French
DeutschDyfuzja kulturowa – Wikipedia, wolna encyklopedia
Dyfuzja kulturowa – proces przenikania elementów między co najmniej dwiema kulturami, lub wewnątrz kulturowo zróżnicowanego społeczeństwa, poprzez kontakty członków kultury dawców i kultury odbiorców. Pojęcie wprowadzone zostało do nauki kulturoznawstwa przez Edwarda Burnetta Tylora[1].
Możliwa jest ona m.in. dzięki bezpośredniemu kontaktowi poprzez migracje, ale także bez przemieszczania się w przestrzeni grup ludności, np. poprzez media. Sama komunikacja międzykulturowa nie wymusza jednak procesów dyfuzji. Jest ona dwukierunkowa, chociaż niekoniecznie symetryczna. Jej przedmiotem mogą być przedmioty materialne, jak i idee. W ujęciu XIX-wiecznych dyfuzjonistów kultura miała kształtować się przede wszystkim poprzez przenikanie się elementów kulturowych społeczeństw żyjących w bezpośredniej styczności[2].
Procesy dyfuzji mogą wynikać ze świadomego oddziaływania kultury dawców, zainteresowania się danym elementem lub elementami przez kulturę odbiorców lub też dokonywać się w sposób spontaniczny. Przyjmowany element staje się innowacją dla przyjmującego go społeczeństwa.
Czynniki warunkujące przyjęcie elementu kultury
[edytuj | edytuj kod]- Użyteczność danego elementu lub związane z nim kwestie estetyczne
- Prestiż społeczeństwa przekazującego i zarazem funkcja prestiżowa przyjmowanego elementu[3]
Zdarzają się przypadki przyjmowania elementów kultury ze względu na prestiż danego elementu bez przyjmowania jego użytkowości. Elementy takie, które w kulturze dawców pełnią określone funkcje użytkowe w kulturze biorców mogą pełnić funkcję ozdoby[4]. W wyniku nadmiernej dyfuzji może dojść do akulturacji.
Rodzaje dyfuzji
[edytuj | edytuj kod]W badaniach dyfuzji, wyodrębnia się jej następujące dychotomiczne kategorie:
- bezpośrednia – bezpośrednie przekazanie odbiorcom elementów kultury dawców;
- pośrednia – za pośrednictwem jednostek należących do kultury trzeciej lub środków masowego przekazu;
- zamierzona – następuje poprzez presję kultury przekazującej lub planowany odbiór;
- niezamierzona – przebiega żywiołowo;
- prosta – przekazany jest pojedynczy element kulturowy (odrzucana przez funkcjonalizm, ponieważ w tym paradygmacie przejęcie elementu przeobraża cały system kultury[4]);
- złożona – następuje przekazanie całego kompleksu elementów;
- połączona – kompleks zjawisk funkcjonalnie powiązanych;
- bodźcowa – niefunkcjonalnie połączony zbiór elementów[5].
Według Ralpha Lintona na dyfuzję wpływ mają procesy[5]:
- kulturowej konfrontacji, podczas której kultury "wystawiają" własne elementy na dyfuzję,
- zapożyczania selektywnego przez kulturę odbiorców wystawionych elementów
- integrowania elementów z własnym systemem kulturowym
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Nowicka 1998 ↓, s. 154.
- ↑ Nowicka 2000 ↓, s. 105.
- ↑ Nowicka 1998 ↓, s. 152.
- ↑ a b Nowicka 2000 ↓, s. 106.
- ↑ a b Nowicka 1998 ↓, s. 153.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Ewa Nowicka, Dyfuzja kulturowa, [w:] Encyklopedia socjologii, t. 1, Warszawa: Oficyna Naukowa, 1998, ISBN 83-85505-71-7.
- Ewa Nowicka, Świat człowieka - świat kultury, Warszawa: PWN, 2000, ISBN 83-01-10541-0.