Mahathir bin Mohamad – Wikipedia, wolna encyklopedia

Mahathir bin Mohamad

محضير بن محمد

Mahathir bin Mohamad (2019)
Data i miejsce urodzenia	10 lipca 1925 Alor Setar
Premier Malezji
Okres	od 16 lipca 1981 do 31 października 2003
Przynależność polityczna	Barisan Nasional (UMNO)
Poprzednik	Hussein Onn
Następca	Abdullah Ahmad Badawi
Okres	od 10 maja 2018 do 1 marca 2020
Przynależność polityczna	Pakatan Harapan (PPBM)
Poprzednik	Najib Razak
Następca	Muhyiddin Yassin
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Mahathir bin Mohamad (ur. 10 lipca 1925 w Alor Setar) – premier Malezji w latach 1981–2003 oraz 2018–2020, z wykształcenia lekarz.

Na początku swojej kariery politycznej był działaczem ruchów muzułmańskich (o tendencjach fundamentalistycznych), dopiero z czasem wychodząc poza ich ograniczenia. W 1946 roku wstąpił do Zjednoczonej Narodowej Organizacji Malajów, która później współtworzyła Partię Sojuszu w 1952 roku, a w 1973 roku Barisan Nasional. Pierwszy raz został wybrany do parlamentu w 1964 roku z okręgu Kota Star Selatan, lecz stracił ten mandat pięć lat później. Spróbował ponownie w roku 1974, tym razem z okręgu Kubang Pasu. Nie miał wtedy kontrkandydatów, więc automatycznie uzyskał mandat. Sześć razy uzyskał reelekcję poselską. 16 lipca 1981 roku stał się 4. premierem niepodległej Malezji.

W okresie jego rządów malezyjska gospodarka rozwijała się w bardzo szybkim tempie, dokonano także jej modernizacji. W 1983 roku założył przedsiębiorstwo Proton zajmujące się produkcją samochodów i motocykli. Zawarto także traktaty pokojowe które kończyły drugie powstanie malajskie i powstanie w Sarawaku^[1]. W polityce gospodarczej odrzucił zalecenia Międzynarodowego Funduszu Walutowego, uznając, że w ewidentny sposób szkodzą one gospodarce Malezji^[2]. Zdaniem laureata Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii Josepha Stiglitza uratował w ten sposób gospodarkę swojego kraju przed upadkiem, jaki spotkał w 1998 np. sąsiednią Indonezję, która zaleceń MFW słuchała.

Jego słynne wystąpienie „Wartości azjatyckie”, wygłoszone 21 maja 1996 w Waszyngtonie na Zgromadzeniu Ogólnym Rady Gospodarczej Basenu Pacyfiku mówi o różnicach aksjologicznych między kulturami Zachodu i Wschodu, z których kluczowe jest rozstrzygnięcie konfliktu między prawami jednostki a prawami grupy (społeczności, rodziny, państwa). Jego zdaniem wartości azjatyckie pozwalają uniknąć wielu problemów, z jakimi boryka się Zachód, choć z kolei Azja również może się uczyć od Zachodu. Zachód nie ma jednak prawa narzucać Azji swojego systemu wartości. Krytycy Mahathira bin Mohamada stwierdzili jednak, że usiłuje on w ten sposób stworzyć moralne i filozoficzne uzasadnienie dla represji stosowanych wobec niektórych przedstawicieli opozycji politycznej^[3]. Z urzędu odszedł w 2003 roku po 22 latach urzędowania, zastąpił go na tym miejscu Abdullah Ahmad Badawi. Po tym odszedł na polityczną emeryturę, lecz pozostał członkiem UMNO. W 2004 roku nie ubiegał się już o reelekcję poselską.

Wrócił do polityki w 2015 roku. Stał się największym krytykiem rządu Najiba Razaka, w związku z jego udziałem w aferze korupcyjnej 1MDB. Wzywał podczas wielu manifestacji, aby premier Razak podał się do dymisji. W 2016 roku aktywnie wspierał kandydatów opozycji w wyborach uzupełniających. W tym samym roku odszedł z UMNO i Barisan Nasional. Potem założył swoją własną partię Parti Pribumi Bersatu Malaysia (PPBM), która przyłączyła się do opozycyjnej koalicji Pakatan Harapan. W 2017 roku został ogłoszony potencjalnym kandydatem opozycji na premiera w przyszłorocznych wyborach parlamentarnych.

W 2018 r. pod hasłem walki z korupcją stanął na czele opozycyjnej partii Pakatan Harapan, która zdobyła 121 miejsc w 222-osobowym parlamencie i objął funkcję premiera Malezji, odsuwając od władzy rządzącą przez 60 lat koalicję Barisan Nasional. Sam został wybrany posłem z okręgu Langkawi. W momencie wyboru miał 92 lata, stał się więc najstarszym szefem rządu na świecie. Stał się też pierwszym premierem Malezji wywodzącym się spoza Barisan Nasional i pierwszym, który należał do dwóch opozycyjnych wobec siebie partii politycznych (Barisan Nasional w latach 1981–2003 i Pakatan Harapan od 2018). Mohamad zapowiedział ustąpienie po jednym lub dwóch latach i oddanie funkcji Anwarowi Ibrahimowi. Jednym z pierwszych działań nowego premiera zostało podjęcie działań na rzecz rozliczenia skandalu korupcyjnego związanego z dotychczasowym przywódcą kraju Najibem Razakiem^[4]. 24 lutego 2020 ogłosił swoją dymisję. 1 marca 2020 zastąpił go Muhyiddin Yassin^[5].

Od 1956 pozostaje w związku małżeńskim z lekarką Siti Hasmah Mohamad Ali. Mają siedmioro dzieci (w tym felietonistkę i obrończynię praw kobiet Marinę Mahatir).

• Wielki Komandor Orderu Obrońcy Królestwa (2003, Malezja)^[6]
• Wielki Komandor Orderu Korony Johoru (Johor)
• Komandor Narodowego Orderu Cedru (2003, Liban)
• Krzyż Wielki Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej (2002)^[7]
• Krzyż Wielki Orderu Dobrej Nadziei (1997, RPA)^[8]

• Wartości azjatyckie, przeł. Janusz Kowalski, „Res Publica Nowa” 2003, nr 3
• A New Deal for Asia, Kelana Jaya (1999)
• The Malay Dilemma (1970)
• The Challenge (1986)
• The Pacific Rim in the 21st Century (1995)
• The Challenges of Turmoil (1998)
• Islam & The Muslim Ummah (2001)
• Globalisation and the New Realities (2002)
• Reflections on Asia (2002)

• Krzysztof Gawlikowski, Poglądy Mahathira bin Mohamada, "Res Publica Nowa" 2003, nr 3