French
DeutschJawory (województwo wielkopolskie) – Wikipedia, wolna encyklopedia
| wieś | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) | 148[2] |
| Strefa numeracyjna | 65 |
| Kod pocztowy | 63-810[3] |
| Tablice rejestracyjne | PGS |
| SIMC | 0369366 |
Położenie na mapie gminy Borek Wielkopolski  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu gostyńskiego  | |
 51°56′39″N 17°10′54″E/51,944167 17,181667[1] | |
Jawory – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie gostyńskim, w gminie Borek Wielkopolski.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Wieś ma metrykę średniowieczną i pierwotnie związana była z Wielkopolską. Istnieje co najmniej od początku XV wieku. W dokumencie z 1404 wymieniono odmiejscowe nazwisko utworzone od wsi „Jaworski”, 1424 „Jawore”, 1563 „Jawori”[4].
W XII wieku tereny dzisiejszych Jaworów były kontrolowane przez ród Świnków obejmując w swoim posiadaniu ówczesny gród oraz osadę[5].
Początkowo miejscowość była majętnością szlachecką należącą do lokalnej szlachty wielkopolskiej z rodu Jaworskich, którzy od nazwy wsi przyjęli odmiejscowe nazwisko, a później także do Górskich, Starkowieckich. W 1445 wieś leżała w powiecie kościańskim Korony Królestwa Polskiego. W 1510 należała do parafii Jeżewo[6].
W latach 1386-1405 występuje Piotr Jaworski kramarz i mieszczanin poznański oraz Katarzyna Jaworska kramarka poznańska byc może jego żona, ale nie ma pewności, czy osoby te można łączyć z osadą Jawory. W 1404 jako własciciela we wsi odnotowano Michała Jaworskiego. W 1424 Dziersław Wczele zastawnik w Jaworach i Ostrowiecznie toczył proces sądowy z Krystynem Jeżewskim[6].
W 1424 w podziale terytorialnym Jeżewa określono, że jedna z jego część leży w stronę Jaworów pod Dolskiem. W 1513 w rozgraniczeniu Lipówki i Brześnicy wymieniono drzewo wielkie zwane brzost, nad Obrą, które uważane było za kopiec narożny, który dzielił dziedziny Lipówka, Brześnica, Jeżewo oraz Jawory. W tym roku odnowiono na tym drzewie 4 naciosy w kształcie krzyża[6].
W 1429 stolnik poznański Wojciech Górski z Góry spowodował w sądzie ziemskim wywołanie dokumentu przeniesienia własności dziedzin Jawory, Stawiszyn oraz Parsk, które nabył od Tomisława z Babina drogą zamiany z dopłatą 300 grzywien szer. groszy. Nikt nie zgłosił roszczeń do tych dziedzin z tytułu prawa bliższości. W 1445 Wojciech sprzedał wieś Jawory za 150 grzywien Wyszocie dziedzicowi w Starkowcu[6].
W 1472 Wyszota Starkowiecki, ze Starkowca zakupił połowę wsi Jawory od Anny wdowy po Broniszu z Ostrowieczna za 400 grzywien. W 1476 kupił on drugą połowę wsi od Małgorzaty, żony Wacława (oryg. zapis „Wathslaw”) z Bartoszewic Małych, za 200 grzywien. 1474 Jan Sośnicki (ze wsi Sośnie w powiecie pyzdrskim - obecnie Suśnia) kupił od Wyszoty ze Starkowca całą wieś Jawory za 300 grzywien oraz zapisał żonie Katarzynie na połowie tej wsi po 100 grzywien posagu oraz wiana[6].
W 1479 nastąpiło uwolnienie wsi od sumy głównej 100 grzywien szer. półgroszy oraz 8 grzywien czynszu rocznego na rzecz altarii św. Jana Chrzciciela w kościele parafialnym w Dolsku, a przejmujący czynsz zobowiązał się zapłacić 6 grzywien czynszu, z którym zalegał zmarły dziedzic Jaworów Jan Malechowski z Malechowa koło Dolska, (obecnie Małachowo). W 1537 Bartłomiej Sośnicki prepozyt w Koźminie sprzedał bratu swemu Mikołajowi Sośnickiemu wsie Sośnie w powiecie pyzdrskim oraz Jawory w powiecie kościańskim oraz młyn zwany „Błożek” we wsi Zduny w powiecie kaliskim[6].
Miejscowość odnotowano również w historycznych rejestrach poborowych. W 1510 dziedzic wsi miał trzy kwarty roli posiadanych niegdyś przez kmieci na 6 i 1/4 łanach osiadłych gospodarowali natomiast jaworscy kmiecie. W tym roku pleban w Jeżewie ze wsi Jawory pobierał od dziedzica oraz chłopów wiardunki dziesiętne oraz meszne. W 1530 we wsi miał miejsce pobór podatków z dwóch łanów, a pozostałe łany były opuszczone. W 1561 pobrano podatki z 3,5 łana. W 1581 miał miejsce pobór podatków z 7 półłanków oraz od jednego zagrodnika[6].
Później istniał tu folwark pańszczyźniany[5]. W XVIII wieku wieś stała się własnością rodziny Raczyńskich[5].
Do czasu rozbiorów leżała w Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Wskutek II rozbioru Polski w 1793, miejscowość przeszła pod władanie Prus i jak cała Wielkopolska znalazła się w zaborze pruskim. Proces uwłaszczenia chłopów miał miejsce w 1838 roku, co zaowocowało powstaniem 16 gospodarstw chłopskich, natomiast 10 chłopów przeniesiono do Wycisłowa[5]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa leszczyńskiego.
W Jaworach można zaobserwować wiele zachowanych głazów narzutowych. Szczególnie godne uwagi są dwa głazy leżące po lewej stronie drogi z Jaworów do leśniczówki (o obwodach 5,25 i 6,87)[5], a także pięć głazów przy drodze do Jeżewa (o obwodach od 8 do 17 metrów)[5].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 45600
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 386 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Chmielewski 1988 ↓, s. 63.
- ↑ a b c d e f Edmund Wolski: Borek Wielkopolski: miasto i gmina. Piła: Wydawnictwo "Media", 2011, s. 36. ISBN 978-83-60546-62-8. (pol.).
- ↑ a b c d e f g Chmielewski 1982 ↓, s. 681.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Stefan Chmielewski: Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, cz. II (I-Ł) z.1, hasło: „Jawory”. Wrocław: Ossolineum, 1988, s. 63.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Jawory, [w:] Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, 2010–2014.
- Jawory [online], borekwlkp.home.pl [zarchiwizowane z adresu 2007-03-10].
