Józef Cygan – Wikipedia, wolna encyklopedia

Józef Cygan
Ilustracja
major piechoty major piechoty
Data i miejsce urodzenia

1 stycznia 1890
Ostrówek, Austro-Węgry

Data i miejsce śmierci

wiosna 1940
Charków, USRR, ZSRR

Przebieg służby
Siły zbrojne

Wojsko Polskie

Jednostki

38 pułk piechoty

Stanowiska

dowódca batalionu

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
obrona Lwowa
wojna polsko-bolszewicka
II wojna światowa

Późniejsza praca

sędzia, prokurator

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Walecznych (1920–1941, dwukrotnie)

Józef Cygan (ur. 1 stycznia 1890 w Ostrówku, zm. wiosną 1940 w Charkowie) – major piechoty Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari, doktor praw, sędzia, prokurator, ofiara zbrodni katyńskiej.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się 1 stycznia 1890 roku w Ostrówku, w ówczesnym powiecie mieleckim Królestwa Galicji i Lodomerii, w rodzinie Jana i Marii z Gawrońskich[1][2]. Uczęszczał do c. k. Gimnazjum w Dębicy, w którym w 1912 roku złożył maturę. Następnie odbył obowiązkową służbę wojskową jako jednoroczny ochotnik. Służył w 5 pułku piechoty Obrony Krajowej w Poli oraz ukończył szkołę jednorocznych ochotników przy 3 pułku piechoty Obrony Krajowej w Grazu. W 1913 roku rozpoczął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Lwowskiego[2].

27 lipca 1914 roku został zmobilizowany do c. k. Obrony Krajowej. W czasie I wojny światowej walczył kolejno na froncie serbskim, włoskim, rosyjskim w Bukowinie i rumuńskim, a w 1918 roku uczestniczył w okupacji Ukrainy. Dowodził plutonem, a następnie kompanią. Awansował na kolejne stopnie: kadeta, chorążego, porucznika i nadporucznika[2].

W listopadzie 1918 roku brał udział w obronie Lwowa, w tym samym czasie wstąpił do Wojska Polskiego i służył w 38 pułku piechoty Strzelców Lwowskich.

Po zakończeniu wojny, w 1919 roku, został formalnie przyjęty do Wojska Polskiego i przydzielony do 38 pułku. W pułku objął dowództwo III baonu i na jego czele brał udział w wojnie polsko-ukraińskiej. W czasie walk wielokrotnie wykazał się nadzwyczajną odwagą, osobiście prowadząc dowodzony przez siebie batalion do walki. 29 czerwca 1919 roku po raz kolejny prowadząc swój baon do ataku na Brzezinę został ranny[2]. Za udział w wojnie polsko-ukraińskiej został odznaczony Virtuti Militari. 19 sierpnia 1920 został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 w stopniu kapitana, w piechocie, w grupie oficerów byłej armii austro-węgierskiej[3].

15 lutego 1921 roku został przeniesiony do rezerwy i przydzielony w rezerwie do 44 pułku piechoty w Równem[4]. 8 stycznia 1924 roku został zatwierdzony w stopniu majora ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 i 150. lokatą w korpusie oficerów rezerwy piechoty[5][6]. Posiadał wówczas przydział w rezerwie do 17 pułku piechoty w Rzeszowie[7][8]. W 1934 roku, jako oficer pospolitego ruszenia pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Lwów Miasto. Posiadał przydział do Oficerskiej Kadry Okręgowej Nr VI. Był wówczas „reklamowany na 12 miesięcy”[9].

W okresie międzywojennym ukończył studia i otrzymał dyplom doktora praw. W 1930 roku był sędzią zapasowym w Sądzie Apelacyjnym we Lwowie[10], a następnie sędzią sądu grodzkiego miejskiego we Lwowie. 8 marca 1932 roku został mianowany wiceprokuratorem okręgowym we Lwowie[11][12][13]. W latach 1936–1939 był sędzią okręgowym w Sądzie Okręgowym we Lwowie[14][15].

W czasie kampanii wrześniowej 1939 – po agresji ZSRR na Polskę – w nieznanych okolicznościach dostał się do niewoli sowieckiej. Przebywał w obozie w Starobielsku[1]. Wiosną 1940 został zamordowany przez funkcjonariuszy NKWD w Charkowie i pogrzebany potajemnie w bezimiennej mogile zbiorowej w Piatichatkach[1], gdzie od 17 czerwca 2000 mieści się oficjalnie Cmentarz Ofiar Totalitaryzmu w Charkowie[16]. Figuruje na Liście Starobielskiej NKWD, pod poz. 3591[1].

Był żonaty z Julią z Jezierskich (1894–1927), z którą miał dwoje dzieci: Marię Henrykę (ur. 8 grudnia 1920) i Zbigniewa Jana Kantego (ur. 26 października 1922)[2].

Upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]
  • 13 kwietnia 2007 na Mieleckiej Ścianie Katyńskiej odsłonięto i poświęcono 8 nowych tabliczek z nazwiskami zamordowanych w Katyniu, Miednoje i Charkowie wśród nich znalazła się symboliczna tabliczka z nazwiskiem majora Józefa Cygana[17].
  • Dąb Pamięci – w kwietniu 2010 przed Zespołem Szkół Miejskich nr 1 na Osiedlu Rafineryjnym w Jaśle został posadzony dąb katyński poświęcony Józefowi Cyganowi[18].
  • 5 października 2007 minister obrony narodowej Aleksander Szczygło mianował go pośmiertnie na stopień podpułkownika[19][20][21]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”[22][23][24].

Ordery i odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c d Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 74.
  2. ↑ a b c d e f g Józef Cygan. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari, sygn. I.482.20-1355 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2024-07-06].
  3. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 32 z 25 sierpnia 1920, s. 770.
  4. ↑ Spis oficerów rezerwy 1922 ↓, s. 41.
  5. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 469.
  6. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 411.
  7. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 174.
  8. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 164.
  9. ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 251, 962.
  10. ↑ Kirkiczenko i Kraczkiewicz 1930 ↓, s. 90.
  11. ↑ Ruch służbowy w sądownictwie. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Sprawiedliwości”. 17, s. 279, 1932-09-15. Warszawa. .
  12. ↑ Kirkiczenko i Kraczkiewicz 1934 ↓, s. 105.
  13. ↑ Kirkiczenko, Kraczkiewicz i Rudzisz 1935 ↓, s. 126.
  14. ↑ Kirkiczenko, Kraczkiewicz i Rudzisz 1936 ↓, s. 127.
  15. ↑ Kirkiczenko, Kraczkiewicz i Rudzisz 1939 ↓, s. 167.
  16. ↑ Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. LXXIV.
  17. ↑ Mielecka Ściana Katyńska - historia wyjątkowego miejsca [dostęp 2021-03-16]
  18. ↑ Terazjasło.pl - Przed szkołą na Osiedlu Rafineryjnym rośnie dąb katyński [dostęp 2012-04-09]
  19. ↑ Lista osób zamordowanych w Katyniu, Charkowie, Twerze i Miednoje mianowanych pośmiertnie na kolejne stopnie. [online], web.archive.org, s. 11 [dostęp 2024-10-20] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-27] (pol.).
  20. ↑ Decyzja Nr 439/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 5 października 2007 w sprawie mianowania oficerów Wojska Polskiego zamordowanych w Katyniu, Charkowie i Twerze na kolejne stopnie oficerskie. Decyzja nie została ogłoszona w Dzienniku Urzędowym MON.
  21. ↑ Zbrodnia katyńska, miedzy prawdą i kłamstwem [online], edukacja.ipn.gov.pl, 2008, s. 215 [dostęp 2024-09-17] (pol.).
  22. ↑ Prezydent RP wziął udział w uroczystościach „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów” [online], prezydent.pl [dostęp 2024-08-26] (pol.).
  23. ↑ Harmonogram odczytywania nazwisk osób zamordowanych w Katyniu, Charkowie, Twerze i Miednoje mianowanych pośmiertnie na kolejne stopnie [online], policja.pl, s. 1-4 [dostęp 2024-08-28] (pol.).
  24. ↑ „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”. Portal polskiej Policji. [dostęp 2023-09-15].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Józef_Cygan&oldid=75005844”