Gorakhnath – Wikipedia, wolna encyklopedia

Gorakhnath (sanskryt गोरखनाथ, trl. gorakhanātha, też Gorakszanath, trl. gorakṣanātha ) – indyjski filozof, wyzwolony^[1] mistrz (guru) jogi (mahajogin)^[2], domniemany założyciel dwunastu tradycji nathów (nathasampradaja, nathizm)^[3]. Gorakszanatha to mahasiddha zaliczany do grupy dziewięciu najważniejszych z osiemdziesięciu czterech mahasiddhów, postrzegany w hinduizmie i buddyzmie też jako święty, cudotwórca, alchemik, a nawet bóstwo. Patron Gurkhów.

Słowo sanskryckie go to krowa, czasownik sanskrycki raksz- posiada znaczenie chronić, stąd goraksza oznacza chroniący krowy. Tak można nazywać osobę panująca nad mową, jak również hathajogina, który zdobył biegłość w technice mudry o nazwie khećarimudra^[4]. Oprócz imienia Gorakhnath, święty ten jest znany pod imionami: Gorakszanatha, Gorakszanath, Goraksza.

Okres, w którym żył Gorakszanatha, źródła określają na VII-XVI wiek. Możliwe iż był współczesny Nanakowi i Kabirowi. Ważne miejsca jego działalności to Bengal i Pendżab. Miejsce śmierci świętego nie zostało określone.

Tradycyjne źródła dość zgodnie podają, że w bardzo młodym wieku Goraksza stał się wyrzeczeńcem i wędrował po Półwyspie Indyjskim jako guru i siddha. Jego najważniejszym duchowym przewodnikiem był Matsjendranath. Niektóre utwory utożsamiają obie ich postacie^[5]. Obaj są uznawani za pierwszych ziemskich patronów tradycji nathjoginów i hathajoginów. Znana jest opowieść o opanowaniu Matsjendranatha przez doświadczenia zmysłowe a szczególnie w zależność od pięknych kobiet, któremu z pomocą przychodzi Gorakszanatha^[6]. Zamieniwszy się w piękną tancerkę, kieruje do niego przemówienie, nawracające na drogę ascetycznych praktyki po którym Matsjendranath rozpoznaje swój stan i kończy pałacową przygodę^[7]. Podaje się, że Gorakszanatha jako reformator jogi, scalił w jeden system techniki alchemii tantrycznej rasasiddhów z fizycznymi i psychicznymi praktykami hathajogi^[3]. Bywa też wskazywany jako pierwszy historyczny nauczyciel hathajogi, jej odkrywca^[8]. Niekiedy jest opisywany jako widjadhara^[9].

Gorakszanatha uznawany jest za jednego z pierwszych twórców prozy w językach pańdźabi i hindi^[10]. Inne źródła podają natomiast, że tworzył w językach apabhransi i sanskryt^[11]. Brak jest pewności, czy wszystkie z przypisywanych mu dzieł są jego autorstwa. Tradycja zalicza do nich:

• Amaraughaprabodha
• Atmabodha
• Amanaska
• Dźńatamrytaśastra
• Gorakhbodh (Przebudzenie Gorakhnatha)
• Goraksaśataka (Setka [strof] Gorakszy)
• Gorakszasahasranama
• Gorakszasanhita (Gorakszapdhati) – traktat alchemii hinduistycznej
• Gorakszapistika
• Gorakszagita
• Jogabidźa
• Jogaćintamani
• Jogamartanda
• Jogasiddhantapaddhati
• Nawaśaktiszatka (Sześć [strof] o dziewięciu mocach)
• Siddhasiddhantapaddhati (Drogi praktyki siddhów)
• Wiwekamartanda

Nauki Gorakszanathy to:

• najwyższa istota o dwubiegunowej postaci Śiwa-Śakti. Przy czym Śiwa pojmowany jako parasamwit – najwyższy byt, ostateczna zasada bytu, absolutna świadomość. Para ta, jak i trójka bogów Trimurti zawiera się w nathabrahmanie (inaczej określanym jako natha)^[12].
• kolejne coraz mniej subtelne plany egzystencji powstające z transcendentalnego Śiwy, dzięki zawartej w nim mocy samoprzejawiania się i różnicowania. Ona rodzi manifestacje, których gra inicjuje procesy kosmotwórcze. Wszechświat nie jest tworem statycznego i wyrachowanego Stwórcy a spontanicznych aktów zamanifestowanych sił^[13].
• istota ludzka jako agregat siedmiu ciał-powłok (pańćaka, zawierających rozliczne nadi i dziewięć głównych ćakr^[14]), z których ciało fizyczne (bhutapinda) jest najmniej subtelne, z racji budowy z cząstek pięciu żywiołów.
• ideał doskonałego nathajogina, dla którego doświadczenia z ziemskiego świata są źródłami błogości przesycającej świadomość. Stąd radości czy smutki mają ten sam efekt – jednakowy smak (samarasa).
• przebudowa ciał z fizycznym włącznie, gwarantująca długowieczność nathajogina^[15].

Gorakhnath, Goraksza, jak i inne z imion tej postaci wielokrotnie występują w dziełach hinduizmu i buddyzmu, szczególnie w literaturze hathajogicznej. Znajdują się wśród nich:

• Hathajogapradipika
• Gherardasanhita
• Gorakszabhudźanga
• Gorakszasiddhantasangraha
• Gorakszawaćanasangraha

Szczególną popularnością cieszy się kompleks świątynny w Gorakhpurze w północnych Indiach^[16], mieście nazwanym od imienia tego świętego. Zgodnie z wiarą hinduistów centralna świątynia zawiera samadhi mahasiddhy Goraksznathy. W skład kompleksu wchodzi też klasztor (matha) adeptów nathsampradaji^[17].

• pinda (ciało)
• siddhi

• Brockington, J.L.: Święta nić hinduizmu, Warszawa 1990, ISBN 83-211-1143-2.