Enid Yandell – Wikipedia, wolna encyklopedia

Enid Yandell

Enid Yandell z rzeźbą Pallas Ateny (fragment), 1896, nieznany fotograf (Enid Yandell papers, 1878-1982, Archives of American Art)
Imię i nazwisko	Enid Bland Yandell
Data i miejsce urodzenia	6 października 1869 Louisville
Data i miejsce śmierci	12 czerwca 1934 Boston
Narodowość	amerykańska
Dziedzina sztuki	rzeźba
Muzeum artysty	Speed Art Museum, Filson Historical Society
Ważne dzieła
Pallas Atena (niezrealizowany) Daniel Bunne Fontanna Bajnottiego
Multimedia w Wikimedia Commons

Enid Bland Yandell (ur. 6 października 1869^[a] w Louisville, zm. 12 czerwca^[b] 1934 w Bostonie) – amerykańska rzeźbiarka, znana głównie z wielkowymiarowych pomników, popiersi i architektury ogrodowej.

Dzięki silnym związkom, zwłaszcza artystycznym, z Kentucky, swoim rodzinnym stanem, stała się jego symbolem. W Speed Art Museum w Louisville znajduje się obszerny zbiór jej prac.

Enid Bland Yandell urodziła się 6 października 1869 roku w Louisville jako najstarsze dziecko Louise Elliston Yandell i Lunsforda Pittsa Yandella Jra, chirurga z zawodu, profesora medycyny. Miała troje rodzeństwa: Maud, Elsie i Lunsforda Pittsa Yandella III. Pewne zamiłowanie do sztuki odziedziczyła po matce, miłośniczce rzewnych piosenek, a zdolności manualne – po ojcu, wprawnym chirurgu^[1]. W 1887 roku ukończyła Hampton College w Louisville w specjalności chemia i sztuka, a w 1889 roku Art Academy of Cincinnati otrzymując tytuł Master of Arts i nagrodę za zrealizowanie czteroletniego programu college’u w dwa lata^[2]. Utrzymywała się, projektując dekoracje wnętrz w rodzinnym mieście^[3]. W 1889 roku wzięła udział w anonimowym konkursie na pomnik Konfederacji, ale nie zdobyła nagrody, gdyż jury dowiedziało się, że jest kobietą^[2].

W 1891 roku Yandell przyjechała do Chicago na wystawę światową World’s Columbian Exposition, na której prezentowano osiągnięcia w nauce, sztuce i przemyśle^[1]. Otrzymała zamówienie na projekt kariatyd dla zadaszonego ogrodu^[4]. W 1892 roku przyjęła zamówienie na pomnik trapera Daniela Boone’a^[2], zamówionego dla Kentucky State Building przez stowarzyszenie historyczne Filson Club. Rzeźba pomyślana była przez zleceniodawców jako symbol ich stanu^[5]. Było to jej pierwsze zamówienie na pomnik wolnostojący. Yandell podczas modelowania posągu wykorzystała koszulę myśliwską Boone’a, jego strzelbę, tomahawk, nóż do skalpowania i róg na proch. Wykorzystała także portret Boone’a jako przewodnika. Odlew gipsowy posągu trapera został pokazany na kilku wystawach, ale dopiero w 1906 roku C. C. Bickel zlecił jego odlew w brązie dla miasta Louisville^[4].

Razem z Jean Loughborough i Laurą Hayes Yandell napisała w 1892 roku na wpół autobiograficzną powieść Three Girls in a Flat, poświęconą swojej pracy podczas chicagowskiej wystawy. W 1893 roku pracowała na wystawie jako asystentka pomagając Carlowi Rohlowi-Smithowi przy rzeźbie przedstawiającej Benjamina Franklina, Philipowi Martiny’emu w ukończeniu kilku posągów i Loradowi Taftowi w rzeźbie dla Horticulture Building. W 1893 roku otrzymała Designers Medal za kariatydy. Pomagała Karlowi Bitterowi w jego pracy nad frontonem (później zniszczonym) dworca kolejowego Broad Street Station, należącego do Pennsylvania Railroad w Filadelfii. Zrealizowała kariatydy dla wnętrza galerii muzycznej w Astor House w Nowym Jorku oraz figuralne ozdoby dla letniego domu Corneliusa Vanderbilta w Newport^[6].

Zimą 1894 roku Yandell wyjechała do Paryża, gdzie studiowała w Académie Vitti pod kierunkiem Auguste’a Rodina, Fredericka Williama MacMonniesa i innych wykładowców^[4]. Począwszy od 1895 roku zaczęła wystawiać w Salonie Paryskim^[6].

W 1897 roku otrzymała zamówienie na kolejny monumentalny pomnik, Pallas Atena, przeznaczony dla Nashville Centennial Exposition. Wielkowymiarowe posągi, takie jak Statua Wolności Frédérica-Auguste’a Bartholdiego, były w tym okresie bardzo modne. Zamówienie tego typu było niezbędne dla technicznego rozwoju Yandell jako rzeźbiarki. Wysoki na 14 m posąg Pallas Ateny pozwolił jej nie tylko rozwinąć swe umiejętności, ale też zdobyć uznanie opinii publicznej i uzyskać niezbędne dochody. Artystka stworzyła gipsowy odlew w swym paryskim studio. Nigdy nie odlano projektu w brązie, a odlew gipsowy uległ zniszczeniu w wyniku złej pogody. Dzięki temu zamówieniu Yandell zyskała jednak znaczący rozgłos, a w 1898 roku została, jako pierwsza kobieta, przyjęta w poczet National Sculpture Society^[4].

Jako kobieta stała się pionierką w dziedzinie rzeźbiarstwa posągowego, zdominowanego dotychczas przez mężczyzn. Stała się również symbolem swego stanu, pomimo iż wyjechała z niego, powracając jedynie z krótkimi wizytami^[5]. W 1906 roku została przyjęta w poczet członków Akademii Francuskiej. Mieszkała we Francji, sezony letnie spędzała wykładając rzeźbę w Branstock School w Edgartown, w stanie Massachusetts^[6].

W 1913 roku wzięła udział w międzynarodowej wystawie sztuki Armory Show prezentując dwie prace: Pięć zmysłów oraz Indianin i rybak^[7].

Wybuch I wojny światowej zastał ją w Paryżu^[8]. Podczas wojny pracowała dla Francuskiego Czerwonego Krzyża, Société des Orphelins de la Guerre, organizacji opiekującej się sierotami wojennymi i Appui aux Artists, pomagającej bezrobotnym artystom i ich rodzinom^[6].

W 1916 roku Yandell powróciła do Ameryki, gdzie kontynuowała pracę dla Czerwonego Krzyża. Miała pracownię w Nowym Jorku, ale jej aktywność artystyczna uległa zahamowaniu^[6].

Yandell aktywnie wspierała sufrażyzm, prowadziła kampanię na rzecz prezydenta Calvina Coolidge’a^[4]. Wyrazem jej silnych związków z Kentucky było ostatnie zamówienie, Pomnik Pionierów w Harrodsburgu, który zaprojektowała w 1924 roku^[5]. Cały jej czas pochłaniała praca społeczna, a w 1925 roku niemal całkowicie zaprzestała rzeźbienia. Zmarła 13 czerwca 1934 roku w Bostonie. Została pochowana na cmentarzu Cave Hill w Louisville^[4].

• Juilee Decker: Enid Yandell (1869–1934). Kentucky’s Frontier Sculptor and ”Bachelor Maid”. W: (red.) Melissa A. McEuen, (red.) Thomas H. Appleton Jr.: Kentucky Women: Their Lives and Times. Wyd. ilustrowane. Athens, Georgia: University of Georgia Press, 2015. ISBN 978-08203-4752-3. (ang.).
• Wanda M. Corn, Charlene G. Garfinkle, Annelise K. Madsen: Women Building History: Public Art at the 1893 Columbian Exposition. Wyd. ilustrowane. Los Angeles, London: University of California Press, 2011. ISBN 978-0-520-24111-4. (ang.).
• Jennifer Pfeifer Shircliff: Women of the 1913 Armory Show: their contributions to the development of American modern art. Louisville: University of Louisville, 2014. (ang.).

• Historical Perspective: Enid Yandell and the Branstock School. mvtimes.com. [dostęp 2018-01-02]. (ang.).