Funt (masa) – Wikipedia, wolna encyklopedia

Zobacz też: inne znaczenia słowa „funt”.

Funt (ang. pound lub pound-mass; lb, lb_m, lbm, ℔^[1]) – pozaukładowa jednostka masy wywodząca się od rzymskiej libry. Miara funta była różna na przestrzeni wieków w różnych państwach, zwykle wynosiła pomiędzy 0,4 a 0,5 kilograma.

Nazwa jednostki wywodzi się od staroangielskiego słowa pund, a ta od słowa Pfund, germańskiej adaptacji łacińskiego słowa libra pondo (pol. waga mierzona w librach)^[2]. Obecnie w państwach anglosaskich jest przyjęty międzynarodowy funt równy 0,45359237 kg oraz stosowany jest skrót lb (od libra, liczba mnoga w jęz. angielskim: lbs).

• funt brytyjski (avoirdupois, powszechnie używany np. w USA), ang. pound: 1 lb = 0,453 592 37 kg = 16 oz (uncji) = 7000 granów (ziaren)

1 kilogram = 2,204 62 funta

Masa funta avoirdupois została określona przez kupców w Londynie w 1303. Jego dokładna miara i sposób ustalania zmieniały się. W 1878 zdefiniowano wzorzec funta jako odpowiadający ok. 0,453 592 338 kg, w 1883 – ok. 0,453 592 427 kg, wreszcie od 1889 w zaokrągleniu jako 0,453 592 43 kg. Od 1894 funt równy 0,453 592 427 kg przyjęto również w Stanach Zjednoczonych. Współczesny funt międzynarodowy o mierze 0,453 592 37 kg przyjęto w 1958 w porozumieniu między USA a krajami Brytyjskiej Wspólnoty Narodów.

W niektórych regionach krajów niemieckojęzycznych, przeważnie jednak w Niemczech słowa „funt” (Pfund) używa się w potocznym języku zamiast „pół kilograma”.

Funt jest także jednostką używaną w oznaczaniu siły naciągu łuku oraz krzywej ugięcia wędzisk (charakterystyka pracy/sztywność).

• używane w Wielkiej Brytanii:
  • funt troy – używany od IX wieku do 1879, głównie do metali szlachetnych, według obecnych miar – 0,373 241 721 kg
  • funt tower
  • funt londyński
  • funt kupiecki (Merchants' pound)
• używane we Francji:
  • funt karoliński:
    • 0,454 kg (VIII-IX w.)^[3]
    • ok. 0,409 kg^[4], czyli 1,25 funta rzymskiego^{[potrzebny przypis]}
    • monetarny^[5]/komercyjny^[6]: funt esterlin (fr. livre esterlin; pierwsza norma krajowa^[7]) / funt rzymski (fr. livre romaine)^[8] = ok. 0,367 kg^[3] (ok. 367,1-367,2 g^[9][10][11]; od końca XIII do połowy XIV w. [po 1350]^[9]); odpowiednik funta arabskiego^[10]
  • funt paryski (fr. livre de Paris) / fr. livre poids de marc^[6][8] = ok. 0,490 kg^[3] (489,506 g od poł. XIV [po 1350]^[9] do 1557^[8], 489,505 846 6 g od 1557 do 1793)^[8]; teoretycznie miało to być 1,5 funta rzymskiego^{[potrzebny przypis]}; istniały także inne oficjalne normy funta dla farmaceutów, lekarzy i handlarzy^[7]
  • funt metryczny (fr. livre métrique)^{[3][wymaga weryfikacji?]} = 1 kg, używany od 1793^[8]
  • funt usuelle (fr. livre usuelle)^{[wymaga weryfikacji?]} / funt metryczny (fr. livre métrique)^[6] = 0,500 kg, używany od 1812 do 1840^[3][6]
• w Rosji:
  • funt = 0,409 5124 kg (używany do 1924) = 1/40 puda^[12]
• w Hiszpanii, Portugalii i Ameryce Łacińskiej:
  • funt = 0,459–0,460 kg
• W Królestwie Polskim:
  • funt nowopolski = 0,405 504 kg
• w Polsce:
  • funt zwyczajny = 0,500 kg

Zobacz hasło funt w Wikisłowniku