Język wschodniofryzyjski – Wikipedia, wolna encyklopedia

Seeltersk

Obszar	gmina Saterland, powiat Cloppenburg, (Niemcy)
Liczba mówiących	2 tysiące
Pismo/alfabet	łacińskie
Klasyfikacja genetyczna
Języki indoeuropejskie Języki germańskie Zachodniogermańskie Języki anglo-fryzyjskie Język wschodniofryzyjski
Status oficjalny
UNESCO	4 poważnie zagrożony↗
Ethnologue	7 wypierany↗
Kody języka
ISO 639-2	gem
ISO 639-3	stq
IETF	stq
Glottolog	sate1242
Ethnologue	stq
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata Wikipedia w języku wschodniofryzyjskim
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Język wschodniofryzyjski − język używany obecnie przez mieszkańców gminy Saterland w powiecie Cloppenburg w Niemczech, dawniej na terenie całej Fryzji Wschodniej. Niekiedy w mowie potocznej błędnie jako język wschodniofryzyjski jest określany dialekt północnoniemiecki, który wyparł język we Fryzji Wschodniej i posiada wyraźne wpływy w słownictwie i wymowie fryzyjskiego substratu językowego. Z tej przyczyny dla odróżnienia obu języków używa się alternatywnych określeń język saterfryzyjski, saterlandzki.

Języki fryzyjskie wyodrębniły się z gwar zachodniogermańskich używanych u wybrzeży Morza Północnego we wczesnym średniowieczu. W kolejnych wiekach obserwuje się migracje ludności i rozpowszechnienie się języka starofryzyjskiego w regionie od dzisiejszych okolic Alkmaaru w Holandii po Wyspy Północnofryzyjskie na pograniczu duńsko-niemieckim, w tym na tereny Saterlandu (prawdopodobnie między 1100 a 1400)^[1]. Piśmiennictwo starofryzyjskie rozwinęło się w XIII stuleciu, jednak w XV i XVI wieku zostało stopniowo zastąpione przez holenderski i niemiecki. W kolejnych stuleciach wschodniofryzyjski został ograniczony do mowy niepiśmiennej wsi i stopniowo zastępowany przez dialekty niderlandzkie i dolnoniemieckie. Wyjątkiem były geograficznie odizolowane tereny Saterlandu i Wangerooge. W XIX wieku wraz z osuszaniem torfowisk, wybudowaniem dróg i kolei Saterland przestał być monojęzyczną enklawą^[2]. Wraz z końcem II wojny światowej w gminie osiadło wielu uchodźców ze wschodu, w efekcie czego ludność fryzyjskojęzyczna stała się mniejszością^[1], a przetrwanie tej mowy stanęło pod znakiem zapytania. Po śmierci ostatniej osoby władającej dialektem z Wangerooge w 1950 r.^[3], dialekt saterlandzki jest ostatnim jaki przetrwał do naszych czasów. Wówczas podjęto pierwsze działania mające na celu uratowanie języka przed wymarciem.

W 1991 roku wpisano Saterland do Księgi Rekordów Guinnessa jako „najmniejszą wyspę językową Europy”^[4]. Według badań z roku 2000 wynika, iż włada nim w różnym stopniu 2250 osób. Jest to jeden z pięciu rozpoznanych w prawodawstwie języków mniejszościowych Niemiec. Badania z 1998 wskazują, że 27% mieszkańców gminy powyżej 14 roku życia (nie wliczając obcokrajowców) umie mówić, a 48,6% rozumie saterlandzki^[1].

Instytucją odpowiedzialną za działania wspierające przetrwanie języka jest Seelter Bund z siedzibą w Skäddel/Scharrel^[5]. Obecnie gmina Saterland dokłada wielu starań o zachowanie tego języka, m.in. prowadzone są dodatkowe zajęcia w szkołach^[6], wspierane są stowarzyszenia kultywujące ten język, zaś w miejscowościach istnieją podwójne napisy nazw miejscowości w języku niemieckim i saterfryzyjskim, a strona internetowa gminy jest dwujęzyczna. Gmina jest obecna także w instytucjach zrzeszających narody fryzyjskie.

Z wikipedii fryzyjskiej

• Język wschodniofryzyjski: Die Wänt strookede dät Wucht uum ju Keeuwe un oapede hier ap do Sooken.
• język północnofryzyjski (Mooringer): Di dreng aide dåt foomen am dåt kan än mäket har aw da siike.
• język fryzyjski: De jonge streake it famke om it kin en tute har op 'e wangen.
• język dolnoniemiecki: De Jung straktde dat Wicht üm't Kinn to un tuutjede hör up de Wangen.
• język starogroningski (Âldgrinslânsk): Der Jung strookde daet Wicht umme tsiin to unde tuude ier up Zeuken
• język groningski t Jong fleerde t wicht om kinne tou en smokte heur op wangen
• nid. De jongen aaide het meisje om de kin en kuste haar op de wangen.
• niem. Der Junge streichelte das Mädchen ums Kinn und küsste sie auf den Wangen.
• ang. The boy caressed the girl round the chin and kissed her on the cheeks.

• Język północnofryzyjski - inny język fryzyjski używany na terenie Niemiec
• Język zachodniofryzyjski - język fryzyjski używany na terenie niderlandzkiej prowincji Fryzja
• Języki łużyckie - grupa słowiańskich języków mniejszościowych na terenie Niemiec
• Język wilamowski - zagrożony język germański w Polsce

• Gmina Saterland - strona po saterfryzyjsku
• Seeltersk-Kontoor - strona poświęcona językami z odnośnikami do materiałów źródłowych, edukacyjnych i in.
• Seelter Buund
• Słownik saterfryzyjsko-niemiecki
• Strona Sekretariatu Mniejszości Etnicznych, instytucji federalnej