Dalida – Wikipedia, wolna encyklopedia

Dalida

Dalida (1961)
Imię i nazwisko	Iolanda Cristina Gigliotti
Data i miejsce urodzenia	17 stycznia 1933 Kair
Pochodzenie	włoskie
Data i miejsce śmierci	3 maja 1987 Paryż
Przyczyna śmierci	przedawkowanie środków nasennych
Typ głosu	Contralto
Gatunki	ballada, disco, pop, rock’n’roll, szlagier
Zawód	piosenkarka, aktorka, modelka
Aktywność	1954–1987
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Strona internetowa

Dalida, właśc. Iolanda Cristina Gigliotti (ur. 17 stycznia 1933 w Kairze, zm. 3 maja 1987 w Paryżu) – francuska piosenkarka włoskiego pochodzenia, aktorka i modelka. Pseudonim artystyczny przyjęła od imienia biblijnego Dalila, której rolę grała w szkolnym teatrze, i w którym zmieniła drugie „l” na „d”.

Podczas kariery nagrała 500 piosenek po francusku, z których 200 zostało przetłumaczonych na włoski, a 300 – na inne języki (nagrywała w ośmiu językach – francuskim, włoskim, hiszpańskim, flamandzkim, niemieckim, angielskim, hebrajskim i arabskim). Sprzedała ponad 170 milionów nagrań na całym świecie, za których sprzedaż zdobyła 70 złotych płyt.

Urodziła się w Kairze jako Iolanda Cristina Gigliotti^[1]. Jej rodzice – Pietro Gigliotti (1904−1945), pierwszy skrzypek Opery Narodowej w Kairze, i krawcowa Filomena Giuseppina (de domo d’Alba; 1904−1971) – byli Włochami pochodzącymi z Serrastretty w Kalabrii. Miała dwóch braci: Orlando i Bruno. W wieku dziecięcym miała chory wzrok, przeszła w życiu kilka operacji oczu.

Uczęszczała do Scuola Tecnica Commerciale Maria Ausiliatrice, katolickiej szkoły dla włoskiej młodzieży w Szubrze (dzielnicy Kairu). Pobierała również lekcje śpiewu.

W 1950 rozpoczęła karierę modelki, biorąc udział w konkursach piękności i nawiązując współpracę z kairskim domem mody Donna. W 1954 zajeła trzecie miejsce w wyborach Miss Egiptu, po czym wyjechała do Paryża, gdzie rozpoczęła karierę filmową^[1]. Jej pierwsze filmy nie odniosły sukcesu, ale zaczęła występować na estradach koncertowych i w kabaretach, śpiewając m.in. po francusku i włosku. Nagrywała piosenki, używając pseudonimu scenicznego „Dalida”.

Została dostrzeżona przez producenta płytowego Eddie’ego Barclaya i Brunona Coquatrixa, dyrektora paryskiej Olympii^[1], w której zadebiutowała w 1957 jako artystka otwierająca występy Charles’a Aznavoura i Gilberta Bécaud. Sławę przyniósł jej utwór „Bambino”^[1]. Zaczęła nagrywać w kilku językach oraz koncertować poza Francją. W 1967 wystąpiła z utworem „Ciao, amore, ciao” na Festiwalu Piosenki Włoskiej w San Remo^[2].

W 1974 jej przeboje zostały nagrodzone Oscarem za Światowy Sukces Piosenkarski i platynową płytą w krajach Beneluksu. Przez cały rok piosenki Dalidy były numerem 1 na listach dwunastu różnych krajów: w dziewięciu krajach rekordy bił „Gigi l’amoroso”, w trzech innych – „Il venait d’avoir dix-huit ans”. Piosenką „J’attendrai” z 1976 wylansowała we Francji styl disco. Pod koniec 1978 występowała w Carnegie Hall w Nowym Jorku. W 1980 z okazji 25-lecia kariery artystycznej została uhonorowana Brylantową Płytą Wszech Czasów^[1].

Dwukrotnie zagrała koncert w Polsce: w 1963 i 11 lutego 1983 w Sali Kongresowej w Warszawie^[3].

W 1961 wyszła za Luciena Morisse’a, ale ich małżeństwo zakończyło się po kilku miesiącach, ponieważ piosenkarka związała się z Jeanem Sobieskim. Morisse kilka lat po rozwodzie z Dalidą popełnił samobójstwo, podobnie jak kolejny partner artystki, włoski śpiewak Luigi Tenco, który odebrał sobie życie strzałem w głowę pod wpływem porażki na Festiwalu Piosenki Włoskiej w San Remo w 1967^[2]. Dalida po tym zdarzeniu również próbowała popełnić samobójstwo^[2]. Następnie związała się z Richardem Chanfrayem, od którego odeszła w 1981. Chanfray w lipcu 1983 popełnił samobójstwo, trując się spalinami samochodowymi.

W nocy z 2 na 3 maja 1987 popełniła samobójstwo, połykając 120 pigułek nasennych i popijając je whisky. Przed śmiercią zostawiła notatkę: „Życie stało się dla mnie nie do zniesienia... Wybaczcie mi”. Została pochowana na cmentarzu Montmartre w Paryżu. Jej pozłacany grób zdobi statua naturalnej wielkości.

Była poliglotką: jej ojczystym językiem był język włoski, gdy mieszkała w Egipcie nauczyła się arabskiego i francuskiego, po rozpoczęciu międzynarodowej kariery poznała w zaawansowanym stopniu język angielski, posługiwała się również językami niemieckim i hiszpańskim na poziomie komunikatywnym, potrafiła również mówić w języku japońskim w stopniu podstawowym.

Dalida prawdopodobnie śpiewała mezzosopranem lub kontraltem o skali trzech oktaw i ciemnej barwie. W większości jej utworów swobodnie operowała skalą altu, sięgając co najmniej do połowy oktawy małej, jak i dwukreślnej.

W 1997 róg ulic Girardon i Abreuvoir w Butte Montmartre w Paryżu został przemianowany na plac Dalidy, gdzie wzniesiono jej popiersie naturalnej wielkości. W 2001 francuski rząd uhonorował Dalidę znaczkiem pocztowym ze zdjęciem, który sprzedano w liczbie 10 157 601 egzemplarzy. Od 11 maja do 29 września 2007, z okazji 20. rocznicy śmierci Dalidy, w paryskim ratuszu zorganizowana została wystawa „Une vie”, na której oprócz 40 sukien zaprezentowano inne osobiste przedmioty artystki, w tym jej korespondencję, zdjęcia, nagrania i złote płyty. Zwiedziło ją blisko 300 tysięcy osób.

Dla uczczenia 30. rocznicy śmierci artystki powstał film Lisy Azuelos Dalida. Skazana na miłość (2016). W roli głównej wystąpiła Sveva Alviti, a partnerowali jej m.in. Riccardo Scamarcio, Jean-Paul Rouve, Nicolas Duvauchelle, Alessandro Borghi, Valentina Carli, Brenno Placido i Niels Schneider.

31 marca 2017 w Teatrze Kamienica w Warszawie odbyła się premiera spektaklu muzycznego Dalida pieśń miłości w wykonaniu i reżyserii Justyny Bacz z udziałem Sergia Bettasa i Anny Riveiro. 7 stycznia 2019 premierę miał album z zapisem koncertu, również zatytułowany Dalida pieśń miłości. 8 kwietnia 2018 w Teatrze Kwadrat w Warszawie miała miejsce premiera spektaklu DalidAmore, czyli kochaj, całuj i płacz w reżyserii Ewy Kasprzyk^[4].

• Józef i jego bracia – (1954) z Omarem Sharifem
• Maska Tutanchamona – (1954)
• Sigara we Kass /A glass and a cigarette – (1954)
• Brigade des moeurs – (1957)
• Rapt au deuxième bureau – (1958)
• Parlez moi d’amour – (1960)
• L'inconnue de Hong Kong – (1963) z Serge’em Gainsbourgiem
• Ménage à l'Italienne – (1965)
• Io ti amo – (1968)
• Comme sur des roulettes – (1977)
• Dalida pour toujours – (dokumentalny, 1977)
• Le sixième jour / Szóstego dnia – (1986) – Jusuf Szahin

Lista nie zawiera singli oraz kompilacji.

Piosenki wykonywane przez Dalidę, pochodziły z różnych nurtów: popu, rock’n’rolla, czy ballady. „J’attendrai” było pierwszą piosenką w stylu disco po francusku. Odniósłszy sukces, kontynuowała pracę, wydając cały album w tym stylu. Jej największy hit z tego zbioru to „Laissez-moi danser... Monday, Tuesday” (co tłumaczy się na polski jako „Pozwólcie mi tańczyć”). Jej ostatnia znana piosenka disco to „Americana” z 1981, jeśli wziąć pod uwagę, że utwór „Jouez Bouzuki” z 1982 to nowa wersja greckiej piosenki disco-pop z lat 70.

Wczesny repertuar

Disco

• 1975 J’attendrai
• 1976 Besame mucho (Embrasse-moi)
• 1976 Tu m’as déclaré l’amour
• 1976 Les feuilles mortes
• 1976 Amor Amore (Amour c’est tout dire)
• 1976 Tico Tico
• 1976 Le petit bonheur
• 1977 Quand s’arrêtent les violons
• 1977 Femme est la nuit
• 1978 Génération 78
• 1978 Ça me fait rêver
• 1979 Monday, Tuesday... Laissez-moi danser
• 1979 Let me dance tonight
• 1979 Problemorama (L’argent, l’argent...)
• 1979 Va, va, va
• 1979 Il faut danser reggae
• 1980 Gigi in Paradisco
• 1980 Money Money
• 1980 Rio do Brasil
• 1981 Americana
• 1982 Jouez Bouzouki

nowa fala/synth pop

• Dalida [online], allmusic.com [dostęp 2013-05-16]  (ang.).

• Oficjalna strona Dalidy
• Dalida w bazie IMDb (ang.)
• Dalida w bazie Filmweb
• Dalida w bazie Discogs.com (ang.)
• Biografia Dalidy w serwisie http://opolnocywparyzu.pl