Nury – Wikipedia, wolna encyklopedia

Nury
	Gaviiformes
	Wetmore & Miller, 1926
	; Przedstawiciel rzędu – nur lodowiec (G. immer)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	nury
	Typ nomenklatoryczny
	Colymbus imber Gunnerus, 1761 (= Colymbus immer Brünnich, 1764)
Synonimy
	Rodzaju: Colymbus Linnaeus, 1758; Cepphus Möhring, 1758; Mergus Brisson, 1760; Urinator Lacépède, 1799; Eudytes Illiger, 1811;
	Rodzaju: Colymbus Linnaeus, 1758; Cepphus Möhring, 1758; Mergus Brisson, 1760; Urinator Lacépède, 1799; Eudytes Illiger, 1811;
Rodziny; Rodzaje
	Gaviidae J.A. Allen, 1897; Gavia J.R. Forster, 1788;
	Gaviidae J.A. Allen, 1897; Gavia J.R. Forster, 1788;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Nury^[10] – monotypowy rząd (Gaviiformes) i rodzina (Gaviidae) ptaków z infragromady ptaków neognatycznych (Neognathae).

Zasięg występowania

Nury obejmują gatunki wodne, latem spotykane na wodach śródlądowych, a zimujące nad morzami. Zamieszkują północną strefę półkuli północnej^[11].

Cechy charakterystyczne

Ptaki te charakteryzują się następującymi cechami:

długość ciała 53–91 cm, rozpiętość skrzydeł 106–152 cm; masa ciała 988–6400 g^[11]
wrzecionowate ciało, podczas pływania widać tylko część grzbietową
gruba szyja
krótki ogon
krótkie, ostre skrzydła
silny, prosty dziób
szczelinowata budowa nozdrzy osłonięta błoną przeciwko dostawaniu się wody podczas nurkowania
nogi przesunięte mocno do tyłu, co stanowi doskonałe przystosowanie do pływania, lecz uniemożliwia im normalne chodzenie
czarno-białe, kontrastowe upierzenie
łapy o krótkim i bocznie spłaszczonym skoku, goleń nieruchoma i nie wysuwana poza tułów, mają szerokie płetwy między trzema przednimi palcami, palec tylny jest uwsteczniony
różna szata godowa i spoczynkowa, gęste i zbite upierzenie
silnie rozwinięty gruczoł kuprowy
doskonale pływają i nurkują
ciężko startują do lotu
lot szybki, prostoliniowy, silne uderzenia skrzydłami
słabo rozwinięty dymorfizm płciowy - samiec jest nieco większy
proste gniazdo na brzegu
wysiadywanie zazwyczaj 2 jaj przez 4 tygodnie
zagniazdowniki, młode latają po około 7 tygodniach, tempo rozmnażania niskie
odżywiają się pokarmem zwierzęcym zdobytym podczas nurkowania.

Systematyka

Etymologia

Colymbus: gr. κολυμβις kolumbis, κολυμβιδος kolumbidos „nieznany ptak wodny”, prawdopodobnie perkoz^[12]. Gatunek typowy: Colymbus arcticus Linnaeus, 1758.
Cepphus: gr. κεπφος kepphos „nieznany blady ptak wodny”, później różnie identyfikowany (np. nawałnik, mewa, głuptak, alka), wspomniany przez Arystotelesa, Dionizjusza, Hezychiusza i innych autorów^[12]. Gatunek typowy: Colymbus arcticus Linnaeus, 1758.
Mergus: łac. mergus „rodzaj ptaka wodnego”, dalej niezidentyfikowanego, wspomnianego przez Pliniusza, Terencjusza Warrona i poety Horacego, od mergere „zanurzyć się”^[12]. Gatunek typowy: Colymbus immer Brünnich, 1764.
Gavia: łac. gavia „niezidentyfikowany ptak morski”, być może rodzaj jakiejś mewy gnieżdżącej się na skałach^[12].
Urinator: łac. urinator, urinatoris „nurek”, od urinare „nurkować”^[12]. Gatunek typowy: Colymbus glacialis Linnaeus, 1766 (= Colymbus immer Brünnich, 1764).
Eudytes: gr. ευ eu „dobry”; δυτης dutēs „nurek”, od δυω duō „nurkować”^[12]. Gatunek typowy: Colymbus septentrionalis Linnaeus, 1766 (= Colymbus stellatus Pontoppidan, 1763).

Podział systematyczny

Do rodziny nurów należy jeden rodzaj z pięcioma gatunkami^[10]:

Gavia stellata (Pontoppidan, 1763) – nur rdzawoszyi
Gavia arctica (Linnaeus, 1758) – nur czarnoszyi
Gavia pacifica (Lawrence, 1858) – nur pacyficzny
Gavia immer (Brünnich, 1764) – nur lodowiec
Gavia adamsii (G.R. Gray, 1859) – nur białodzioby

Przypisy

↑ Gaviiformes, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 135. (łac.).
↑ P.H.G. Möhring: Geslachten der vogelen. Amsteldam: Pieter Meijer, 1758, s. 5, 57. (niderl.).
↑ M.J. Brisson: Ornithologie, ou, Méthode contenant la division des oiseaux en ordres, sections, genres, especes & leurs variétés, a laquelle on a joint une description exacte de chaque espece, avec les citations des auteurs qui en ont traité, les noms quils leur ont donnés, ceux que leur ont donnés les différentes nations, & les noms vulgaires. T. 6. Parisiis: Ad Ripam Augustinorum, apud Cl. Joannem-Baptistam Bauche, bibliopolam, ad Insigne S. Genovesae, & S. Joannis in Deserto, 1760, s. 104. (fr. • łac.).
↑ B.G. de Lacépède: Discours d’ouverture et de clôture du cours d’histoire naturelle, donné dans le Muséum national d’Histoire naturelle, l’an VII de la République, et tableaux méthodiques des mammifères et des oiseaux. Paris: Plassan, 1799, s. 14. (fr.).
↑ J.K.W. Illiger: Prodromus systematis mammalium et avium: additis terminis zoographicis utriusque classis, eorumque versione germanica. Berolini: Sumptibus C. Salfeld, 1811, s. 282. (łac.).
↑ Gaviidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2010-11-23] (ang.).
↑ Gavia, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2010-11-23] (ang.).
↑ J.R. Forster: Enchiridion historiae naturali inserviens, quo termini et delineationes ad avium, piscium, insectorum et plantarum adumbrationes intelligendas et concinnandas, secundum methodum systematis Linnaeani continentur. Halae: Prostat apud Hemmerde et Schwetschke, 1788, s. 38. (łac.).
↑ ^a ^b Nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Gaviidae Allen,JA, 1897 - nury - Divers/Loons (wersja: 2015-09-04). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-05-16].
↑ ^a ^b C. Carbones: Family Gaviidae (Divers). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal: Handbook of the Birds of the World. Cz. 1: Ostrich to Ducks. Barcelona: Lynx Edicions, 1992, s. 171–172. ISBN 84-87334-10-5. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Etymologia za: The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

[itis-1] Gaviiformes, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Linnaeus-2] C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 135. (łac.).

[Möhring-3] P.H.G. Möhring: Geslachten der vogelen. Amsteldam: Pieter Meijer, 1758, s. 5, 57. (niderl.).

[Brisson-4] M.J. Brisson: Ornithologie, ou, Méthode contenant la division des oiseaux en ordres, sections, genres, especes & leurs variétés, a laquelle on a joint une description exacte de chaque espece, avec les citations des auteurs qui en ont traité, les noms quils leur ont donnés, ceux que leur ont donnés les différentes nations, & les noms vulgaires. T. 6. Parisiis: Ad Ripam Augustinorum, apud Cl. Joannem-Baptistam Bauche, bibliopolam, ad Insigne S. Genovesae, & S. Joannis in Deserto, 1760, s. 104. (fr. • łac.).

[Lacépède-5] B.G. de Lacépède: Discours d’ouverture et de clôture du cours d’histoire naturelle, donné dans le Muséum national d’Histoire naturelle, l’an VII de la République, et tableaux méthodiques des mammifères et des oiseaux. Paris: Plassan, 1799, s. 14. (fr.).

[Illiger-6] J.K.W. Illiger: Prodromus systematis mammalium et avium: additis terminis zoographicis utriusque classis, eorumque versione germanica. Berolini: Sumptibus C. Salfeld, 1811, s. 282. (łac.).

[itis2-7] Gaviidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2010-11-23] (ang.).

[itis3-8] Gavia, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2010-11-23] (ang.).

[Forster-9] J.R. Forster: Enchiridion historiae naturali inserviens, quo termini et delineationes ad avium, piscium, insectorum et plantarum adumbrationes intelligendas et concinnandas, secundum methodum systematis Linnaeani continentur. Halae: Prostat apud Hemmerde et Schwetschke, 1788, s. 38. (łac.).

[Mielczarek&Kuziemko-10] Nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Gaviidae Allen,JA, 1897 - nury - Divers/Loons (wersja: 2015-09-04). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-05-16].

[Carbones-11] C. Carbones: Family Gaviidae (Divers). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal: Handbook of the Birds of the World. Cz. 1: Ostrich to Ducks. Barcelona: Lynx Edicions, 1992, s. 171–172. ISBN 84-87334-10-5. (ang.).

[Jobling-12] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Etymologia za: The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]