Irena Blühová – Wikipedia, wolna encyklopedia

Irena Blühová
Data i miejsce urodzenia

2 marca 1904
Powaska Bystrzyca

Data i miejsce śmierci

30 listopada 1991
Bratysława

Narodowość

słowacka

Język

słowacki

Alma Mater

Bauhaus

Dziedzina sztuki

fotografia

Epoka

modernizm

Irena Blühová (ur. 2 marca 1904 w Powaskiej Bystrzycy, zm. 30 listopada 1991 w Bratysławie) – słowacka fotografka, jedna z najważniejszych postaci słowackiej fotografii[1].

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Młodość

[edytuj | edytuj kod]

Irena Blühová urodziła się w 1904 roku w Powaskiej Bystrzycy, która należała wtedy do Austro-Węgier. Miała pięć sióstr i brata. Jej ojcem był sklepikarz Móric Blüh, o którym mówiono, że był potomkiem Léo Fränkela – węgierskiego rewolucjonisty i delegata ds. pracy w Radzie Komuny Paryskiej. Matka Blühovej, Zofia, pochodziła z Orawy. Tam Blühová spędzała wakacje i poznała ludowe tradycje regionu, które miały wpływ na jej późniejszą twórczość. Jej dziadek, który przyjaźnił się z Pavlem Országhem Hviezdoslavem, miał pokaźną bibliotekę literatury słowackiej i światowej, dzięki której młoda Blühová mogła się rozwinąć[1].

W 1921 roku, w wieku siedemnastu lat, Blühova wstąpiła do Komunistycznej Partii Czechosłowacji. Uczyła się w Trenczynie[2], ale ponieważ rodziny nie było stać na jej utrzymywanie, zaczęła dodatkowo pracę w kancelarii adwokackiej. W latach 1922–1929 była urzędniczką w banku, jednocześnie od 1922 do 1926 uczyła się w szkole średniej w Bratysławie[3].

W 1924 roku zaczęła dokumentować wycieczki swoim pierwszym aparatem fotograficznym Goerz Tenax. W podróże jeździła ze swoim przyszłym mężem, malarzem Imrichem Weiner-Kráľem, którego znała jeszcze z dzieciństwa: ich rodziny mieszkały o kilka domów od siebie w Powaskiej Bystrzycy. Po początkowym zainteresowaniu fotografią turystyczną i sportową, Blühová skupiła się na tematyce społecznej, która stała się główną płaszczyzną jej pracy[1]. Dokumentowała biedę i zacofanie słowackiej wsi. Zwracała uwagę na pracę i choroby dzieci i pracowników sezonowych, fotografowała także małomiasteczkowe życie, jarmarki itp. Wokół tych tematów tworzyła cykle fotograficzne[1]. Jej pierwsze prace tego typu powstały w okolicach Hornej Maríkovej, a dalsze cykle pochodzą z okolic Orawy i Kysuc[2].

Tematyka fotografii Blühovej odzwierciedlała jej zaangażowanie w sprawy społeczne. Jej prace były wykorzystywane w działalności partii komunistycznej. Jednocześnie, jej fotografie były ważnym elementem dokumentacji historii Słowaków, którzy ze względu na politykę madziaryzacji prowadzoną za czasów Austro-Węgier, byli narodem przede wszystkim chłopskim, ze skromną klasą średnią; by awansować społecznie, konieczna była bowiem asymilacja[4].

Bauhaus

[edytuj | edytuj kod]

W 1931 roku Blühová wyjechała do Dessau, żeby zacząć studia na Bauhausie, gdzie skończyła kurs wstępny u Josefa Albersa. Później uczyła się u Joosta Schmidta i dołączyła do warsztatu fotografii pod kierunkiem Waltera Peterhansa[5]. Były to pierwsze sformalizowane lekcje fotografii, które podjęła Blühová[4]. Jej marzeniem wtedy było utrzymywanie się z pracy fotoreportera. Nie zachowały się żadne z typograficznych prac Blühovej wykonanych na studiach, ale część jej zdjęć znajduje się w zbiorach archiwum uczelni w Berlinie.

W czasie studiów Blühová stworzyła wiele portretów klasy pracującej, z którą dzieliła kwatery, jak na przykład portret sprzątaczki pracującej w Bauhausie[5]. Jednocześnie był to dla niej czas eksperymentów formalnych, takich jak praca Eksperyment z dwoma negatywami, na której połączyła poważny portret siebie, z portretem Weiner-Kráľa, który jest zastygły w krzyku[4]. W 1932 roku opuściła uczelnię, na krótko przed zamknięciem uczelni przez władze nazistowskie[4].

Bratysława

[edytuj | edytuj kod]

Po powrocie na Słowację, Blühová założyła księgarnię Blüh w Bratysławie, którą prowadziła w latach 1933–1941. W tym czasie powołała także grupę Sociofoto, organizowała i brała udział w wystawach. W 1933 roku, wraz z architektem Fridrichem Weinwurmem i aktorem Andrejem Bagarem, założyła agitpropową grupę teatralną[3]. W tym samym roku wykonała akt fotograficzny swojego męża. Ze względu na nietypowy temat (zwykle wykonywano akty kobiet), fotografia podważała tradycyjne oczekiwania wobec ról płci, w czym nawiązywała do wcześniejszego Eksperymentu z dwoma negatywami[4]. Z tego okresu pochodzi jej przydomek „bratysławskiej Gertrudy Stein”[1].

W 1935 roku John Heartfield wykorzystał zdjęcie Blühovej w fotomontażu na okładce niemieckiego wydania książki Petera Jilemnickiego[3]. W latach 1937–1939 uczęszczała na kursy ceramiki Júlii Horovej i na wydział filmowy akademii sztuki użytkowej (Škola umeleckých remesiel), który prowadził Karol Plicka[2]. Jej księgarnia była powiązana z działalnością partii komunistycznej, a na początku wojny stała się punktem kontaktowym opozycji antyfaszystowskiej[4]. Pomagała także w ucieczkach z austriackiego brzegu Dunaju na bratysławski. Ze względu na swoją działalność w podziemiu antyfaszystowskim, Blühová musiała się zacząć ukrywać, gdy w 1944 roku wydano na nią list gończy[2]. W trakcie wojny straciła w Auschwitz-Birkenau i Theresienstadt ojca, czworo rodzeństwa i wielu innych członków rodziny[1]. Po wojnie rzadko wracała do fotografowania, choć ostatnie fotografie wykonała dopiero w latach 70.[4].

W latach 1945–1948 Blühová prowadziła wydawnictwo Pravda, którego była współzałożycielką. Wykonała wtedy serię fotografii portretowych pisarzy słowackich, m.in. portrety Kristy Bendovej i Jána Kostry[2]. W 1948 roku urodziła córkę Zuzanę. Od 1955 roku przez dziesięć lat była dyrektorką biblioteki pedagogicznej, której była także współzałożycielką[3]. Wykładała także na Uniwersytecie Komeńskiego w Bratysławie[1]. Była współautorką dwóch książek dla dzieci, w tym Prvé kroky (1959), którą napisała razem z Kristą Bendovą. W latach 80. brała udział w konferencjach dotyczących Bauhausu w Weimarze. W 1989 roku została odznaczona medalem im. Josefa Sudka[3].

Pierwsza wystawa indywidualna Blühovej odbyła się w 1974 roku, po czym jej solowe wystawy pokazywano m.in. w Bratysławie, Helsinkach, Lipsku, Berlinie i Bochum, choć udział w wystawach zbiorowych brała już od 1933 roku[2]. Jej prace znajdują się m.in. w kolekcjach muzealnych w Bratysławie, Berlinie, Weimarze, Wrocławiu i w Stanach Zjednoczonych[6].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c d e f g Dana Lacková, Fotografka všedných dní Irena Blühová, „Knižnica”, 4, 2004, s. 206-207 (słow.).
  2. a b c d e f Milan Mazúr, Irena Bluhova [online], MG art galeria, grudzień 2011 [dostęp 2019-04-18] [zarchiwizowane z adresu 2016-05-18] (słow.).
  3. a b c d e Irena Blühová. [online], www.bauhaus100.com [dostęp 2019-04-18] [zarchiwizowane z adresu 2019-04-18] (ang.).
  4. a b c d e f g Julia Secklehner, Capturing the Ordinary? Irena Blühová and photographic modernism in Slovakia 1926-1936, Euroacademia (ang.).
  5. a b Irena Blühová [online], www.bauhaus100.de [dostęp 2019-04-18] [zarchiwizowane z adresu 2019-04-18] (niem.).
  6. Ženy tří republik: Irena Blühová, průkopnice v oboru sociální fotografie [online], Plus, 1 sierpnia 2018 [dostęp 2019-04-18] (cz.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
  • Galeria prac Blühovej w internetowym katalogu zbiorów słowackich muzeów