Emil Holuka-Charzewski – Wikipedia, wolna encyklopedia

Emil Holuka-Charzewski
Emil Holuka
„Husacki”, „Emil”
Ilustracja
major intendent major intendent
Data i miejsce urodzenia

28 września 1884 lub 27 września 1890
Raczkowa

Data śmierci

1944

Przebieg służby
Lata służby

1914–1930

Siły zbrojne

Armia Austro-Węgier
Wojsko Polskie

Formacja

Legiony Polskie

Jednostki

Rejon Intendentury Siedlce,
3 Okręgowe Szefostwo Intendentury,
4 Okręgowe Szefostwo Intendentury

Stanowiska

kierownik rejonu intendentury

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa,
wojna polsko-bolszewicka,
II wojna światowa

Odznaczenia
Krzyż Niepodległości Krzyż Walecznych (1920–1941) Złoty Krzyż Zasługi (II RP)
Multimedia w Wikimedia Commons

Emil Holuka-Charzewski, właśc. Emil Holuka[a] ps. „Husacki”, „Emil” (ur. 28 września 1884 lub 27 września 1890 w Raczkowej, zm. 1944) – major intendent z wyższymi studiami wojskowymi Wojska Polskiego.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]
Ulotka Emila Charzewskiego z 1935

Emil Holuka urodził się 28 września 1884 lub 27 września 1890 w Raczkowej[b][1]. Był synem Władysława[2][3] i Anny[3] Szuwart[4][5][6]. Uczył się w C. K. Gimnazjum Męskim w Sanoku[7][8][9][1][10][11][12] i w tym czasie zamieszkiwał w tym mieście wraz z matką (pracującą w Sanoku jako zarobnica) kolejno przy ulicy Tadeusza Kościuszki 52 (1901/1902)[4], przy ulicy Rymanowskiej 197 (1902/1903)[5], w Posadzie Sanockiej pod numerem 75[6]. Formalnie pozostawał wtedy pod opieką Zygmunta Mrozowskiego, rolnika z Raczkowej[5]. Ponadto kształcił się w gimnazjum w Krakowie[1][12]. Po ukończeniu pięciu klas gimnazjum został zatrudniony w C. K. Prokuratorii Skarbu we Lwowie w charakterze pomocnika kancelaryjnego[13][1][12]. We Lwowie działał w „Strzelcu”[1].

Po wybuchu I wojny światowej na początku sierpnia 1914 w Krakowie wstąpił do Pierwszej Kompanii Kadrowej, w szeregach której 6 sierpnia wyruszył w marszu na Kielc, później służył w składzie I Brygady[1][12]. Odbył całą kampanię legionową[1]. Nosił pseudonim „Husacki”[14]. 1 stycznia 1917 został awansowany na chorążego taborów (niem. Legionsfähnrich)[15]. Pełnił służbę w Komendzie Taborów[16]. Latem 1917, po kryzysie przysięgowym, wstąpił do Polskiego Korpusu Posiłkowego[15]. Po przekroczeniu frontu pod Rarańczą w połowie lutego 1918, maszerował z legionistami celem połączenia z I Korpusem Polskim w Rosji (dowodzonym przez gen. Józefa Dowbor-Muśnickiego), po czym 15 lutego na wschodnim krańcu wsi Mamajowce dokonali aresztowania i rozbrojenia patrolu austriackiego, zaś chor. Charzewski odpowiadał za eskortę jeńców, w tym kpt. sztabu generalnego Jana Băleanu[17][18][1]. Wkrótce potem legioniści zostali zatrzymani za wsią Żuczka od strony Czerniowiec[19] (według innej wersji Charzewski usiłował dokonać zaaresztowania sztabu austriackiej 7 Armii w Łużanach, w związku z czym został aresztowany przez Austriaków[1][12]). Już w początkowej fazie śledztwa wyszło na jaw, że Charzewski eskortował austriackich jeńców[20]. Ranny przebywał w uwięzieniu[12]. Po wydaniu aktu oskarżenia 17 maja 1918 był sądzony w procesie legionistów w Marmaros-Sziget od czerwca tego roku (na ławie oskarżonych zasiedli jako główni oskarżeni kapitan doktor Roman Górecki, ksiądz kapelan Józef Panaś i rotmistrz żandarmerii Norbert Okołowicz, mjr Włodzimierz Zagórski)[21][22][23]. W sierpniu 1918 przed sądem przyznał się do eskortowania kpt. Băleanu (tenże zeznając jako świadek obarczył go winą tego) i wyjaśnił, że rozkaz eskorty otrzymał z dowództwa II Brygady, natomiast zaprzeczył, że aresztował tego oficera[24][25][26][27]. Proces trwał do września 1918[15]. Według własnej relacji Charzewski był osadzony w ciężkim więzieniu przez okres dziewięciu miesięcy[1]. W wyniku abolicji cesarskiej odzyskał wolność 2 października 1918[15].

Po zakończeniu wojny, rozbrojeniu Austriaków, odzyskaniu przez Polskę nieodległości oraz po własnym oswobodzeniu w listopadzie 1918 został przyjęty do Wojska Polskiego i trafił pod rozkazy Naczelnej Rady Regencyjnej w Warszawie[1]. W tym miesiącu został skierowany do Siedlec, gdzie organizował rozbrojenie Niemców i objął stanowisko komendanta cywilnego i wojskowego okręgu siedleckiego[1][12]. Odbywał służbę w sekcji gospodarczej Ministerstwa Spraw Wojskowych[15]. Uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej. 1 czerwca 1921 pełnił służbę w Wojskowym Okręgowym Zakładzie Gospodarczym Lublin[28]. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu majora ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 i 22. lokatą w korpusie oficerów intendentury[29][15]. Ukończył kurs w Wyższej Szkole Wojennej[1]. W 1923 pełnił funkcję kierownika Rejonu Intendentury Siedlce[30][1][12]. W 1924 pełnił służbę w 3 Okręgowym Szefostwie Intendentury Dowództwa Okręgu Korpusu Nr III w Grodnie[31]. Potem pełnił funkcje prezesa Komisji Nadzoru Technicznego Grodno, Wilno, Białystok[1]. 2 listopada 1925 został przeniesiony służbowo z KNT Grodno na jednoroczny kurs doszkolenia przy Wyższej Szkole Intendentury w Warszawie[32][15]. Z dniem 1 października 1926, po ukończeniu kursu, został przeniesiony do kadry oficerów służby intendentury i przydzielony do 4 Okręgowego Szefostwa Intendentury przy Dowództwie Okręgu Korpusu Nr IV w Łodzi[33][34][15]. Był kierownikiem Administracji, a następnie Szefem Służby Administracji w Łodzi[1]. W 1929 zajmował 8. lokatę na liście starszeństwa korpusu oficerów intendentów[35]. 30 września 1930 został przeniesiony w stan spoczynku[15]. W 1934 jako oficer stanu spoczynku pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Łódź Miasto II[36].

W miejscach swojej służby wojskowej był aktywnie zaangażowany w organizację sfery społeczno-przemysłowej, m.in. organizował włościańskie spółdzielnie dla zbytu płodów rolnych i bydła (m.in. w Wiśniewie, Siedlcach, Białej Podlaskiej), utworzył referat rolny w Lublinie (celem zagospodarowania obszaru nieużytków o powierzchni 1200 morgów), organizował przemysł przetwórstwa płodów rolnych (fabryka marmolady, kawy, suszonych jarzyn w Białej Podlaskiej, fabryka wędlin w Lublinie)[1][12]. W 1921 występował w Radzie Wojewódzkiej w Lublinie[37]. Zamieszkując w Siedlcach przy ulicy Nadkolejnej 13 był kandydatem w wyborach parlamentarnych 1922 do Sejmu RP z listy nr 7 Narodowej Partii Robotniczej w okręgu wyborczym nr 3 (Siedlce)[38]. Jako emerytowany major Wojska Polskiego zamieszkał w rodzinnej wsi Raczkowa, gdzie od około 1933 zajmował się własnym gospodarstwem rolnym[1][12].

Podczas II wojny światowej w okresie okupacji niemieckiej został działaczem podziemia (używał pseudonimu „Emil”), pełnił funkcję dowódcy miejscowej placówki Wojskowego Korpusu Służby Bezpieczeństwa[39][12]. Ukrywał się na terenie Raczkowej (w tym czasie w 1942 przebywali tam inni działacze podziemia, rodzeństwo Danuta i Mieczysław Przystaszowie[40])[3]. Stał na czele Wojskowego Korpusu Służby Bezpieczeństwa[41]. 13 marca 1944 roku, po nieudanej likwidacji konfidenta gestapo Franciszka Wojtasa, został aresztowany przez Niemców[42][12] (podczas masowych aresztowań na sanocczyźnie z przełomu 1943/1944[39][43]). Był osadzony w więzieniu w Sanoku od 15 marca 1944[3]. Tam według relacji strażnika więziennego Nestora Kiszki ps. „Neron”, zaprzysiężonego do polskiej działalności podziemnej, mjr Charzewski miał pocieszać i podnosić na duchu innych więźniów[44]. W sanockim więzieniu przebywał do 18 maja 1944, po czym został skierowany do Tarnowa[3].

Poniósł śmierć w 1944 z rąk Niemców[12]. Według Romana Bańkowskiego zginął zastrzelony przez konfidenta hitlerowskiego[45]. Podczas „Jubileuszowego Zjazdu Koleżeńskiego b. Wychowanków Gimnazjum Męskiego w Sanoku w 70-lecie pierwszej Matury” w 1958 Emil Charzewski został wymieniony w apelu poległych w obronie Ojczyzny w latach 1939–1945[10].

Ordery i odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Uwagi

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ 2 lipca 1922 roku Naczelny Wódz i Naczelnik Państwa uznał majorowi intendentowi Emilowi Holuce przybrane nazwisko „Charzewski” (Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 23 z 26 lipca 1922 roku, s. 565.). W Rocznikach Oficerskich z 1923 i 1924 roku oraz w Roczniku Oficerskim Rezerw z 1934 figurował jako „Emil Holuka-Charzewski”, natomiast w Roczniku Oficerskim z 1928 roku jako „Emil Charzewski”. W wydaniach Monitora Polskiego informujących o odznaczeniu podano tożsamość „Emil Charzewski” (M.P. z 1930 r. nr 98, poz. 143.) oraz „Emil Holuka-Charzewski” (M.P. z 1932 r. nr 64, poz. 82.). W wydanej przez siebie ulotce (prawdopodobnie wyborczej) z 1935 przedstawił się jako „Emil Charzewski”.
  2. ↑ W materiałach źródłowych istnieją rozbieżności co do daty urodzenia Emila Holuki-Charzewskiego. W katalogu głównym I klasy gimnazjalnej w roku szkolnym 1901/1902 podano, że urodził się „28 września 1884” (w jego klasie inni uczniowie byli wówczas zazwyczaj z roczników 1890 i 1891, np. Franciszek Löwi, aczkolwiek zdarzały się także osoby urodzone w latach 1887-1889), zob. CK Gimnazjum Państwowe Wyższe w Sanoku. Katalog główny, rok szkolny 1901/1902 (zespół 7, sygn. 29). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 66-112. Ta sama data urodzenia (28 września 1884) została podana także w ewidencjach wojskowych wydanych przed 1939: Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 784 Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 370 Sam major Charzewski podał rok 1884 w przygotowanej przez siebie ulotce (prawdopodobnie wyborczej) z 1935. Dzień 28 września 1884 wpisano też do niemieckiej księgi więziennej z 1944, a w późniejszych latach pojawiał się w publikacjach historycznych: Emil Charzewski. zolnierze-niepodleglosci.pl. [dostęp 2021-02-10]. Biogram Emila Charzewskiego w: Andrzej Romaniak. Franciszek Lurski (1895–1963). „Rocznik Sanocki”. Tom XII, s. 197, 2017. ISSN 0557-2096.  Emil Holuka-Charzewski. wbh.wp.mil.pl. [dostęp 2021-02-10]. W katalogu głównym II klasy gimnazjalnej w roku szkolnym 1902/1903 podano datę urodzenia „27 września 1884”, zob. CK Gimnazjum Państwowe Wyższe w Sanoku. Katalog główny, rok szkolny 1902/1903 (zespół 7, sygn. 32). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 293. Datę urodzenia „27 września 1884” podano w innym źródle wojskowym, zob. Lista starszeństwa Korpusu Oficerów Intendentów. „Przegląd Intendencki”. Nr 4 (16), s. 40, 1929.  W katalogu głównym II klasy gimnazjalnej w roku szkolnym 1905/1906 podano datę urodzenia „27 września 1885”, zob. CK Gimnazjum Państwowe Wyższe w Sanoku. Katalog główny, rok szkolny 1905/1906 (zespół 7, sygn. 39). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 638. Na liście wyborczej z 1922 podano wiek majora Emila Charzewskiego 35 lat, co by wskazywało na rok urodzenia około 1887. Niektóre źródła wojskowe podały datę urodzenia „27 września 1890”, zob. Pismo Komendy Polskiego Korpusu Posiłkowego L.17725/17 X do c. i k. Ministerstwa Obrony Krajowej w Wiedniu z 8 grudnia 1917 roku, Centralne Archiwum Wojskowe, sygn. I.120.1.556 s. 142, Spis oficerów służących czynnie w dniu 1.6.1921 r. Dodatek do Dziennika Personalnego Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 37 z 24 września 1921 roku, s. 497, 577. Ponadto jedno źródło wskazało datę urodzenia „27 października 1890”, zob. Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Załącznik do Dziennika Personalnego Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 13 z 8 czerwca 1922 roku, Zakłady Graficzne Ministerstwa Spraw Wojskowych, Warszawa 1922, s. 338.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w Inwentarz Archiwum Historycznego Muzeum Historycznego w Sanoku. Nr teczki 741: Ulotka wyborcza /?/ Emila Charzewskiego z Raczkowej – 14. 08. 1935 r.
  2. ↑ Emil Charzewski-Holuka. wbh.wp.mil.pl. [dostęp 2021-02-10].
  3. ↑ a b c d e Gefängnis in Sanok. Księga więźniów śledczych 1942-1944 (zespół 134, sygn. 101). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 233 (poz. 392).
  4. ↑ a b CK Gimnazjum Państwowe Wyższe w Sanoku. Katalog główny, rok szkolny 1901/1902 (zespół 7, sygn. 29). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 72.
  5. ↑ a b c CK Gimnazjum Państwowe Wyższe w Sanoku. Katalog główny, rok szkolny 1902/1903 (zespół 7, sygn. 32). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 293.
  6. ↑ a b CK Gimnazjum Państwowe Wyższe w Sanoku. Katalog główny, rok szkolny 1905/1906 (zespół 7, sygn. 39). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 638.
  7. ↑ 21. Sprawozdanie Dyrektora C.K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1901/1902. Sanok: 1902, s. 40.
  8. ↑ 22. Sprawozdanie Dyrektora C.K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1902/1903. Sanok: 1903, s. 48.
  9. ↑ 24. Sprawozdanie Dyrektora C.K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1904/1905. Sanok: 1905, s. 59.
  10. ↑ a b Józef Stachowicz: Diariusz zjazdu. W: Dwa dni w mieście naszej młodości. Sprawozdanie ze zjazdu koleżeńskiego wychowanków Gimnazjum Męskiego w Sanoku w 70-lecie pierwszej matury w roku 1958. Warszawa: 1960, s. 67.
  11. ↑ Jako Emil Holuka uczęszczał do sanockiego gimnazjum w latach szkolnych 1901/1902, 1902/1903, 1904/1905 będąc wówczas uczniem odpowiednio klas I, II, IV.
  12. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Andrzej Romaniak. Franciszek Lurski (1895–1963). „Rocznik Sanocki”. Tom XII, s. 197, 2017. ISSN 0557-2096. 
  13. ↑ Pismo Komendy Polskiego Korpusu Posiłkowego L.17725/17 X do Dowództwa Taborów w Prałkowcach z 14 listopada 1917 roku, Centralne Archiwum Wojskowe, sygn. I.120.1.556 s. 144.
  14. ↑ Polskie pseudonimy wojskowe 1908–1918. „Panteon Polski”. Nr 45, s. 6, Czerwiec 1928. 
  15. ↑ a b c d e f g h i j k Emil Charzewski. zolnierze-niepodleglosci.pl. [dostęp 2021-02-10].
  16. ↑ Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich w dniu oddania Legionów Polskich Wojsku Polskiemu (12 kwietnia 1917), Warszawa 1917, s. 68.
  17. ↑ Józef Panaś. Rarańcza – Huszt – Marmaros Sziget – 1918 rok. „Panteon Polski”. Nr 25, s. 3, Kwiecień 1926. 
  18. ↑ Józef Panaś: Rarańcza-Huszt-Marmaros-Sziget. Książka pamiątkowa w 10. rocznicę 1918-1928. Lwów: Polskie Towarzystwo Opieki nad Grobami Bohaterów we Lwowie, 1928, s. 24.
  19. ↑ Józef Panaś: Rarańcza-Huszt-Marmaros-Sziget. Książka pamiątkowa w 10. rocznicę 1918-1928. Lwów: Polskie Towarzystwo Opieki nad Grobami Bohaterów we Lwowie, 1928, s. 24-26.
  20. ↑ Józef Panaś: Rarańcza-Huszt-Marmaros-Sziget. Książka pamiątkowa w 10. rocznicę 1918-1928. Lwów: Polskie Towarzystwo Opieki nad Grobami Bohaterów we Lwowie, 1928, s. 36-37.
  21. ↑ Proces przeciw Legjonistom polskim. „Ziemia Lubelska”. Nr 258, s. 3, 6 czerwca 1918. 
  22. ↑ Przed sądem w Marmaros-Sziget. Lista oskarżonych. „Ziemia Lubelska”. Nr 276, s. 2, 15 czerwca 1918. 
  23. ↑ Józef Panaś: Rarańcza-Huszt-Marmaros-Sziget. Książka pamiątkowa w 10. rocznicę 1918-1928. Lwów: Polskie Towarzystwo Opieki nad Grobami Bohaterów we Lwowie, 1928, s. 95.
  24. ↑ Proces byłych legionistów. „Gazeta Lwowska”. Nr 123, s. 3, 5 czerwca 1918. 
  25. ↑ Proces w Marmarosz Sziget. „Gazeta Lwowska”. Nr 186, s. 3, 20 sierpnia 1918. 
  26. ↑ Proces w Marmarosz Sziget. „Gazeta Lwowska”. Nr 123, s. 3, 20 sierpnia 1918. 
  27. ↑ Józef Panaś: Rarańcza-Huszt-Marmaros-Sziget. Książka pamiątkowa w 10. rocznicę 1918-1928. Lwów: Polskie Towarzystwo Opieki nad Grobami Bohaterów we Lwowie, 1928, s. 77.
  28. ↑ Spis oficerów służących czynnie w dniu 1.6.1921 r. Dodatek do Dziennika Personalnego Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 37 z 24 września 1921 roku, s. 497, 577.
  29. ↑ Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Załącznik do Dziennika Personalnego Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 13 z 8 czerwca 1922 roku, Zakłady Graficzne Ministerstwa Spraw Wojskowych, Warszawa 1922, s. 338.
  30. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 1268, 1272.
  31. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 47, 1156.
  32. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 67 z 24 czerwca 1925 roku, s. 343.
  33. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 42 z 11 października 1926 roku, s. 343.
  34. ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 771, 784.
  35. ↑ Lista starszeństwa Korpusu Oficerów Intendentów. „Przegląd Intendencki”. Nr 4 (16), s. 40, 1929. 
  36. ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 370.
  37. ↑ Zjazd Rady Wojewódzkiej. „Głos Lubelski”. Nr 21, s. 2, 22 stycznia 1921. 
  38. ↑ 256. Spis list kandydatów do Sejmu ważnie zgłoszonych w Okręgach Wyborczych na terenie Województwa Lubelskiego. „Dziennik Urzędowy Województwa Lubelskiego”. Nr 13-14, s. 164, 1922. 
  39. ↑ a b Jacek Chrobaczyński: W latach II wojny światowej i konspiracji. Polityka najeźdźcy i praktyki okupacyjne. W: Sanok. Dzieje miasta. Kraków: Secesja, 1995, s. 658. ISBN 83-86077-57-3.
  40. ↑ Wojenna konspiracja. W: Danuta Przystasz: Jedno życie. Tak mało... Tak wiele.... s. 43.
  41. ↑ Mieczysław Przystasz. Powiat sanocki w latach 1939–1947. „Rocznik Sanocki”. Tom II, s. 243, 1967. Wydawnictwo Literackie. 
  42. ↑ Szopa 2014 ↓, s. 198.
  43. ↑ Mieczysław Przystasz. Powiat sanocki w latach 1939–1947. „Rocznik Sanocki”. Tom II, s. 244, 1967. Wydawnictwo Literackie. 
  44. ↑ Nestor Kiszka nie wskazał w swojej relacji czasu przebywania Emila Charzewskiego w więzieniu, w związku z czym nie ma pewności, że chodzi o czas po jego aresztowaniu 13 marca 1944. Natomiast Kiszka wymienił osadzenie Charzewskiego w tymże więzieniu opisując w 1942 roku zdarzenia i wskazując obok innych aresztowanych z tego czasu, zob. Nestor Kiszka: Relacja Kiszki Nestora „Neron”. W: Andrzej Brygidyn, Magdalena Brygidyn-Paszkiewicz: Wspomnienia i relacje żołnierzy Sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: 2012, s. 228. ISBN 978-83-903080-5-0.
  45. ↑ Okruchy dobroci. W: Roman Bańkowski: Wspomnienia. Rzeszów: Związek Literatów Polskich Oddział w Rzeszowie, 2000, s. 25. ISBN 83-914224-5-3.
  46. ↑ M.P. z 1932 r. nr 64, poz. 82 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
  47. ↑ Odznaczenia. „Kurjer Poranny”. Nr 82, s. 4, 22 marca 1932. 
  48. ↑ M.P. z 1930 r. nr 98, poz. 143 „za zasługi na polu pracy społecznej i administracji wojska”.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Emil_Holuka-Charzewski&oldid=74364502”