Dom Wagi Miejskiej w Nysie – Wikipedia, wolna encyklopedia

Dom Wagi Miejskiej w Nysie

nr rej. 938/64 z 3 czerwca 1964[1]
Państwo	Polska
Miejscowość	Nysa
Adres	ul. Sukiennicza 2
Styl architektoniczny	Renesans
Ukończenie budowy	1602
Zniszczono	1945
Odbudowano	1947
Położenie na mapie Polski Dom Wagi Miejskiej w Nysie
Położenie na mapie województwa opolskiego Dom Wagi Miejskiej w Nysie
Położenie na mapie powiatu nyskiego Dom Wagi Miejskiej w Nysie
Położenie na mapie gminy Nysa Dom Wagi Miejskiej w Nysie
Położenie na mapie Nysy Dom Wagi Miejskiej w Nysie
50°28′26,66″N 17°20′00,05″E/50,474072 17,333347
Multimedia w Wikimedia Commons

Dom Wagi Miejskiej (niem. Waagehaus Kämmereigebäude) – zabytkowy budynek przy ulicy Sukienniczej, w bloku kamienic śródrynkowych w Nysie.

W miejscu, gdzie stoi obecny budynek, w średniowieczu istniały sukiennice z 24 kramami i składem towarów. Dom Wagi Miejskiej wybudowano w latach 1602-1604, ufundowany został przez biskupa Jana Sitscha. Mieściły się tu siedziba zarządu administracyjnego księstwa biskupiego oraz izba miar i wag. Z czasem budowla ta stała się symbolem kwitnącego w Nysie handlu. W dwuarkadowym podcieniu znajdowała się urzędowa waga towarowa, przechowywano tu także wzorzec miary łokcia.

W czasie wojen napoleońskich w 1807 roku Dom Wagi uległ zniszczeniu. Pamiątką po tych czasach jest wmurowana w elewację południową kamienna kula armatnia. Kosztowną odbudowę podjęto dopiero po kilkudziesięciu latach. Prace konserwatorskie przy renowacji zatartych przez zniszczenia wojenne i upływ czasu polichromiach przeprowadził w latach 1888-1890 Heinrich Irmann. Elewacje zewnętrzne zostały wówczas przemalowane i uzupełnione, a cały budynek gruntownie odnowiony i częściowo wewnątrz przebudowany.

W 1945 roku Dom Wagi Miejskiej został prawdopodobnie spalony, a następnie wysadzony przez Armię Czerwoną po zdobyciu Nysy. Zawaliły się podcienie, dwie górne kondygnacje elewacji frontowej oraz szczyt. W latach 1947–1948 dokonano pospiesznej, niepełnej rekonstrukcji, bez odtworzenia zniszczonych rzeźb i malowideł. Od 1955 roku mieści się tutaj Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna^[2]. W 2011 roku dokonano renowacji elewacji, zachowanych fresków oraz rekonstrukcji wystroju rzeźbiarskiego przywracając obeliski nad lukarnami oraz obeliski i rzeźby na szczycie.

Dom wzniesiony w stylu renesansu północnego (niderlandzkiego). Zalicza się go do najwspanialszych dzieł świeckiej architektury mieszczańskiej w czasach nowożytnych. Elewacje budynku zdobiły niegdyś liczne rzeźby i niezwykle bogate malowidła. Do dziś zachowały się jedynie figura Iustitii oraz niewielkie fragmenty dawnej polichromii^[3].

Dekoracje elewacji Domu Wagi Miejskiej powstawały w dwóch etapach. W XVII wieku ukształtował się pierwotny program ideowy tej budowli, głoszący pochwałę cnót moralnych i religijnych, połączoną z apoteozą prawa i porządku społecznego rozumianego jako ład Boży.

W niszach na fasadzie budowli umieszczono wówczas figury przedstawiające alegorie trzech cnót teologicznych, zgodnych z nauką biblijną:

• Wiara (łac. Fides) - kobieta trzymająca Krzyż i Biblię;
• Nadzieja (Spes) – z charakterystycznym atrybutem – kotwicą;
• Miłość (Caritas) – jako matka z dzieckiem.

Druga grupa rzeźb przedstawiała alegorie cnót moralnych wywodzących się z tradycji antycznej. Były to:

• Sprawiedliwość (Iustitia) – z wagą i mieczem;
• Roztropność (Prudentia) – ukazana jako Mądrość (Sapientia) z lustrem jako atrybutem;
• Umiarkowanie (Temperantia) – z dwoma naczyniami napełnionymi winem i wodą;
• Męstwo (Fortitudo) – przedstawione jako Siła (Robur) z fragmentem kolumny.

Na zwieńczeniu ściany szczytowej umieszczono kamienną figurę Archanioła Michała w zbroi rycerskiej, trzymającego lancę i tarczę. Rzeźba ta miała symbolizować zwycięstwo dobra nad złem.

Całość uzupełniały dwie płaskorzeźby, przedstawiające:

• herb Nysy – sześć srebrnych lilii na czerwonym tle;
• postać św. Jana Chrzciciela, patron biskupstwa.

Około 1700 roku zadecydowano o wzbogaceniu tego renesansowego wystroju o nowe treści polityczne i religijne. Inicjatorem przedsięwzięcia był prawdopodobnie bardzo wpływowy wówczas w mieście zakon jezuitów.

Uzupełniająca dekoracja malarska obejmowała kilka wątków ideowych. Apoteozę władzy wyrażały umieszczone w medalionach portrety oraz herby^[4]:

• legendarnych, germańskich bohaterów – Igevonusa, Istavonusa, Arminiusa, Marboda, Alaryka, Geisericha, Teodoryka, Alboina, Chlodwiga i Childeryka.
• władców karolińskich i saskich – Pepina Małego, Karola Wielkiego, Ludwika Pobożnego, Lotara, Karola Łysego, Ludwika Niemieckiego, Karola Grubego, Arnulfa, Ludwika Dziecięcia, Konrada I, Henryka I, Ottona I, Ottona II i Ottona III;
• cesarzy i królów niemieckich – Fryderyka Rudobrodego, Fryderyka II, Rudolfa I Habsburga, Henryka VII, Karola IV, Wacława IV, Zygmunta, Albrechta II, Maksymiliana I i Karola V;

Ukazaniu majestatu władzy wynikającego z jej religijnego pochodzenia służyły portrety biblijnych proroków i władców – Abrahama, Izraela, Judy, Mojżesza, Jozuego, Gedeona, Jefty, Samsona i Dawida.

Namalowany w górnej części fasady herb Nysy z przedstawieniem towarzyszących mu bóstw morskich, syren i trytonów tworzył kolejny wątek, poświęcony apoteozie miasta.

W zwieńczeniu umieszczono wizerunek Matki Bożej jako Królowej Nieba, z Dzieciątkiem Jezus, siedzącej na tronie, z półksiężycem u stóp. Po bokach znajdowały się przedstawienia knechtów symbolizujących prawo i władzę.

Dopełnienie nowego programu ideowego stanowiły namalowane na elewacjach herby:

• dynastii Habsburgów (a właściwie Cesarstwa Austrii) - zachował się do dzisiaj;
• fundatora budowli, biskupa Jana Sistcha;
• wrocławskiej kurii biskupiej
• ówczesnego burmistrza miasta Caspra Gebauera

• 
  Zachowane fragmenty polichromii
• 
  Herby na ścianie domu
• 
  Herb Maksymiliana I
• 
  Herb Jana Luksemburskiego
• 
  Herb Węgier

Obie nałożone na siebie dekoracje – renesansowa i barokowa - odznaczały się bardzo wysokim poziomem artystycznym. Nie zachowały się jednak żadne informacje o ich autorach.

• J.Daniel, I.Zielonka, "Nysa-przystanek wędrowca", 2004, wyd. Inserat ISBN 83-912169-1-8
• Marek Sikorski, "Nysa. Skarby sztuki i osobliwości", 1999, wyd. Silesiapress ISBN 83-909213-0-8
• Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. VII, Województwo opolskie, z. 9, Powiat nyski, Warszawa 1963

• Galeria zdjęć