Kościół i klasztor Brygidek w Warszawie – Wikipedia, wolna encyklopedia

Ten artykuł dotyczy kościoła na Nowolipiu w Warszawie. Zobacz też: kościół Świętej Trójcy w Warszawie.

Kościół i klasztor Brygidek
w Warszawie

Kościół Brygidek i Arsenał na obrazie Canalleta z 1778 roku
Państwo	Polska
Miejscowość	Warszawa
Kościół	rzymskokatolicki
Właściciel	brygidki
Typ zakonu	żeński
Obiekty sakralne
Kościół	Świętej Trójcy
Data zamknięcia	1807
Data zburzenia	1892
Położenie na mapie Polski Kościół i klasztor Brygidek w Warszawie
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Kościół i klasztor Brygidek w Warszawie
Położenie na mapie Warszawy Kościół i klasztor Brygidek w Warszawie
52°14′45″N 21°00′09″E/52,245906 21,002372

Kościół i klasztor Brygidek w Warszawie – klasztor Brygidek i kościół Świętej Trójcy, które znajdowały się w Warszawie na Muranowie, u zbiegu ulic Długiej i Nalewki przy wylocie ul. Bielańskiej, w jurydyce Nowolipie. Rozebrany w 1892 roku.

Zakon Brygidek został sprowadzony do Warszawy w 1615 przez Krzysztofa Lipskiego, kasztelana rawskiego, choć już od XV wieku działał ten zakon w Lublinie.

Józef Łukaszewicz^[1] taką zamieszcza wzmiankę o kościele i klasztorze (fragmenty, pisownia oryginalna):

Zakonnice te przeniosły się samowolnie, bez pozwolenia i wiadomości duchownej władzy za panowania Zygmunta III, ze wsi Lipie do Warszawy i usadowiły się około kościółka ś. Trójcy. W aktach biskupa poznańskiego Łubieńskiego^[2] znajduję następujące upoważnienie dane tym zakonnicom mieszkania w Warszawie. "O fundacyi klasztoru warszawskiego Panien zakonu ś. Brygidy i o powinności panny księniej. Acz klasztor ten pospołu z pannami zakonnemi przeniesiony jest z Lipia bez dostatecznego pozwolenie i potwierdzenia władzy biskupiej, a zatem nie ma gruntownej fundacyi tu w Warszawie, więc i dostatecznej wiadomości i pewności nie masz o elekcyi i obraniu porządnem panny księniej klasztoru tego, które za złożeniem biskupiem i przy nim, albo komissarzach jego odprawować się ma według kanonów świetych, a osobliwie koncylium s. trydenckiego. My jednak widząc i upatrując z lepszem to być zakonu świętego, że klasztor ten przeniesionym jest ze wsi Lipia do Warszawy na miejsce bezpieczniejsze i do pomieszkania zakonnego sposobniejsze, idąc za nauką koncylium trydenckiego, które biskupom rozkazuje klasztory panieńskie do miast i na miejsca jako najbezpieczniejsze przenosić, to przeniesienie tego klasztoru z Lipia do Warszawy władzą naszą biskupią tym dekretem wizytacyi naszej potwierdzamy i konfirmujemy, chcąc to przeniesienie mieć mocą wieczną i nieodmienną. A przy tem co się elekcyi panny księniej dotycze, że już konsekracya jej zaszła, za pozwoleniem i kommissyą nieboszczyka sławnej pamięci JWX. Opalińskiego^[3] biskupa poznańskiego przodka naszego, i tę elekcyą jej potwierdzamy, tak jednak, żeby nam potem elekya panny księnej przyszłej zostawała nie w podawaniu jakiej osobie ale podług kanonów świętych … W wydatkach tak się ma panna księni sprawować i miarkować, żeby wydatki dochodów nieprzechodziły i posagi, które przychodzić będą nie na potrzeby potoczne wydawane, ale na kupienie majętności jakiej zachowane były”

Początkowo powstała drewniana kaplica, później drewniane zabudowania klasztorne. W latach 1652–1658 powstał nowy murowany kościół, z przerwą w budowie w okresie okupacji Warszawy przez Szwedów w czasie potopu szwedzkiego.

Kościół Świętej Trójcy powstał według projektu architekta królewskiego Giovanniego Battisty Gisleniego i był najprawdopodobniej pierwszym kościołem Warszawy wzniesionym w stylu barokowym. W późniejszym okresie powstały murowane budynki klasztoru wzdłuż ulicy Długiej. Dochody klasztoru pochodziły m.in. z czynszów płaconych przez mieszkańców jurydyki Nowolipie (Nowe Lipie). Klasztor słynął z tego, że często był azylem dla przestępców, którzy za murem klasztornym szukali schronienia. Siostry sprawowały także władzę sądowniczą w jurydyce.

Już w połowie XVIII wieku władza Brygidek była ograniczana i w 1766 Komisja Porządkowa odebrała zakonnicom władzę sądowniczą na rzecz magistratu Starej Warszawy. W 1807 roku kościół i klasztor zajęli żołnierze francuscy, a klasztor uległ kasacie. Ostatnie siostry przeniosły się do klasztoru wizytek i tam zmarły.

Ze względu na bezpośrednią bliskość arsenału budynki poklasztorne zajęło wojsko i przekształciło je w koszary. W okresie Królestwa Kongresowego kompleks klasztorny został przebudowany w stylu klasycystycznym przez Wilhelma Henryka Mintera. W 1892 budynki te zostały ostatecznie rozebrane, a w ich miejscu powstał pasaż Simonsa, zniszczony w czasie Powstania Warszawskiego.

W roku 1947 powstało studium odbudowy ulicy Długiej zakładające odbudowę kompleksu, opracowane przez pracownię urbanistyki zabytkowej Wydziału AZ Biura Odbudowy Stolicy. Nie zostało ono jednak zrealizowane.

Pozostałościami po kościele brygidek są dwie barokowe figury ze szczytu fasady kościoła, pochodzące z warsztatu Stephana Schwanera^[4] (czynnego ok. 1682−1692 przy pałacu w Wilanowie), widoczne na obrazie Canaletta „Kościół Brygidek i Arsenał”, zachowane do dziś w Raszynie: Bóg Ojciec na grobli Stawów Raszyńskich i Matka Boska Niepokalanie Poczęta - Immaculata na mogile żołnierskiej i reducie raszyńskiej u zbiegu al. Krakowskiej i ul. Sportowej^[5].

• 
  Barokowa figura Boga Ojca w Falentach
• 
  Matka Boska Niepokalanie Poczęta - Immaculata w Raszynie

• cmentarz brygidek w Warszawie

• Jerzy S. Majewski. Barok, posty, rządy i sądy w dawnej Warszawie. „Gazeta Stołeczna”, 2009-04-10. brak numeru strony
• Andrzej Zygmunt Rola-Stężycki: Sekrety zakonnych peregrynacji. Instytut Genealogii. [dostęp 2010-11-18].