Garbatka pomianówka – Wikipedia, wolna encyklopedia

Garbatka pomianówka

Notodonta torva
Hübner, 1803
Dorosły samiec
Gąsienica
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Rząd	motyle
Podrząd	Glossata
Rodzina	garbatkowate
Podrodzina	Notodontinae
Plemię	Notodontini
Rodzaj	Notodonta
Gatunek	garbatka pomianówka
Synonimy
Bombyx tritophus Esper, 1786 Bombyx torva Hübner, 1803 Notodonta tritophus ab. uniformis Oberthür, 1911 Peridea musculus Kiriakoff, 1963 Notodonta tritophus tarburi Eitschberger et Steiniger, 1981
Multimedia w Wikimedia Commons

Garbatka pomianówka^[1] (Notodonta torva) – gatunek motyla z rodziny garbatkowatych. Zamieszkuje Eurazję, od Europy Zachodniej po Rosyjski Daleki Wschód. Gąsienice żerują na osikach, rzadko na innych topolach, brzozach, wierzbach lub olszach. Osobniki dorosłe są aktywne nocą.

Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1786 roku przez Eugeniusa J.Ch. Espera pod nazwą Bombyx tritophus, jednak nazwa taka była już wówczas zajęta. Nowy epitet gatunkowy, w kombinacji Bombyx torva, wprowadzony został w 1803 roku przez Jacoba Hübnera^[2].

Motyl o krępym ciele^[3] i rozpiętości skrzydeł sięgającej od 44 do 50 mm^[1]. Głowa jest zaopatrzona w niecałkowicie owłosione oczy złożone, krótkie głaszczki i uwstecznioną ssawkę, natomiast pozbawiona jest przyoczek. Czułki osiągają ⅓ długości przedniego skrzydła i wykazują znaczny dymorfizm płciowy w budowie, będąc obustronnie grzebykowanymi u samca, zaś piłkowanymi lub ząbkowanymi u samicy. Owłosienie krótkiego i szerokiego tułowia jest gęste, ale nie formuje czuba pośrodku grzbietu. Skrzydło przedniej pary osiąga od 19 do 23 mm długości, ma wydłużony wierzchołek, skośną krawędź zewnętrzną i ząb na krawędzi tylnej^[3]. Tło tegoż skrzydła jest szare z odcieniem zielonkawym, oliwkowym lub żółtawym. Pole środkowe obrzeżają dwa ciemne, poprzeczne prążki z jasnymi obwódkami, a żyłka poprzeczna ma wygiętą ciemną kreskę z żółtawą obwódką. Strzępina przedniego skrzydła jest żółtawa z brunatnym nakrapianiem. Dość małe, owalne skrzydło tylne ma tło jasnoszare lub oliwkowoszare z ciemną plamką w kącie tylnym i żółtawym lub białawym prążkiem^[3][1]. Odnóża są silnie owłosione, te tylnej pary mają dwie pary ostróg na goleniach. Duży odwłok ma cylindryczny kształt i gęste, szarobrunatne owłosienie^[3].

Gąsienica cechuje się zmiennym ubarwieniem. Na segmentach ciała piątym i szóstym ma stożkowate, mięsiste garby o większych rozmiarach niż w przypadku podobnej gąsienicy garbatki zygzakówki. Z kolei wypukłości na jej głowie są słabiej rozwinięte niż u wspomnianego gatunku. Cechą różniącą jest również ciemna barwa tarczek nad stopami u garbatki pomianówki^[4].

Owad ten zasiedla wilgotne lasy liściaste i mieszane, pobrzeża lasów, parki, nadrzeczne zarośla oraz zarastające zręby^[1][4]. Gąsienice są foliofagami żerującymi na liściach topoli osiki, rzadziej wybierają inne gatunki topól (w tym topolę czarną i Populus davidiana), brzozy (w tym brzozę dahurską), wierzby (w tym: wierzbę iwę, wierzbę szarą i wierzbę dwubarwną) czy olsze^[1][2]. Owady dorosłe nie pobierają pokarmu i są aktywne nocą. Przylatują do sztucznych źródeł światła^[3].

W Europie Środkowej występują dwa pokolenia w ciągu roku. Motyle pierwszego z nich latają w maju i na początku czerwca, zaś drugiego od lipca do sierpnia. Żerowanie gąsienic odbywa się w okresie od czerwca do października^[1].

Gatunek palearktyczny^[2]. W Europie znany jest z Wielkiej Brytanii, Francji, Belgii, Luksemburgu, Holandii, Niemiec, Szwajcarii, Austrii, Włoch, Danii, Szwecji, Norwegii, Finlandii, Estonii, Łotwy, Litwy, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Białorusi, Ukrainy, Rumunii, Mołdawii, Grecji i europejskiej części Rosji^[5]. W Azji występuje w Turcji, Azji Środkowej, na Syberii, Rosyjskim Dalekim Wschodzie, w Chinach, Korei^[2] i Japonii^[3]. W Polsce jest owadem rzadko spotykanym, częstszym na południu^[4]. Z kolei na „Czerwonej liście gatunków zagrożonych Republiki Czeskiej” umieszczony został ze statusem gatunku zagrożonego wyginięciem (EN)^[6].