Geonoma – Wikipedia, wolna encyklopedia

Geonoma
Ilustracja
Geonoma deversa
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

arekowce

Rodzina

arekowate

Rodzaj

Geonoma

Nazwa systematyczna
Geonoma Willd.
Sp. Pl., ed. 4. 4: 593 (1805)[3]
Typ nomenklatoryczny

G. simplicifrons Willdenow[4]

Synonimy
  • Gynestum Poit.
  • Kalbreyera Burret
  • Roebelia Engel
  • Taenianthera Burret
  • Vouay Aubl.[3]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Geonoma – rodzaj roślin z rodziny arekowatych. Obejmuje 68 gatunków. Występują one w strefie międzyzwrotnikowej kontynentów amerykańskich, od środkowego Meksyku na północy po Paragwaj i południową Brazylię na południu[3]. Cztery gatunki rosną także na Antylach[5]. Podszytowe palmy tropikalnych lasów nizinnych i lasów górskich[6], w tym sięgające nawet 3150 m n.p.m. (Geonoma undata w Andach)[7]. Niektóre (np. Geonoma cuneata) rosną w ciekach (są reofitami)[7].

Niektóre gatunki uprawiane są jako ozdobne, a ich pąki liściowe (tzw. kapusta palmowa) są spożywane[6]. Liście tych palm bywają używane do przykrywania dachów, które cechują się długą trwałością (od 6 do 12 lat)[7].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Owoce Geonoma pohliana
Geonoma congesta
Pokrój
Palmy niewielkich lub średnich rozmiarów, z pojedynczymi kłodzinami lub rosnące kępiasto, pozbawione kolców. Z kłodziną smukłą i wzniesioną[5][6] lub bardzo skróconą i podziemną[6], z niezbyt wydatnymi lub okazałymi śladami liściowymi, zbliżonymi lub oddalonymi od siebie[6], od zewnątrz kłodzina jest włóknista, barwy od pomarańczowej do szarej[5].
Liście
Pojedyncze i rozwidlone na końcu, z 2–3 parami listków lub pierzastozłożone, podzielone regularnie (tj. na równe odcinki) lub nieregularne – różnej wielkości odcinki, całobrzegie lub rozwidlone na końcach. Pochwy liściowe krótkie, otwierające się po przeciwnej stronie względem ogonka, nagie lub omszone. Ogonek liściowy różnej długości, od góry rynienkowaty lub płaski, od spodu zaokrąglony, gładki lub omszony. Blaszki liściowe skórzaste lub cienkie, zwykle gładkie z wierzchu, a od spodu zwykle omszone lub pokryte łuskami, zwłaszcza na głównych wiązkach przewodzących[6].
Kwiaty
Jednopłciowe, ale kwiaty obu płci wyrastają na tych samych roślinach (palmy jednopienne). Kwiatostany są kłosokształtne, rozwidlone lub rozgałęziają się 3–4-krotnie. Szypuła kwiatostanu różnej długości, naga lub omszona. Podsadka (spatha) rurkowata, krótka lub długa, cienka lub skórzasta, naga lub owłosiona, zaostrzona. Podobne podsadki wyrastają w kątach rozgałęzień kwiatostanu. Na osi rozwijają się triady kwiatów w owłosionych lub nagich zagłębieniach osi kwiatostanu, wsparte podsadkami przylegającymi lub odstającymi, ułożonymi skrętolegle, w okółkach lub rzędami na osi kwiatostanu[6].
Kwiaty męskie do połowy wystają z zagłębienia osi kwiatostanu. Trzy listki zewnętrznego okółka okwiatu wolne, wąskie, z zaokrąglonym końcem. Trzy listki wewnętrznego zrośnięte na ponad połowie długości. Pręcików jest zwykle 6 (rzadziej 3 lub więcej). Nitki różnie wykształcone, zrośnięte lub wolne, krótkie lub długie. Łącznik w główce pręcika się rozwidla i pylniki są rozchylone i wydłużone, czasem krótkie i złączone[6].
Kwiaty żeńskie mocno zagłębione w osi kwiatostanu z której wystają tylko ich końce. Trzy listki okółka zewnętrznego są zrośnięte nasadami i przylegają do osi kwiatostanu. Trzy listki okółka wewnętrznego zrośnięte są w rurkę, z trzema odgiętymi łatkami na końcu. Prątniczki połączone w rurkę z 6 łatkami lub ząbkami. Zalążnia początkowo trójkomorowa, ale w czasie kwitnienia rozwija się tylko jedna z jednym zalążkiem. Szyjka słupka rurkowata zwieńczona silnie odgiętymi i wąskimi ramionami znamienia[6].
Owoce
Kulistawe, czasem z zaostrzonym nieco wierzchołkiem, zielone do brązowych lub czarnopurpurowych, jednonasienne pestkowce. Szypułki w czasie dojrzewania owoców często jaskrawo zabarwione. Egzokarp jest cienki i gładki. Mezokarp cienki, podłużnie włóknisty. Endokarp błoniasty lub skorupiasty i pomarszczony. Nasiono kuliste[6]. Owoce tego rodzaju bywają niewielkie, u niektórych gatunków dochodząc ledwie do 4,5 mm średnicy – są to najmniejsze owoce wśród palm[8].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]
Geonoma epetiolata

Rodzaj z rodziny arekowatych (Arecaceae) z rzędu arekowców (Arecales). W obrębie rodziny należy do podrodziny Arecoideae, plemienia Geonomateae[9].

Wykaz gatunków[3]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2024-10-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2024-10-20] (ang.).
  3. ↑ a b c d Geonoma Willd.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2024-10-20].
  4. ↑ Geonoma Willdenow, [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [online], Smithsonian Institution [dostęp 2024-10-20].
  5. ↑ a b c Richard A. Howard, Flora of the Lesser Antilles, t. 3, Arnold Arboretum, Harvard University, 1979, s. 364.
  6. ↑ a b c d e f g h i j Geonoma Willd., [w:] PalmWeb [online] [dostęp 2024-10-20].
  7. ↑ a b c David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 384, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  8. ↑ K.Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. IV. Flowering Plants. Monocotyledons. Alismatanae and Commelinanae (except Gramineae). Berlin, Heidelberg: Springer, 1998, s. 319, 385. ISBN 978-3-642-08378-5.
  9. ↑ Genus: Geonoma Willd.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2024-10-20].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Geonoma&oldid=75257461”