Gubernatorzy generalni Australii – Wikipedia, wolna encyklopedia

Gubernator generalny Australii

Governor-General of Australia

Sztandar gubernatora generalnego Australii
Obecny gubernator
Sam Mostyn, gubernator generalna Australii
Stanowisko
Państwo	Australia
Data utworzenia	1901
Pierwszy gubernator	lord Hopetoun
Długość kadencji	nieokreślona (zwyczajowo ok. 5 lat)
Obecny gubernator	Samantha Mostyn
Obecny od	1 lipca 2024
Siedziba	Government House, Canberra Admiralty House, Sydney
Strona internetowa
Multimedia w Wikimedia Commons

Gubernator generalny Związku Australijskiego (ang. Governor-General of the Commonwealth of Australia) – formalnie najwyższe stanowisko władzy wykonawczej na szczeblu federalnym w Australii. W praktyce jego rola jest głównie ceremonialna, zaś od zajmującej ten urząd osoby oczekuje się apolitycznego realizowania funkcji „Ojca (lub Matki) Narodu”.

Istnienie tego urzędu wiąże się z faktem, iż Australia pozostaje w unii personalnej z Wielką Brytanią, w związku z czym król Australii, będący zarazem królem Wielkiej Brytanii i pozostałych Commonwealth realms, przez zdecydowaną większość czasu pozostaje poza terytorium kraju. W czasie jej nieobecności większość obowiązków i kompetencji, które w klasycznym modelu westminsterskim spoczywają na monarsze, jest realizowana przez gubernatora generalnego.

Gubernator ma prawo mianowania ministrów i sędziów, rozwiązania parlamentu oraz sygnowania ustaw. Przewodniczy Federalnej Radzie Wykonawczej i jest nominalnym dowódcą Australijskich Sił Zbrojnych. W praktyce jednak wszystkie swoje kompetencje realizuje w ścisłym porozumieniu z gabinetem federalnym, a zwłaszcza z premierem Australii. Gubernator generalny ma prawo użyć swych szczególnych prerogatyw samodzielnie tylko w zupełnie wyjątkowych sytuacjach. Ostatni raz zdarzyło się to w 1975 roku podczas kryzysu konstytucyjnego, jednak do dziś zasadność ich użycia w tamtej sytuacji budzi liczne kontrowersje.

Stołeczną rezydencją gubernatora jest Government House w Canberze, popularnie zwany Yarralumla. Inną oficjalną rezydencją jest Admirality House w Sydney.

Formalnie powołanie gubernatora generalnego jest osobistym aktem królewskim, jednak zwyczajowo monarcha mianuje kandydata wskazanego przez premiera Australii. Długość kadencji gubernatora nie jest prawnie uregulowana, zależy głównie od decyzji premiera oraz samego gubernatora, jednak historycznie gubernatorzy urzędowali zwykle od 4 do 7 lat.

#	Portret	Imię i nazwisko	Objął urząd	Opuścił urząd	Suweren
1		John Hope, 7. hrabia Hopetoun	1 stycznia 1901	22 stycznia 1901	Wiktoria
(1)			1 stycznia 1901	22 stycznia 1901	Edward VII
2		Hallam Tennyson, 2. baron Tennyson	9 stycznia 1903	21 stycznia 1904
3		Henry Northcote, 1. baron Northcote	21 stycznia 1904	9 września 1908
4		William Ward, 2. hrabia Dudley	9 września 1908	6 maja 1910
(4)			6 maja 1910	31 lipca 1911	Jerzy V
5		Thomas Denman, 3. baron Denman	31 lipca 1911	18 maja 1914
6		Ronald Munro-Ferguson	18 maja 1914	6 października 1920
7		Henry Forster, 1. baron Forster	6 października 1920	8 października 1925
8		John Baird, 1. baron Stonehaven	8 października 1925	21 stycznia 1931
9		Isaac Isaacs	21 stycznia 1931	20 stycznia 1936
(9)			20 stycznia 1936	23 stycznia 1936	Edward VIII
10		Alexander Hore-Ruthven, 1. baron Gowrie	23 stycznia 1936	11 grudnia 1936
(10)			11 grudnia 1936	30 stycznia 1945	Jerzy VI
11		Henryk Windsor, książę Gloucester	30 stycznia 1945	11 marca 1947
12		William McKell	11 marca 1947	6 lutego 1952
(12)			6 lutego 1952	8 maja 1953	Elżbieta II
13		William Slim	8 maja 1953	2 lutego 1960
14		William Morrison, 1. wicehrabia Dunrossil	2 lutego 1960	3 lutego 1961
15		William Sidney, 1. wicehrabia De L’Isle	3 sierpnia 1961	7 maja 1965
16		Richard Casey, baron Casey	7 maja 1965	30 kwietnia 1965
17		Paul Hasluck	30 kwietnia 1965	11 lipca 1974
18		John Kerr	11 lipca 1974	8 grudnia 1977
19		Zelman Cowen	8 grudnia 1977	29 lipca 1982
20		Ninian Stephen	29 lipca 1982	16 lutego 1989
21		Bill Hayden	16 lutego 1989	16 lutego 1996
22		William Deane	16 lutego 1996	29 czerwca 2001
23		Peter Hollingworth	29 czerwca 2001	29 maja 2003
24		Michael Jeffery	11 sierpnia 2003	5 września 2008
25		Quentin Bryce	5 września 2008	28 marca 2014
26		Peter Cosgrove	28 marca 2014	1 lipca 2019
27		David Hurley	1 lipca 2019	8 września 2022
(27)			8 września 2022	1 lipca 2024	Karol III
28		Samantha Mostyn	1 lipca 2024	nadal

• gubernator generalny