French
DeutschDoktryna Giedroycia – Wikipedia, wolna encyklopedia
Doktryna Giedroycia lub doktryna Giedroycia-Mieroszewskiego – doktryna polityczna, która wzywa do pojednania między krajami Europy Środkowej i Wschodniej. Została opracowana przez powojennych polskich emigrantów i nazwana na cześć publicysty Jerzego Giedroycia. Znaczący wkład w jej powstanie miał Juliusz Mieroszewski, od którego nazwiska pochodzi nazwa dwuczłonowa.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Doktrynę tę Giedroyc rozwijał w latach 70. na łamach czasopisma „Kultura”, wspólnie z Juliuszem Mieroszewskim[1][2] i innymi działaczami emigracyjnymi z „grupy Maisons-Laffitte”[1][3][4][5][6]. Źródeł doktryny można dopatrzeć się w międzywojennym ruchu prometejskim Józefa Piłsudskiego[6].
Podkreślała ona potrzebę odbudowy dobrych stosunków pomiędzy krajami Europy Środkowej i Wschodniej. Głosiła także, że zachowanie niepodległości przez nowe postsowieckie państwa, leżące między Polską a Federacją Rosyjską, jest w fundamentalnym i długofalowym interesie Polski[7]. Wymagało to od Polski odrzucenia wszelkich ambicji terytorialnych oraz zaakceptowania powojennych zmian granic[3][5][6]. Doktryna ta opowiadała się za niepodległością Białorusi i Ukrainy[3], a także promowała traktowanie wszystkich krajów Europy Wschodniej na równi z Rosją, przy jednoczesnej odmowie przyznania Rosji statusu kraju ważniejszego od pozostałych[1][4]. Doktryna Giedroycia nie była wrogo nastawiona wobec Rosji, lecz wzywała zarówno Polskę, jak i Rosję do zaniechania walki o dominację nad innymi państwami regionu – głównie państwami bałtyckimi, Białorusią i Ukrainą (stąd też pochodzi inna nazwa doktryny: „doktryna ULB”, gdzie „ULB” oznacza Ukrainę, Litwę oraz Białoruś[1][3][4][5]).
Początkowo doktryna ta adresowana była tylko do postawy Polaków, którzy po II wojnie światowej pozostali na Zachodzie, zwłaszcza do tych zgromadzonych wokół rządu londyńskiego, i zasadniczo wzywała ich do uznania powojennego terytorialnego status quo. Później nakierowano ją na próbę wyprowadzenia Białorusi, Ukrainy i Litwy spod sowieckiej, a następnie rosyjskiej strefy wpływów[8].
Doktryna Giedroycia opowiadała się za Unią Europejską i za cel stawiała wyciągnięcie krajów Europy Środkowo-Wschodniej z sowieckiej strefy wpływów[3]. Po odzyskaniu przez Polskę niezależności od wpływów radzieckich na skutek upadku komunizmu w 1989 r. doktryna ta została wdrożona we wschodniej polityce zagranicznej. Polska rozpoczęła też wtedy proces integracji z Unią Europejską, co zakończyło się przystąpieniem do Unii w 2004 roku[3][4][6]. Polska również poparła członkostwo Ukrainy w Unii Europejskiej i NATO[3]. Realizacja doktryny wywołała wówczas pewne napięcia w stosunkach polsko-rosyjskich[3].
Doktryna ta była kwestionowana przez niektórych komentatorów i polityków, zwłaszcza w XXI wieku[4]. Pojawiały się też sugestie, że w ostatnich latach została ona porzucona przez polskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych[5]. Inni twierdzą jednak, że polityka ta pozostaje w mocy i jest dalej wdrażana przez polski MSZ[1]. Piotr Pietrzak twierdzi, że „choć Giedroyć i Mieroszewski byli idealistami i bardzo często krytykowano ich za naiwność ich pomysłów, to jednak mieli rację, ponieważ udało im się nieświadomie ukształtować przyszłość regionu i zachęcić większość krajów graniczących z Rosją do bardziej aktywnego działania w celu zapobieżenia efektowi domina w Europie Wschodniej, tj. Rosji wyraźnie próbującej wdrożyć scenariusz typu Sudetenland na Ukrainie w 2022 roku”[9].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e Živilė Dambrauskaitė, Tomas Janeliūnas, Vytis Jurkonis, Vytautas Sirijos Gira, Lithuanian – Polish Relations Reconsidered: A Constrained Bilateral Agenda or an Empty Strategic Partnership? pp. 126–27 online, direct PDF download.
- ↑ Bronisław Łagowski: Do uczniów Giedroycia; Tygodnik "Przegląd". Tygodnik Przegląd. [dostęp 2013-03-07]. (pol.).
- ↑ a b c d e f g h Aleks Szczerbiak: Poland within the European Union: New Awkward Partner or New Heart of Europe?. CRC Press, 23 kwietnia 2012, s. 1904–1905. ISBN 978-1-134-17902-2.
- ↑ a b c d e Piotr A. Maciążek, Słownik Polityki Wschodniej. Polityka Wschodnia, 2011
- ↑ a b c d The Giedroyc era ended in foreign policy. 2011-03-08. [dostęp 2013-03-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-09-18)].
- ↑ a b c d Andreas Lorek: Poland's Role in the Development of an 'Eastern Dimension' of the European Union. GRIN Verlag, luty 2009, s. 23–24. ISBN 978-3-640-25671-6.
- ↑ Michael Wesley: Global Allies: Comparing US Alliances in the 21st Century. ANU Press, 2017, s. 134. ISBN 978-1-76046-117-1.
- ↑ "Białoruś. Dobry sąsiad mówi po polsku", Gazeta Wyborcza, January 8, 2017
- ↑ Piotr Pietrzak (2023, February 3). The Giedroyć-Mieroszewski Doctrine and Poland’s Response to Russia’s Assault on Ukraine. Modern Diplomacy. https://moderndiplomacy.eu/2023/02/03/the-giedroyc-mieroszewski-doctrine-and-polands-response-to-russias-assault-on-ukraine/
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- „ Jeśli nie ULB, to co?” Doktryna Giedroycia w XXI w. ” („Jeśli nie ULB, to co? Doktryna Giedroycia w XXI wieku”, 17 czerwca 2010)
- Bartłomiej Sienkiewicz, „Pożegnanie z Giedroyciem ”, Rzeczpospolita, 28.05.2010.
- Zdzisław Najder, „Doktryna ULB – koncepcja Giedroycia i Mieroszewskiego w XXI wieku ” („Doktryna ULB: koncepcja Giedroycia i Mieroszewskiego w XXI wieku”) . [1] .
- Marcin Wojciechowski, „ Co po Giedroyciu? Giedroyc! ” („Co będzie po Giedroyciu? Giedroyciu!”), Nowa Europa Wschodnia, 1/2010, s. str. 69–77.