Ciszyca Górna (gmina) – Wikipedia, wolna encyklopedia

Ciszyca Górna (1867–1930)
Tarłów (1930–1954)
gmina wiejska
1867–1954[1]
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

1867–1919 g. radomska
1919–1954 kieleckie

Powiat

iłżecki

Data powstania

1 stycznia 1867

Data likwidacji

29 września 1954

Siedziba

Ciszyca Górna, Tarłów

Populacja (1943)
• liczba ludności


9605

brak współrzędnych

Ciszyca Górna , początkowo Ciszyca, 1930–1954 Tarłów – dawna gmina wiejska istniejąca w latach 1867–1954 w guberni radomskiej i w woj. kieleckim. Siedzibą władz gminy był Ciszyca Górna, a następnie Tarłów.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Gmina Ciszyca powstała w 1867 roku w związku z reformą administracyjną Królestwa Polskiego. Gmina należała do powiatu iłżeckiego w guberni radomskiej. 13 stycznia 1870[2] do gminy przyłączono obszar zniesionego miasta Tarłów[3].

Gmina miała nietypowy, bardzo rozczłonkowany kszatałt, składający się z dwóch ramion: zachodniego (Helenów, Czekarzewice i Tarłów) i wschodniego (Ciszyce, Dororka, Hermanów, Sulejów i Tomaszów), połączonych bardzo wąskim przegubem na wysokości Kolonii Dąbrówka, gdzie terytorium gminy Pawłowice z Janowem wrzynało się klinem w głąb gminy. Ponadto gmina posiadała na południu odległą eksklawę powiatową (z Cegielnią), położoną na wysokości Wólki Lipowej w gminie Julianów w powiecie opatowskim[4].

W okresie międzywojennym gmina Ciszyca Górna należała do powiatu iłżeckiego w woj. kieleckim. 19 maja 1930 gminę przemianowano na gmina Tarłów[5]. 31 października 1933 roku gminę podzielono na 14 gromad (sołectw): Cegielnia, Ciszyca Dolna, Ciszyca Górna, Ciszyca Przewozowa, Ciszyca-Kolonia, Czekarzewice Drugie, Czekarzewice Pierwsze, Dorotka, Helenów, Hermanów, Kozłówek, Sulejów, Tarłów i Tomaszów[6].

Podczas II wojny światowej gmina znalazła się pod okupacją hitlerowską, i została włączona do Generalnego Gubernatorstwa (powiat Starachowice, dystrykt radomski). Zmieniono wówczas znacznie granice gminy Tarłów, powiększając ją o siedem gromad ze zniesionej gminy Pawłowice (Glina, Janów, Las Gliniański, Ostrów, Pawłowice, Wola Pawłowska i Zemborzyn) oraz o jedną gromadę z gminy Pętkowice (Potoczek), natomiast gromadę Czekarzewice Drugie odłączono od gminy Tarłów i włączono do nowej gminy Skarbka; utworzono też nową gromadę Leśne Chałupy z części gromady Ciszyca-Kolonia[7]. W 1943 roku liczba gminy mieszkańców wynosiła 9605, podzielona na 22 gromady: Cegielnia (244), Ciszyca Dolna (448), Ciszyca Górna (508), Ciszyca Przewozowa (150), Ciszyca-Kolonia (401), Czekarzewice Pierwsze (1023), Dorotka (238), Glina (326), Helenów (226), Hermanów (193), Janów (206), Kozłówek (293), Las Gliniański (117), Leśne Chałupy (167), Ostrów (190), Pawłowice (801), Potoczek (194), Sulejów (414), Tarłów (1504), Tomaszów (104), Wola Pawłowska (872) i Zemborzyn (1086)[7].

Po wojnie zniesiono podział administracyjny wprowadzony przez hitlerowców, przywracając podział gminy Tarłów sprzed wojny – jedynym odstępstwem było zachowanie gromady Potoczek przy gminie Tarłów (nie powróciła do gminy Pętkowice). Według stanu z dnia 1 lipca 1952 roku gmina składała się zatem z 15 gromad: Ciszyca Dolna, Ciszyca Górna, Ciszyca Przewozowa, Ciszyca-Kolonia, Czekarzewice Drugie, Czekarzewice Pierwsze, Dorotka, Helenów, Hermanów, Kozłówek, Potoczek, Sulejów, Tarłów i Tomaszów[8].

Jednostka została zniesiona 29 września 1954 roku wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin[9], a jej obszar wszedł w skład siedmiu gromad (sześciu w powiecie iłżeckim i jednej w powiecie opatowskim[10])[11]:

Dalsze losy

[edytuj | edytuj kod]

Od reformy 1973 obszar dawnej gminy Tarłów (Ciszyca Górna) wszedł głównie w sład nowej gminy Tarłów oraz Lipsko (tylko Helenów)[12].

Uwaga. Współczesna gmina Tarłów, utworzona w 1973 roku w powiecie lipskim, jest tworem o zupełnie innym obszarze, obejmującym obszary pięciu dawnych gmin, należących do dwóch powiatów[13]:

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Od 1919 jednostka administracyjna nowo utworzonego polskiego woj. kieleckiego.
  2. ↑ 1 stycznia 1870 wg kalendarza juliańskiego
  3. ↑ Postanowienie z 17 (29) października 1869, ogłoszone 1 (13 stycznia) 1870 (Dziennik Praw, rok 1869, tom 69, nr 239, str. 415)
  4. ↑ Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej - podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933
  5. ↑ M.P. z 1930 r. nr 115, poz. 166
  6. ↑ Kielecki Dziennik Wojewódzki. 1933, nr 27, poz. 182
  7. ↑ a b Amtliches Gemeinde- und Dorfverzeichnis fuer das GG.
  8. ↑ Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa.
  9. ↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191.
  10. ↑ Groamda Wólka Lipowa
  11. ↑ Uchwała Nr 13k/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Kielcach z dnia 29 września 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu iłżeckiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Kielcach z dnia 20 grudnia 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Kielcach z dnia 29 września 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Kielcach z dnia 31 grudnia 1954 r., Nr. 15, Poz. 104)
  12. ↑ Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312.
  13. ↑ Uchwała Nr XVII/80/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Kielcach z dnia 8 grudnia 1972 w sprawie utworzenia wspólnych rad narodowych dla miast nie stanowiących powiatów i gmin w województwie kieleckim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Kielcach z dnia 9 grudnia 1972, Nr 26, Poz. 174).
Powiat iłżecki (1867–1973)
Przynależność wojewódzka
Miasta (do 1973 →)
Gminy wiejskie
(1867–1954 i w 1973 →)
Gromady
(1954–72)
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ciszyca_Górna_(gmina)&oldid=75552979”