Johann Friedrich Böttger – Wikipedia, wolna encyklopedia

Johann Friedrich Böttger

Data i miejsce urodzenia	4 lutego 1682 Schleiz, Niemcy
Data i miejsce śmierci	13 marca 1719 Drezno, Niemcy
Zawód, zajęcie	alchemik, współtwórca receptury europejskiej porcelany
Multimedia w Wikimedia Commons

Zobacz multimedia związane z tematem: Johann Friedrich Böttger

Zobacz multimedia związane z tematem: Johann Friedrich Böttger

Johann Friedrich Böttger (ur. 4 lutego 1682 w Schleiz, zm. 13 marca 1719 w Dreźnie) – niemiecki alchemik, uznawany za twórcę europejskiej porcelany twardej.

Był uczniem berlińskiego aptekarza Zorna (od 1698 roku). Pierwotnie próbował uzyskać złoto metodą transmutacji, jednak w obawie przed uwięzieniem przez króla pruskiego, uciekł do Wittenbergi w 1701 roku. Tu jednak został schwytany na rozkaz elektora saskiego i króla polskiego Augusta Mocnego, po czym przewieziony do Drezna.
Położony w pobliżu zamku „Złoty Dom”, stał się jego mieszkaniem i pracownią. W roku 1703 ponownie próbował uciec poprzez Pragę, został jednak schwytany w Enns i sprowadzony z powrotem. Próby uzyskania złota skończyły się porażką. Pod wpływem Ehrenfrieda Walthera von Tschirnhausa, który od lat interesował się ceramiką, Böttger zaangażował się w pracę w tej dziedzinie^[1]. Próby uzyskania receptury porcelany odbywały się w laboratorium w zamku Albrechtsburg w Miśni.
We wrześniu 1706 roku Böttger został przewieziony ze względów bezpieczeństwa, przed zbliżającymi się Szwedami, na rok do twierdzy Konigstein, a eksperymenty zawieszono. Ponowne próby zostały podjęte w 1707 roku w laboratorium urządzonym w kazamatach starych murów fortecznych w Dreźnie, gdzie powrócił cały zespół pod nadzorem Tschinrnhausa^[1].

15 stycznia 1708 roku powstała pierwsza nadająca się do realizacji receptura porcelany. W 1709 roku Böttger zameldował królowi o zakończeniu prac i zgłosił gotowość poddania się ocenie komisji. Na pytania komisji odpowiedział pismem Unvorgreiffliche Gedancken, gdzie zawarł swoje koncepcje ekonomiczne i poglądy artystyczne na temat formy, dekoracji oraz opinię na temat wyższości naczyń porcelanowych nad metalowymi. 23 stycznia 1710 roku król August II Mocny wydał dekret o założeniu manufaktury porcelany^[1]. 6 czerwca 1710 roku manufaktura została założona na zamku Albrechtsburg w Miśni (Kursächsische Manufaktur), a August Mocny stał się pierwszym w Europie władcą, który posiadał wytwórnię porcelany^[2]. Böttger w latach 1701–1714 faktycznie był królewskim jeńcem. Od 1707 roku żył na terenie twierdzy, strzeżony przez strażników i żołnierzy. W 1714 roku był już chory. Prawdopodobnie było to zatrucie metalami stapianymi w piecach w wilgotnych pomieszczeniach, bez odpowiedniej wentylacji^[1].

Pierwotnie uważany za twórcę europejskiej porcelany, ale nowsze źródła podają, że wynalazcą porcelany był Ehrenfried Walther von Tschirnhaus, a Böttger był jego uczniem i kontynuował prace badawcze po śmierci Tschirnhausa w 1708 roku. Według innych źródeł w procesie tworzenia receptury porcelany zaangażowany był cały zespół składający się z Tschinrnhausa, Ohaina, Böttger oraz freiberskich górników i hutników^[1].

Böttger aż do śmierci pracował w założonej przez króla manufakturze, nie mogąc opuszczać Drezna. Według innego źródła wolność odzyskał 19 lipca 1714 roku, już jako chory człowiek^[1]. 13 marca 1719 roku zmarł.

Okres ten był czasem eksperymentów. Jako pierwsza produkowana była czerwona kamionka Böttgera, zwana protoporcelaną^[3], lub „czerwoną porcelaną”, która nie wymagała szkliwienia^[2]. Zatrudniani specjaliści z dziedziny obróbki szkła przez szlifowanie i polerowanie uzyskiwali lśniącą powierzchnię kamionki^[4]. Późniejsze kamionki pokrywano czasem przejrzystym brązowym lub nieprzejrzystym czarnym szkliwem manganowym^[1]. W 1711 roku zatrudniono złotnika Johanna Jakoba Irmingera, który zaadaptował formy tradycyjnych naczyń metalowych do nowego materiału. Böttger dalej eksperymentował w celu uzyskania białej porcelany^[2]. Uzyskał porcelanę o żółtawej barwie^[2], która w mniejszej ilości niż czerwona weszła do produkcji w 1713 roku. Nie udało się także wyprodukować odpowiednich farb do porcelany. Jedyną farbą, która powstała w tym okresie była farba o barwie masy perłowej, zwana opalową. Złote i srebrne malatury pochodzą z warsztatu drezdeńskiego złotnika Georga Funcke^[1].

W miejscowościach związanych z życiem Böttgera: Schleiz i Drezno znajdują się pomniki ceramika.