Jabłonka (województwo podkarpackie) – Wikipedia, wolna encyklopedia

Jabłonka

wieś
Jabłonka (2023)
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	brzozowski
Gmina	Dydnia
Liczba ludności (2022)	1044[2]
Strefa numeracyjna	13
Kod pocztowy	36-204[3]
Tablice rejestracyjne	RBR
SIMC	0350757[4]
Położenie na mapie gminy Dydnia Jabłonka
Położenie na mapie Polski Jabłonka
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Jabłonka
Położenie na mapie powiatu brzozowskiego Jabłonka
49°41′49″N 22°07′05″E/49,696944 22,118056[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Jabłonka – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie brzozowskim, w gminie Dydnia^[4]. Leży nad potokiem Świnka.

Wieś do 1918 położona była w austriackiej prowincji Galicja (zabór austriacki). W okresie międzywojennym w województwie lwowskim.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krośnieńskiego.

Miejscowość była wzmiankowana po raz pierwszy w roku 1468, ziemia sanocka, województwo ruskie.

W latach 1430–1447 wieś była własnością Małgorzaty Dydyńskiej, wdowy po Mikołaju spokrewnionego z Balami^[6]. Po niej wieś odziedziczyli synowie Paweł i Mikołaj którzy pieczętowali się herbem Gozdawa. Oprócz Temeszowa byli oni jeszcze w posiadaniu takich wsi jak: Dydnia, Krzemienna i Falejówka. W roku 1489 trzej synowie Elżbiety, tj. Jan, Zygmunt i Stanisław Dydyńscy podzielili majątek pomiędzy siebie w taki sposób, że Janowi przypadły wsie: Falejówka, Jabłonka i połowa Wydrnej, zaś Zygmunt i Stanisław stali się właścicielami Dydni, połowy Wydrnej, Temeszowa, Krzemiennej oraz Jabłonicy Ruskiej.

Przed I rozbiorem Polski właścicielką Jabłonki była Magdalena z Uniatyckich Orzechowska, wdowa po Piotrze Orzechowskim, wojskim przemyskim, o którym Aleksander Fredro napisał, że był człowiekiem "silnej duszy i silnego ramienia'. Piotr Orzechowski zginął w Krakowie, w bramie miejskiej podczas konfederacji barskiej^[7]. W 1775 roku Magdalena z Uniatyckich Orzechowska sprzedała wieś Michałowi Ostaszewskiemu. Ten odprzedał ją w 1794 r. Józefowi Lueger de Turnfeldowi, austriackiemu staroście w Sanoku^[8], a ów w 1804 roku Stanisławowi Otockiemu^[9]. W 1820 roku właścicielami byli Jan i Maria z Zawadzkich Jaruntowscy, którzy przekazali tę wieś w 1829 roku swojemu synowi Antoniemu Jaruntowskiemu, żonatemu z Anielą Kraińską^[10]. Od 1889 roku właścicielem dóbr ziemskich w Jabłonce był bratanek Anieli z Kraińskich Jaruntowskiej, Władysław Kraiński (1841-1926), prezes Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego we Lwowie, członek austriackiej Izby Panów w Wiedniu, żonaty z Marią z Trzecieskich (1853-1932), a następnie ich syn Antoni (1883-1975) ożeniony z Zofią z Włodków (1890-1961).

We wsi znajduje się kościół parafialny pw. Matki Boskiej Częstochowskiej, wybudowany w latach 1936–1939 staraniem Antoniego Kraińskiego, właściciela ziemskiego w Jabłonce, według projektu Bogdana Tretera. Kościół reprezentuje tzw. styl narodowy w drewnianej architekturze okresu międzywojennego, wzorowany na kościołach podhalańskich.

• 
  Dwór
• 
  Drewniany kościół
• 
  Nowy kościół

• dwór klasycystyczny z XVIII-XIX w. otoczony parkiem krajoznawczym z okazami sędziwych drzew. Budynek z cegły został wzniesiony pod koniec XVIII w., a w następnym stuleciu stanowił własność Słoneckich, Jaruntowskich i Kraińskich, przebudowany po 1914 r.
• kościół drewniany w typie podhalańskim, zbudowany w 1936 r.

• Romuald Rajs (1913–1949) – polski wojskowy, podoficer zawodowy Wojska Polskiego II RP, kapitan Związku Walki Zbrojnej-Armii Krajowej oraz Narodowego Zjednoczenia Wojskowego, uczestnik podziemia antykomunistycznego, zbrodniarz wojenny.

• Jabłonka

• RomanR. Aftanazy RomanR., Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 8: Województwo ruskie, Ziemia Przemyska i Sanocka, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1996, ISBN 83-04-04238-X, ISBN 83-04-03701-7 (całość) .

• Skarby dawnej architektury Podkarpacia – Dwory i pałace Ziemi Brzozowskiej – cz. I: Prezentacja dworków i pałaców z Nozdrzca, Krzemiennej, Jabłonki, Wydrnej i Końskiego. Film dokumentalny na stronie TVP. ww6.tvp.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-02-27)].