Kogia – Wikipedia, wolna encyklopedia

Kogia
	Kogia
	J.E. Gray, 1846
	; Kogia płaskonosa (Kogia sima)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	parzystokopytne
Podrząd	Whippomorpha
Infrarząd	walenie
Parvordo	zębowce
Nadrodzina	Physeteroidea
Rodzina	kogiowate
Rodzaj	kogia
	Typ nomenklatoryczny
	Physeter breviceps Blainville, 1838
Synonimy
	Euphysetes Wall, 1851; Euphycetes: J.E. Gray, 1866; Callignathus: Gill, 1871; Cogia: Wallace, 1876; Callignathula Strand, 1928; Euphisetes: Tomilin, 1957; Gallignathus: Tomilin, 1957;
	Euphysetes Wall, 1851; Euphycetes: J.E. Gray, 1866; Callignathus: Gill, 1871; Cogia: Wallace, 1876; Callignathula Strand, 1928; Euphisetes: Tomilin, 1957; Gallignathus: Tomilin, 1957;
Gatunki
	4 gatunki (w tym 2 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	4 gatunki (w tym 2 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kogia^[8] (Kogia) – rodzaj ssaków z rodziny kogiowatych (Kogiidae).

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w umiarkowanych i ciepłych wodach Oceanu Atlantyckiego, Spokojnego i Indyjskiego^[9]^[10]^[11].

Morfologia

Długość ciała 200–420 cm; masa ciała 136–680 kg^[10]^[12].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1846 roku angielski zoolog John Edward Gray w rozdziale dotyczącym ssaków w publikacji będącej relacją z odkryć zoologicznych podczas wyprawy badawczej do Arktyki statków HMS „Terror” i „Erebus” w latach 1839–1843^[1]. Na gatunek typowy Gray wyznaczył (oznaczenie monotypowe) kogię krótkogłową (K. breviceps).

Etymologia

Kogia (Cogia): etymologia niejasna, Gray nie wyjaśnił pochodzenia nazwy zwyczajowej^[1]; być może jest to zlatynizowana forma ang. codger ‘dziwak’. Może być również uhonorowaniem Turka podpisującego siebie jako „Cogia Effendi”, który obserwował wieloryby żyjące w Morzu Śródziemnym^[13]^[14].
Euphysetes (Euphycetes): gr. ευ eu ‘dobry’; φυσητής physetēs ‘dmuchacz, dmuchawa’, od φυσάω physao ‘dmuchać’^[15]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Euphysetes grayii Wall, 1851 (= Physeter breviceps Blainville, 1838).
Callignathus: καλλος kallos ‘piękno’, od καλος kalos ‘piękny’; γναθος gnathos ‘żuchwa’^[16]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Physeter simus Owen, 1866.
Callignathula: rodzaj Callignathus Gill, 1871; łac. przyrostek zdrabniający -ula^[6]^[17].

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki^[18]^[12]^[9]:

Grafika	Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa^[8]	Podgatunki^[10]^[9]^[12]	Rozmieszczenie geograficzne^[10]^[9]^[12]	Podstawowe wymiary^[10]^[12]^[g]	Status IUCN^[19]
	Kogia breviceps	(Blainville, 1838)	kogia krótkogłowa	gatunek monotypowy	umiarkowane i tropikalne wody Oceanu Atlantyckiego, Spokojnego i Indyjskiego; osobniki wyrzucone na brzeg głównie wzdłuż wschodnich Stanów Zjednoczonych, Południowej Afryki, Nowej Zelandii, Francji i Hiszpanii	DC: 270–420 cm MC: 342–680 kg	LC
	Kogia sima	(Owen, 1866)	kogia płaskonosa	gatunek monotypowy	umiarkowane i tropikalne wody Oceanu Atlantyckiego, Spokojnego i Indyjskiego; osobniki wyrzucone na brzeg głównie wzdłuż południowo-zachodnich i południowo-wschodnich Stanów Zjednoczonych, Południowej Afryki i południowej Arabii	DC: 200–270 cm MC: 136–280 kg	LC

Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski.

Opisano również gatunki wymarłe:

Kogia danomurai Benites-Palomino, Vélez-Juarbe, Collareta, Ochoa, Altamirano, Carré, Laime, Urbina, Salas-Gismondi & Lautenschlager, 2021^[20]
Kogia pusillus (Pilleri, 1987)^[21]

Uwagi

↑ Nieuzasadniona poprawka Euphysetes Wall, 1851.
↑ Młodszy homonim Callignathus Agassiz, 1846 (= niepoprawna późniejsza pisownia Calognathus Guérin, 1837) (Coleoptera)).
↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Kogia J.E. Gray, 1846; młodszy homonim Cogia Butler, 1870 (Lepidoptera).
↑ Nowa nazwa dla Callignathus Gill, 1871.
↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Euphysetes Wall, 1851.
↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Callignathus Gill, 1871.
↑ DC – długość ciała; MC – masa ciała

Przypisy

↑ ^a ^b ^c J.E. Gray: Mammalia. W: J. Richardson & J.E. Gray: The zoology of the voyage of the H.M.S. Erebus & Terror, under the command of Captain Sir James Clark Ross, during the years 1839 to 1843. Cz. 1: Mammalia, Birds. London: E. W. Janson, 1846, s. 22. (ang.).
↑ W.S. Wall: History and description of the skeleton of a new sperm whale, lately set up in the Autralian Museum, together with an account of a new genus of sperm whales called Euphsetes. Sydney: W. R. Piddington, 1851, s. 37. (ang.).
↑ J.E. Gray: Catalogue of seals and whales in the British Museum. Wyd. 2. London: The Trustees, 1866, s. 391. (ang.).
↑ T.N. Gill. The Sperm Whales, giant and pygmy. „The American Naturalist”. 4, s. 738, 1871. (ang.).
↑ A. S. Wallace: The geographical distribution of animals. Cz. 2. New York: Harper and Brothers, Publisher, 1876, s. 208. (ang.).
↑ ^a ^b E. Strand. Miscelanea nomenclatorica zoologica et palaeontologica I-II. „Archiv für Naturgeschichte”. Abteilung A. 92, s. 61, 1926. (niem.).
↑ ^a ^b А.Г. Томилин: Китообразные. W: В.Г. Гептнер: Звери СССР и прилежащих стран (звери восточной Европы и северной Азии). Cz. 9. Москва: Издательство академии наук СССР, 1957, s. 418. (ros.).
↑ ^a ^b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 190. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 284. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e D. McAlpine: Family Kogiidae (Pygmy and Dwarf Sperm Whales). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (red. red.): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 4: Sea Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2014, s. 324–325. ISBN 978-84-96553-93-4. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (red. red.): Genus Kogia. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-03-21]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 570. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ Palmer 1904 ↓, s. 358.
↑ F.E. Beddard: A book of whales. Londyn: J. Murray, 1900, s. 186. (ang.).
↑ Palmer 1904 ↓, s. 278.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 151.
↑ E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 3 (Revised second printing). Springfield: Charles C. Thomas, 1959, s. 275. (ang.).
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-01-22]. (ang.).
↑ Taxonomy: Kogia – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-09-05]. (ang.).
↑ A. Benites-Palomino, J. Vélez-Juarbe, A. Collareta, D. Ochoa, A. Altamirano, M. Carré, M.J. Laime, M. Urbina, R. Salas-Gismondi & S. Lautenschlager. Nasal compartmentalization in Kogiidae (Cetacea, Physeteroidea): insights from a new late Miocene dwarf sperm whale from the Pisco Formation. „Papers in Palaeontology”. 7 (3), s. 1511, 2021. DOI: 10.1002/spp2.1351. (ang.).
↑ G. Pilleri: The Cetacea of the Italian Pliocene: with a descriptive catalogue of the specimens in the Florence Museum of Paleontology. Berne: Brain Anatomy Institute, 1987, s. 35–36. (ang.).

Bibliografia

T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).

[3] Nieuzasadniona poprawka Euphysetes Wall, 1851.

[5] Młodszy homonim Callignathus Agassiz, 1846 (= niepoprawna późniejsza pisownia Calognathus Guérin, 1837) (Coleoptera)).

[7] Niepoprawna późniejsza pisownia Kogia J.E. Gray, 1846; młodszy homonim Cogia Butler, 1870 (Lepidoptera).

[9] Nowa nazwa dla Callignathus Gill, 1871.

[11] Niepoprawna późniejsza pisownia Euphysetes Wall, 1851.

[13] Niepoprawna późniejsza pisownia Callignathus Gill, 1871.

[25] DC – długość ciała; MC – masa ciała

[Gray-1] J.E. Gray: Mammalia. W: J. Richardson & J.E. Gray: The zoology of the voyage of the H.M.S. Erebus & Terror, under the command of Captain Sir James Clark Ross, during the years 1839 to 1843. Cz. 1: Mammalia, Birds. London: E. W. Janson, 1846, s. 22. (ang.).

[Wall-2] W.S. Wall: History and description of the skeleton of a new sperm whale, lately set up in the Autralian Museum, together with an account of a new genus of sperm whales called Euphsetes. Sydney: W. R. Piddington, 1851, s. 37. (ang.).

[Gray1866-4] J.E. Gray: Catalogue of seals and whales in the British Museum. Wyd. 2. London: The Trustees, 1866, s. 391. (ang.).

[Gill-6] T.N. Gill. The Sperm Whales, giant and pygmy. „The American Naturalist”. 4, s. 738, 1871. (ang.).

[Wallace-8] A. S. Wallace: The geographical distribution of animals. Cz. 2. New York: Harper and Brothers, Publisher, 1876, s. 208. (ang.).

[str-10] E. Strand. Miscelanea nomenclatorica zoologica et palaeontologica I-II. „Archiv für Naturgeschichte”. Abteilung A. 92, s. 61, 1926. (niem.).

[tom-12] А.Г. Томилин: Китообразные. W: В.Г. Гептнер: Звери СССР и прилежащих стран (звери восточной Европы и северной Азии). Cz. 9. Москва: Издательство академии наук СССР, 1957, s. 418. (ros.).

[Cichocki&inni-14] Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 190. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-15] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 284. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).

[McAlpine-16] D. McAlpine: Family Kogiidae (Pygmy and Dwarf Sperm Whales). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (red. red.): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 4: Sea Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2014, s. 324–325. ISBN 978-84-96553-93-4. (ang.).

[Wilson&Reeder-17] D.E. Wilson & D.M. Reeder (red. red.): Genus Kogia. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-03-21]. (ang.).

[amw-18] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 570. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27792105_358]-19] Palmer 1904 ↓, s. 358.

[Beddard-20] F.E. Beddard: A book of whales. Londyn: J. Murray, 1900, s. 186. (ang.).

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27792025_278]-21] Palmer 1904 ↓, s. 278.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27791898_151]-22] Palmer 1904 ↓, s. 151.

[jae-23] E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 3 (Revised second printing). Springfield: Charles C. Thomas, 1959, s. 275. (ang.).

[mdd-24] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-01-22]. (ang.).

[26] Taxonomy: Kogia – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-09-05]. (ang.).

[Benites-Palomino&inni-27] A. Benites-Palomino, J. Vélez-Juarbe, A. Collareta, D. Ochoa, A. Altamirano, M. Carré, M.J. Laime, M. Urbina, R. Salas-Gismondi & S. Lautenschlager. Nasal compartmentalization in Kogiidae (Cetacea, Physeteroidea): insights from a new late Miocene dwarf sperm whale from the Pisco Formation. „Papers in Palaeontology”. 7 (3), s. 1511, 2021. DOI: 10.1002/spp2.1351. (ang.).

[Pilleri-28] G. Pilleri: The Cetacea of the Italian Pliocene: with a descriptive catalogue of the specimens in the Florence Museum of Paleontology. Berne: Brain Anatomy Institute, 1987, s. 35–36. (ang.).

[1]

[2]

[a]

[3]

[b]

[4]

[c]

[5]

[d]

[6]

[e]

[7]

[f]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[g]

[19]

[20]

[21]