Elżbieta Zahorska – Wikipedia, wolna encyklopedia

Elżbieta Zahorska

Data i miejsce urodzenia	6 czerwca 1915 Krucice k. Wiaźmy, gubernia smoleńska, Imperium Rosyjskie
Data i miejsce śmierci	4 listopada 1939 Warszawa, Polska pod okupacją, III Rzeszy
Miejsce spoczynku	Cmentarz Powązkowski w Warszawie
Zawód, zajęcie	student polonistyki
Narodowość	polska
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Elżbieta Maria Zahorska (ur. 6 czerwca 1915 w Krucicach koło Wiaźmy, zm. 2 listopada 1939 w Warszawie) – studentka Uniwersytetu Warszawskiego, rozstrzelana w pierwszej publicznej egzekucji w Warszawie^[1]. Uchodzi za prekursorkę małego sabotażu^[2].

Elżbieta Maria Zahorska była córką polskiego szachisty i prawnika Eugeniusza Zahorskiego oraz pisarki Anny Zahorskiej ps. „Savitri” (zm. w 1942 w Auschwitz-Birkenau)^[1][2]. Miała pięcioro rodzeństwa: Bronisława, Jerzego, Józefa, Wandę, Krystynę^[3]. Wanda i Krystyna zginęły podczas powstania warszawskiego^[4].

Rodzina przeniosła się do Polski w 1918 roku. Po zdaniu matury Elżbieta ukończyła kurs w Centrum Wyszkolenia Łączności w Zegrzu i pracowała jako juzistka w urzędzie pocztowym w Wilnie. Zaczęła studiować polonistykę na Uniwersytecie im. Stefana Batorego, a później na Uniwersytecie Warszawskim. Po agresji III Rzeszy na Polskę uczestniczyła w obronie Warszawy jako telegrafistka, łączniczka, a także obsługiwała ckm na jednym ze stanowisk obrony przeciwlotniczej, w czym pomogło jej przeszkolenie w ramach Przysposobienia Wojskowego Kobiet^[1][2]. Jako łączniczka rozwoziła konno rozkazy do Sochaczewa i Rembertowa^[2]. Dostała się do niewoli, z której uciekła za co była ścigana listem gończym^[1].

Została schwytana, a później ponownie uciekła i po krótkim pobycie w Lublinie powróciła do Warszawy. Ponownie zatrzymana przez Niemców po zerwaniu propagandowego plakatu Anglio! Twoje dzieło! autorstwa Thea Matejki^[5]. Uwięziono ją na Pawiaku i skazano na śmierć przez rozstrzelanie. Przed śmiercią pozwolono jej spotkać się z ojcem, który przekazał jej ciastka i rękawiczki^[1]. 2 listopada 1939 roku została rozstrzelana w pierwszej egzekucji w forcie Bema w Warszawie (wraz z nią rozstrzelano Eugenię Włodarz za spoliczkowanie niemieckiego żołnierza)^[2][6]. Data egzekucji jest w niektórych źródłach przesuwana na 3 lub 4 listopada^[1], choć już 3 listopada Niemcy wydali obwieszczenie o egzekucji Zahorskiej i Włodarz^[7]. Przy egzekucji był obecny ksiądz Stanisław Tworkowski, według relacji którego Elżbieta przed egzekucją była spokojna, nie pozwoliła sobie zawiązać oczu, a jej ostatnie słowa to: Noch ist Polen nicht verloren (Jeszcze Polska nie zginęła)^[8].

Spoczywa w nieoznaczonym grobie na nowym cmentarzu na Służewiu w Warszawie, zaś grób symboliczny znajduje się na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 257c, rząd 1, grób 10)^[9][10].

Została pośmiertnie odznaczona Krzyżem Walecznych przez Komendanta Związku Walki Zbrojnej generała Stefana Roweckiego^[1].

Po jej śmierci matka poświęciła jej wiersz pt. Litka^[4].

• Jerzy Kocot: Juzistki. W: Elżbieta Zawacka (red.): Służba Polek na frontach II wojny światowej cz. 2.. Toruń: Fundacja „Archiwum Pomorskie Armii Krajowej”, 1998. ISBN 83-905659-8-6.
• Urszula Perkowska: Działalność niepodległościowa studentek Uniwersytetu Jagiellońskiego w latach 1900–1939. W: Katarzyna Minczykowska, Jan Sziling (red.): Służba Polek na frontach II wojny światowej cz. 9.. Toruń: Fundacja „Archiwum Pomorskie Armii Krajowej oraz Wojskowej Służby Polek”, 2006. ISBN 978-83-88693-11-3.
• Tomasz Szarota: Okupowanej Warszawy dzień powszedni. Studium historyczne. Warszawa: Czytelnik, 2010. ISBN 978-83-07-03239-9.
• Tomasz Szarota: Prekursorka „małego sabotażu”. Warszawa: Bellona, 2022. ISBN 978-83-11-16668-4.
• Stanisław Tworkowski: Ostatni zrzut. Kraków: 1984. ISBN 83-7019-003-0.

• Zdigitalizowana teczka Elżbiety Zahorskiej pochodząca ze zbiorów Fundacji Generał Elżbiety Zawackiej w Toruniu