Labirynt (film 1962) – Wikipedia, wolna encyklopedia

Labirynt – fantastycznonaukowy krótkometrażowy film animowany z 1962 roku w reżyserii Jana Lenicy, wykonany metodą wycinankową^[1]. Labirynt opowiada o człowieku, który na własnoręcznie wykonanych skrzydłach przylatuje do pozornie idealnej metropolii. Film jest alegorią totalitarnego społeczeństwa^[2].

Uskrzydlony mężczyzna w meloniku krąży nad metropolią, zabudowaną secesyjnymi kamienicami. Podczas wędrówki pustymi ulicami zdaje sobie powoli sprawę, że jest obserwowany przez ptaki i gady. Mężczyzna zauważa uwięzioną przez gada piękną kobietę i próbuje ją uratować, lecz ta wraca do oprawcy. Wszelka wolna myśl jest chwytana przez ptaki i niszczona. Przybysz zostaje uwięziony i zbadany pod przymusem; dokonuje się na nim pranie mózgu za pomocą nowoczesnej technologii. Mężczyzna w meloniku próbuje uciec z miasta, ale w powietrzu zostaje rozszarpany przez miejscowe ptaszyska i spada głową w dół^[3].

Labirynt powstał w Studiu Miniatur Filmowych w Warszawie. Reżyser filmu, Jan Lenica, na potrzeby produkcji przyjechał do Polski z Francji, gdzie nie otrzymał żadnego wsparcia finansowego ze względu na zbyt pesymistyczną treść. Choć to właśnie w Polsce udało się dofinansować produkcję Labiryntu – i to pomimo słabo zakamuflowanej krytyki totalitaryzmów – cenzorzy na kolaudacji mieli wątpliwości, czy film nadaje się do puszczenia w obieg. W jednej scenie cenzura dopatrzyła się wizerunku przywódcy Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich, Nikity Chruszczowa, na co Lenica odpowiedział, że to tak naprawdę cesarz Austro-Węgier, Franciszek Józef I – co było zresztą prawdą^[4]. Ze względu na wieloznaczność symboliki filmu Labirynt został dopuszczony do rozpowszechniania, ale był początkowo dystrybuowany w ograniczonym obiegu, głównie festiwalowym. Dopiero po wielkim sukcesie festiwalowym pokazano go w polskich kinach i telewizji (w audycji Kino krótkich filmów po godzinie 23)^[5].

Andrzej Kossakowski w retrospektywnym rozdziale Historii filmu polskiego uznał Labirynt za jedno z „najznakomitszych zjawisk w animacji światowej”, cechujące się klarowną kompozycją formalną: „nie ma tu ani jednego elementu, który nie pasowałby do całości, brak choćby jednej klatki nakręconej ponad potrzebę”^[6]. Kossakowski podkreślał, że „dzieło Lenicy wywarło wielki wpływ na polski film animowany, pozostając na długie lata niedościgłym wzorem i przedmiotem podziwu”^[6].

• AndrzejA. Kossakowski AndrzejA., Film animowany, [w:] RafałR. Marszałek (red.), Historia filmu polskiego: 1962-1967, Wydawn. Artystyczne i Filmowe, 1985, s. 154-163  (pol.).
• PawełP. Sitkiewicz PawełP., Polska szkoła animacji, Słowo/Obraz Terytoria, 2011, ISBN 83-7453-063-4  (pol.).

• Labirynt w bazie Filmweb
• Labirynt w serwisie YouTube