Kuprówka rudnica – Wikipedia, wolna encyklopedia

Kuprówka rudnica

Euproctis chrysorrhoea
(Linnaeus, 1758)
Kuprówka rudnica (gąsienica)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Podgromada	uskrzydlone
Rząd	motyle
Rodzina	mrocznicowate
Podrodzina	brudnicowate
Rodzaj	Euproctis
Gatunek	kuprówka rudnica
Multimedia w Wikimedia Commons

Kuprówka rudnica (Euproctis chrysorrhoea syn. Sphrageidus chrysorrhoea) – gatunek motyla z rodziny mrocznicowatych i podrodziny brudnicowatych. Skrzydła o rozpiętości 26–32 mm, białe. Koniec odwłoka brunatny.

Owady dorosłe można spotkać w lipcu i sierpniu. Samice składają jaja na spodniej stronie liścia i przykrywają włoskami wyskubanymi z odwłoka. W jednym złożu składane jest do 300 jaj. Gąsienice kuprówki rudnicy żywią się liśćmi dębu, Arbores fructiferae, wiśni, jabłoni i gruszy. Gąsienice żerujące na liściach budują z nich gniazda spowite przędzą. W takich samych gniazdach gąsienice zimują. Na przedwiośniu gąsienice zaczynają żerowanie na pączkach liści. Na przełomie czerwca i lipca przepoczwarczają się. (Poczwarki najczęściej znajdowane są w spękaniach kory, rzadziej pomiędzy liśćmi). Imago opuszcza poczwarkę po dwóch tygodniach.

Gąsienice kuprówki rudnicy pokryte są włoskami, kontakt z którymi powoduje stany zapalne skóry. Jest to przystosowanie ochronne zapobiegające przed atakami drapieżników.

Gatunek występuje w Europie, w zachodniej i środkowej Azji, a także w Ameryce Północnej (gdzie został zawleczony i stał się groźnym szkodnikiem). W Polsce motyl ten jest pospolity, w niektórych rejonach występuje bardzo licznie^[1].

Gatunek występuje w lasach liściastych i mieszanych, sadach, ogrodach, a także niekiedy wśród zieleni miejskiej^[2].

Rój motyli rozpoczyna się w połowie czerwca i trwa do połowy sierpnia, zachodzi w godzinach wieczornych. Zapłodniona samica składa jaja, w liczbie od 200 do 300, w podłużnych złożach, umiejscowionych na spodzie liści, czasem na pędach. Złożone jaja okrywane są włoskami z odwłoka samicy. Gąsienice wylęgają się pod koniec lipca i w sierpniu rozpoczynają żer na pobliskiej roślinności. W sierpniu następuje też pierwsze linienie, po którym gąsienice formują, na końcach pędów, gniazda ze sprzędzonych liści, w których to gniazdach spędzają zimę. Gniazdo, kształtu maczugowatego lub kulistego, może pomieścić nawet kilkaset gąsienic, których długość wynosi około 5 mm. Wiosną ponownie rozpoczyna się żer. Gąsienice rozchodzą się na przełomie maja i czerwca i żerują od tego momentu indywidualnie. W czerwcu przepoczwarczają się w oprzędach umiejscowionych pomiędzy liśćmi, w szczelinach kory, czasem w glebie pod ściółką. Cykl rozwojowy jest jednoroczny^[1].

Włoski na stronie grzbietowej gąsienic, a także rude szczecinki odwłokowe motyli, mają charakter jadowy. W przypadku podrażnienia włosków wypływa z nich parząca ciecz, która szybko zasycha, tworząc rodzaj aerozolu^{[zaschnięty aerozol?]}. Zdarza się, że włoski samoistnie odłamują się i krążą w powietrzu, zachowując toksyczność do trzech lat. Mogą one wywoływać, zarówno u ludzi, jak i u zwierząt, groźne wysypki, reakcje alergiczne, problemy żołądkowe, a również podrażnienia spojówek. Odporni na wydzielinę włosków kuprówki rudnicy są jej drapieżnicy, a więc: kukułki, dropie, sikorki, żaby oraz tęcznik liszkarz^[3].

Kuprówka rudnica jest polifagiem żerującym na wielu gatunkach drzew i krzewów liściastych. Gąsienice żerują głównie na roślinach z rodziny różowatych, w szczególności na głogu, śliwie, gruszy, jabłoni, róży i jeżynie. Dodatkowo spotyka się je często na grabie pospolitym, dębie i wierzbie. Osobniki dorosłe nie pobierają pokarmu^[2].

Kuprówka rudnica jest atłasowobiałym motylem o śnieżnobiałych skrzydłach, których rozpiętość u samca wynosi 26–32 mm, a u samicy 32–40 mm. U samca na zewnętrznych brzegach skrzydeł mogą występować czarne kropki lub kreski^[1].

Czułki są krótkie, podwójnie grzebykowate, u samca z wydłużonymi bocznymi wyrostkami. Samica na odwłoku posiada rude lub żółtobrązowe szczecinki, które na końcu ostatniego członu grupują się w dość duży pęczek. Tylna część odwłoka jest czarna. Składane jaja są szarobrunatne i kuliste^[1].

Wylęgające się z nich gąsienice są czarne i pokryte szarożółtymi i białymi włoskami. Na ich grzbiecie przebiega żółty pasek, kończący się rudymi włoskami. Od spodu są zielonoszare. Wyrośnięta gąsienica osiąga długość 40 mm. Jej ciało jest czarne i gęsto okryte szarobrązowymi lub rdzawobrunatnymi włoskami. Po bokach ciała występują rzędy białawych, łuskowatych kresek, a na grzbiecie przebiegają dwa czerwone paski. Na brodawkach grzbietowych występują skupienia parzących włosków. Ciemnobrązowa lub ciemnobrunatna poczwarka posiada kępki rudych włosów, a także, na końcu odwłoka, haczyki długości 15 mm^[1].

• 
  ♀
• 
  ♂

• Motyle Polski

• Władysław Strojny: Nasze zwierzęta. Warszawa: Państwowe Wydawnictwa Rolnicze i Leśne, 1981. ISBN 83-09-00045-6. OCLC 749664249. Brak numerów stron w książce

• Motyle Europy – Krzysztof Jonko