Koper (roślina) – Wikipedia, wolna encyklopedia

Koper
	; Morfologia (Anethum graveolens)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	selerowce
Rodzina	selerowate
Rodzaj	koper
	Nazwa systematyczna
	Anethum L.; Sp.Pl.2 1753
	Typ nomenklatoryczny
	Anethum graveolens L.
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Koper (Anethum) – rodzaj roślin z rodziny selerowatych (Apiaceae). W zależności od ujęcia obejmuje jeden gatunek – koper ogrodowy (Anethum graveolens)^[4]^[5], czasem wyodrębniane są dwa^[6]^[7] do czterech gatunków^[8]. Rośliny tu zaliczane pierwotnie występowały w północnej Afryce i południowo-zachodniej Azji^[7].

Zaliczany tu koper ogrodowy A. graveolens uprawiany jest od co najmniej 400 r. p.n.e.^[4] i został szeroko rozpowszechniony w strefie międzyzwrotnikowej i strefach umiarkowanych^[7]. Gatunek ten uprawiany jest także w Polsce^[9]. Stosowany jest jako przyprawa, zwłaszcza do aromatyzowania ryb i ogórków, poza tym do zup i sałatek. Podawany jest w postaci herbatek niemowlętom w przypadku kolek^[4].

Morfologia

Rośliny jednoroczne lub dwuletnie o długich i sztywnych korzeniach^[10]. Liście pocięte na równowąskie odcinki^[11]. Kwiaty drobne, zebrane w baldach złożony. Pokryw i pokrywek brak. Kielich z bardzo drobnymi ząbkami. Płatki korony żółtawe, zakończone łatką. Owoce to jajowate i szeroko eliptyczne rozłupnie. Od strony grzbietowej są spłaszczone, żebra są wyraźne, boczne żebra są oskrzydlone^[11].

Systematyka

Pozycja systematyczna według APweb (2001– 2022)

Rodzaj należący do podrodziny Apioideae Seemann, rodziny selerowatych (Apiaceae Lindl.), rzędu selerowców (Apiales Lindl.), kladu astrowych w obrębie okrytonasiennych^[2].

Pozycja rodzaju w systemie Reveala (1993– 1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa dereniowe (Cornidae Frohne & U. Jensen ex Reveal), nadrząd Aralianae Takht., rząd araliowce (Araliales Reveal), rodzina selerowate (Apiaceae Lindl.), syn. Umbelliferae Juss.), rodzaj koper (Anethum L.)^[12]

Wykaz gatunków w ujęciu The Plant List^[8]

(w innych ujęciach wszystkie włączane są do gatunku Anethum graveolens^[4] lub status gatunku ma także A. theurkauffii – endemit Mauretanii^[7])

Anethum foeniculoides Maire & Wilczek
Anethum graveolens L. – koper ogrodowy
Anethum sowa Roxb. ex Fleming
Anethum theurkauffii Maire

Zobacz też

koper włoski, czyli fenkuł włoski (Foeniculum vulgare)
koper morski, czyli kowniatek nadmorski (Crithmum maritimum)

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-01] (ang.).
↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-20].
↑ ^a ^b ^c ^d David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 50, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 313. ISBN 0-333-74890-5.
↑ Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Wyd. II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003. ISBN 83-214-1305-6.
↑ ^a ^b ^c ^d Anethum L., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-09-25] .
↑ ^a ^b Anethum. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2019-06-15].
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 32, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
↑ ^a ^b MarianM. Koczwara MarianM., Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. IX. Dwuliścienne wolnopłatkowe-dwuokwiatowe. Cz. VII, Kraków 1960, s. 117 .
↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Anethum. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-01-20]. (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-01] (ang.).

[3] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-20].

[mabb-4] David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 50, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[philips-5] Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 313. ISBN 0-333-74890-5.

[szwey-6] Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Wyd. II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003. ISBN 83-214-1305-6.

[powo-7] Anethum L., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-09-25] .

[tpl-8] Anethum. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2019-06-15].

[checklist-9] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 32, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[E-10] GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[koczwara-11] MarianM. Koczwara MarianM., Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. IX. Dwuliścienne wolnopłatkowe-dwuokwiatowe. Cz. VII, Kraków 1960, s. 117 .

[12] Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Anethum. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-01-20]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]