Kurzeniec – Wikipedia, wolna encyklopedia

Kurzeniec
Куранец
Ilustracja
Cerkiew Narodzenia Matki Bożej w Kurzeńcu (2017)
Państwo

 Białoruś

Obwód

 miński

Rejon

wilejski

Populacja (2009)
• liczba ludności


962

Kod pocztowy

222415

Tablice rejestracyjne

5

Położenie na mapie obwodu mińskiego
Mapa konturowa obwodu mińskiego, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Kurzeniec”
Położenie na mapie Białorusi
Mapa konturowa Białorusi, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Kurzeniec”
Położenie na mapie Polski w 1939
Mapa konturowa Polski w 1939, u góry po prawej znajduje się punkt z opisem „Kurzeniec”
Ziemia54°33′23″N 26°58′06″E/54,556389 26,968333
Multimedia w Wikimedia Commons

Kurzeniec (biał. Куранец; ros. Куренец) – agromiasteczko na Białorusi, w obwodzie mińskim, w rejonie wilejskim. W 2009 roku liczyła 962 mieszkańców[1]. Leży nad rzeką Piełłą (do 1939 r. Ropką). Znajduje się 7 km na północny wschód od Wilejki, przy drodze R29 Wilejka–Dokszyce. 200 m od centrum znajduje się stacja kolejowa.

Siedziba parafii prawosławnej (pw. Narodzenia Matki Bożej)[2] i rzymskokatolickiej (pw. Najświętszej Maryi Panny Matki Kościoła).

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Pierwsza wzmianka o Kurzeńcu pochodzi z 1355 r. W 1539 r. wzniesiono cerkiew, a w 1665 r. kościół. Miejscowość otrzymała wówczas prawa miejskie. Na przestrzeni lat miejscowością władali m.in. Andrzej Rimowidowicz, Jan Jurjewicz Zabrzeziński[3], Wojnowie, Jan Litawor Chreptowicz, Zofia Sawaniewska, Józef Römer[4]

W wyniku II rozbioru Polski w 1793 r. Kurzeniec znalazł się w granicach Imperium rosyjskiego, stał się centrum wołotsu powiatu wilejskiego w guberni wileńskiej. Status miejscowości obniżono do miasteczka. W XIX w. w Kurzeńcu odbywały się duże kiermasze. W 1866 r. w miasteczku było 208 domów. Na pocz. XX w. były tu dwie cerkwie oraz szkoła przy prawosławnej parafii.

W dwudziestoleciu międzywojennym miejscowość leżała w Rzeczypospolitej Polskiej, była centrum gminy Kurzeniec, powiatu wilejskiego w województwie wileńskim.

Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku zamieszkiwało tu 1629 osób, 127 było wyznania rzymskokatolickiego, 360 prawosławnego, 1131 mojżeszowego a 11 mahometańskiego. Jednocześnie 450 mieszkańców zadeklarowało polską, 343 białoruską, 827 żydowską a 9 rosyjską przynależność narodową. Były tu 272 budynki mieszkalne[5]. W 1931 w 301 domach zamieszkiwało 1765 osób[6].

Po agresji ZSRR na Polskę Kurzeniec wszedł w skład BSRR, od 15 stycznia 1940 był centrum rejonu kurzenieckiego (od 1946 r. w rej. wilejskim). 12 października 1940 r. miejscowość otrzymała status osiedla typu miejskiego. Od 25 czerwca 1941 r. do 2 lipca 1944 r. Kurzeniec znajdował się pod okupacją niemiecką. 16 lipca 1954 r. status miejscowości obniżono do wioski. W 1972 r. było tu 446 domów, w 1997 r. – 493. W latach 2000 Kurzeniec otrzymał status agromiasteczka.

W czasie okupacji niemieckiej mieszkająca w Kurzeńcu rodzina Szwajkajzer udzieliła pomocy Zojce i Czesławie Czereśni z d. Czertok. W 1983 roku Instytut Jad Waszem podjął decyzję o przyznaniu Stefanowi, Zbigniewowi, Teofili, Wandzie Szwajkajzer oraz Ewie Ligii Zdanowicz z d. Szwajkajzer tytułu Sprawiedliwych wśród Narodów Świata[7]

Demografia

[edytuj | edytuj kod]

Zabytki

[edytuj | edytuj kod]

Parafia rzymskokatolicka

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Parafia Najświętszej Maryi Panny Matki Kościoła w Kurzeńcu.

Parafia leży w dekanacie wilejskim archidiecezji mińsko-mohylewskiej. Parafia powstała w XVI bądź XVII w. Kościół po odbudowie w 1810 i przebudowie w 1928 r., został zamknięty w latach 40. XX w., a później zniszczony. W 2010 r. parafię reaktywowano, a w 2016 r. przerobiono kaplicę z budynku dawnego kołchozowego kantoru, wybudowanego na fundamentach zrujnowanego kościoła[10].

  • Kościół około 1900 r.
    Kościół około 1900 r.
  • Mogiły powstańców styczniowych[11]
    Mogiły powstańców styczniowych[11]
  • Homsin kamień
    Homsin kamień
  • Kościół NMP
    Kościół NMP

Transport

[edytuj | edytuj kod]

Znajduje tu się przystanek kolejowy Kurzeniec, położony na linii Połock - Mołodeczno[12]. Przez Kurzeniec przebiega droga republikańska R29.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Belarus census. [dostęp 2020-04-04].
  2. ↑ Приход храма Рождества Пресвятой Богородицы аг. Куренец. molod-eparchy.by. [dostęp 2021-03-02]. (ros.).
  3. ↑ Robarts - University of Toronto, Poczet rodów w Wielkiem Ksistwie Litewskiém w XV i XVI wieku : uoy i wyda Adam Boniecki, Warszawa : Orodek Kultury Polskiej nad Renem, 1887 [dostęp 2020-04-10].
  4. ↑ Дух былога і сучаснасць Куранца [online], SB.BY, 17 lutego 2018 [dostęp 2020-04-08] (ros.).
  5. ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. 7, część 2, 1924, s. 88.
  6. ↑ Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, t. 1, Warszawa 1938, s. 60.
  7. ↑ Historia pomocy - Rodzina Szwajkajzerów | Polscy Sprawiedliwi [online], sprawiedliwi.org.pl [dostęp 2021-11-26].
  8. ↑ Białoruś: Kolejne polskie cmentarze odnowione [online], belsat.eu [dostęp 2020-04-29] (pol.).
  9. ↑ Дух былога і сучаснасць Куранца [online], SB.BY, 17 lutego 2018 [dostęp 2020-04-09] (ros.).
  10. ↑ Адмін, Асвячэнне адбудаванага Касцёла ў Куранцы [online], vilejka-kasciol.by [dostęp 2020-04-05] (ros.).
  11. ↑ Również mogiły żołnierzy poległych podczas wojny polsko-bolszewickiej
  12. ↑ Куренец. Дзяржаўнага цэнтра картографа-геадэзічных матэрыялаў і даных Рэспублікі Беларусь. [dostęp 2021-10-25]. (ros.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
Gmina Kurzeniec (II Rzeczpospolita)
Miasteczko
Wsie
Zaścianek
Folwarki
Kolonie
Majątki
Osada
Leśniczówka
Futor
Osada kolejowa
Smolarnia
Koszarka kolejowa
Osada młyńska
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kurzeniec&oldid=74826950”