Janina Wehrstein – Wikipedia, wolna encyklopedia
Janina Maria Wehrstein[1] (ur. 30 września 1930 w Stryju, zm. 6 lutego 2023 w Sopocie[2]) – polska pracowniczka biurowa, działaczka opozycyjna i społeczna.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Jej ojciec Władysław, fabrykant i kapitan rezerwy, został zamordowany przez NKWD w Bykownii[3]. Do Gdańska przyjechała z babcią i siostrami[2]. Ukończyła VI Liceum Ogólnokształcące w Gdańsku (1967)[4].
Początkowo pracowała jako pomoc domowa[2]. W latach 1949–1982 pracowała na szeregu stanowisk biurowych (maszynistka, ekonomistka, kierowniczka sekretariatu) w Okręgowej Dyrekcji Dróg Wodnych w Gdańsku, Przedsiębiorstwie Zaopatrzenia Farmaceutycznego Cefarm w Gdańsku (1949–1954), Gdańskich Zakładach Drobiarskich (1954–1957), Sopockich Zakładach Przemysłu Terenowego (1958–1963), Biurze Projektów Budownictwa Komunalnego w Gdańsku (1963–1966), Obsłudze Ratalnej Sprzedaży w Gdańsku (1966–1967), CSO Ogrodniczym Zakładzie Handlowym w Gdańsku (1968), Przedsiębiorstwie Państwowym Pracownie Konserwacji Zabytków w Gdańsku (1969–1982)[4].
Po raz pierwszy została zatrzymana przez Urząd Bezpieczeństwa w 1956[5]. We wrześniu 1980 wstąpiła do „Solidarności”, była członkinią Prezydium Komitetu Założycielskiego, a od listopada 1980 Komitetu Zakładowego. Po wprowadzeniu stanu wojennego, 14 grudnia 1981, współorganizowała akcję protestacyjną. 16 grudnia 1981 została ciężko pobita przez ZOMO podczas demonstracji pod pomnikiem Poległych Stoczniowców. W jego wyniku leczyła się szpitalnie i do marca 1982 przebywała na zwolnieniu lekarskim. W czerwcu 1982 została zwolniona z pracy[4].
Od stycznia do sierpnia 1982 w jej mieszkaniu znajdowała się podziemna drukarnia. 12 sierpnia 1982 została zatrzymana, a nazajutrz aresztowana i osadzona w Areszcie Śledczym w Gdańsku. 29 lipca 1983 na mocy amnestii umorzono postępowanie wobec niej i zwolniono[4].
Od października do grudnia 1983 pracowała jako maszynistka w kurii biskupiej w Gdańsku. Od 1984 do stycznia 1986 była sekretarką w gdańskim Zespole Adwokackim nr 6. W latach 1983–1986 działała w redakcji podziemnego pisma TKZ Gdańskiej Stoczni Remontowej „Informator”. 9 października 1985 została zatrzymana, a następnie osadzona w Areszcie Śledczym w Gdańsku. 8 września 1986 zwolniona na mocy amnestii[4]. Jedną z prowadzących wówczas jej sprawę była Jadwiga Kmicińska[6]. Następnie pracowała jako kasjerka oraz w latach 1986–1988[4], z upoważnienia Zbigniewa i Zofii Romaszewskich oraz Lecha Wałęsy[7], jako kierowniczka Komisji Interwencji i Praworządności NSZZ „Solidarność”. W latach 1987–1989 zatrudniona w kancelarii w Zespole Adwokackim nr 14 w Gdańsku. W sierpniu 1988 organizowała pomoc dla strajkujących. 13–27 grudnia 1988 w jej mieszkaniu odbywała się głodówka działaczy Ruchu Wolność i Pokój[4] (Jacek Fedor, Klaudiusz Wesołek, Tomasz Żmuda-Trzebiatowski, Wojciech Błażek, Lech Parell[2]) przeciw obowiązkowej służbie wojskowej. W 1989 była szefową Rady Funduszu Wyborczego przy Regionalnym Komitecie Obywatelskim w Gdańsku[4].
W latach 1989–1991 kierowała działem interwencji i porad prawnych Zarządu Regionu Gdańskiego, w latach 1991–1993 dyrektorka Biura Poselsko-Senatorskiego NSZZ „Solidarność” w Gdańsku, a w latach 1993–1997 była asystentką poselską w Biurze Poselskim Bogdana Borusewicza. Następnie przeszła na emeryturę[4].
W 1989 była współzałożycielką, a następnie członkinią Zarządu Gdańskiego Oddziału Rodziny Katyńskiej. W 1991 została przewodniczącą oddziału gdańskiego Stowarzyszenia Penitencjarnego Patronat, a w 2002 członkinią zarządu stowarzyszenia[4]. W ramach tej działalności pomagała potrzebującym i przebywającym w izolacji więziennej, zwłaszcza w zakresie podtrzymywania przez nich więzi rodzinnych[8]. Pomagała zwalnianym po odzyskaniu przez nich wolności, jak i ich rodzinom. Od 1993 członkini Stowarzyszenia Godność w Gdańsku[4]. Należała również do Gdańskiego Stowarzyszenia Kobiet „Amazonki" przy Klinice Chirurgii Onkologicznej Akademii Medycznej w Gdańsku[8].
Jedna z bohaterek wydanej w 2016 książki Anny Herbich „Dziewczyny z Solidarności”[6][7][9].
Mieszkała w Sopocie przy ul. Pułaskiego[2]. Pochowana na Cmentarzu Garnizonowym w Gdańsku[10].
Odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]- Złota odznaka „Za zasługi w pracy penitencjarnej” (2000)[8]
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski „za wybitne zasługi w działalności na rzecz przemian demokratycznych w Polsce” (2006)[1]
- Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Ochrony Praw Człowieka” (2010)[8]
- Krzyż Wolności i Solidarności „za zasługi w działalności na rzecz niepodległości i suwerenności Polski oraz respektowania praw człowieka w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej” (2016)[11]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 3 maja 2006 r. o nadaniu orderów (M.P. z 2006 r. nr 43, poz. 460).
- ↑ a b c d e Lech Parell , Zmarła Janina Wehrstein. Nieustraszona wojowniczka Solidarności [online], Gdańsk – oficjalny portal miasta, 6 lutego 2023 [dostęp 2023-06-01] [zarchiwizowane z adresu 2023-03-26] .
- ↑ Bykownia na Ukrainie. "Nie dopuścimy do zacierania śladów zbrodni" [online], polskieradio24.pl, 22 października 2017 [dostęp 2023-06-01] .
- ↑ a b c d e f g h i j k Arkadiusz Kazański , Wehrstein Janina [online], Encyklopedia Solidarności [dostęp 2023-06-01] [zarchiwizowane z adresu 2023-03-29] .
- ↑ Artur S. Górski , NSZZ Solidarność – Odeszła śp. Janina Wehrstein, patriotka, związkowiec, obrońca prześladowanych [online], solidarnosc.org.pl, 7 lutego 2023 [dostęp 2023-06-01] [zarchiwizowane z adresu 2023-06-01] .
- ↑ a b Anna Herbich , Wehrstein, wy tu jeszcze wrócicie [online], Newsweek, 16 listopada 2016 [dostęp 2023-06-01] .
- ↑ a b Dziewczyny z Solidarności. Ich walka z komuną [online], plus.dziennikbaltycki.pl, 3 listopada 2016 [dostęp 2023-06-01] [zarchiwizowane z adresu 2023-01-29] .
- ↑ a b c d Janina Wehrstein [online], Rzecznik Praw Obywatelskich [dostęp 2023-06-01] [zarchiwizowane z adresu 2023-03-27] .
- ↑ Anna Herbich , Dziewczyny solidarności: prawdziwe historie, Prawdziwe historie, Kraków: Znak, 2016, ISBN 978-83-240-3464-2 [dostęp 2023-05-27] .
- ↑ „Odważna, niezłomna, troskliwa” – ostatnia droga Janiny Wehrstein, wojowniczki Solidarności [online], Gdańsk – oficjalny portal miasta, 10 lutego 2023 [dostęp 2023-06-01] [zarchiwizowane z adresu 2023-06-01] .
- ↑ Postanowienie nr rej. 368/2016 Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 1 sierpnia 2016 r. o nadaniu odznaczeń (M.P. z 2016 r. poz. 1020).