Maksymilian Horwitz – Wikipedia, wolna encyklopedia

Maksymilian Horwitz
Henryk Walecki
	; Maksymilian Horwitz, czerwiec 1937. Zdjęcie wykonane przez NKWD po aresztowaniu
Data i miejsce urodzenia	6 września lub 27 sierpnia 1877 ; Warszawa, Królestwo Polskie
Data i miejsce śmierci	20 września 1937 ; Moskwa, RFSRR, ZSRR
Przyczyna śmierci	egzekucja
Zawód, zajęcie	polityk, publicysta
Partia	PPS-Lewica, Komunistyczna Partia Polski, Wszechzwiązkowa Komunistyczna Partia (bolszewików)
Wyznanie	ateizm
Rodzice	Gustaw Horwitz i Julia z d. Kleinmann
Małżeństwo	Stefania Heryng
Dzieci	Stanisław, Anna, Katarzyna, Pietia
Krewni i powinowaci	Janina Mortkowiczowa, Jakub Mortkowicz, Hanna Mortkowicz-Olczakowa, Joanna Olczak-Ronikier, Kamilla Kancewicz
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Teksty w Wikiźródłach

Maksymilian Henryk Horwitz, ps. Henryk Walecki (ur. 6 września lub 27 sierpnia^[1] 1877 w Warszawie, zm. 20 września 1937 w Moskwie^[2]) – doktor matematyk, polski i międzynarodowy działacz socjaldemokratyczny i komunistyczny i publicysta żydowskiego pochodzenia, ofiara „wielkiej czystki” w ZSRR.

Życiorys

Urodził się w zamożnej, zasymilowanej, warszawskiej rodzinie żydowskiej. Jego dziadek Lazar Horowitz był rabinem w Wiedniu. W 1893 ukończył Gimnazjum Wojciecha Górskiego, następnie studiował na kierunku matematyczno-fizycznym w Gandawie. W 1898 roku ukończył studia na Wydziale Fizyko-Matematycznym uzyskując doktorat, po czym podjął pracę dyrektora szkoły rzemiosł dla młodzieży żydowskiej. Równolegle prowadził aktywną działalność w warszawskiej organizacji Polskiej Partii Socjalistycznej. W latach 1905–1906 był więziony w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej^[3]. W kwietniu 1906 był współautorem planu słynnej akcji uprowadzenia z Pawiaka przez grupę bojowców Organizacji Bojowej PPS na czele z Janem Gorzechowskim Jurem 10 więźniów politycznych skazanych na karę śmierci przez wojskowy sąd doraźny^[4]. Od rozłamu w PPS w listopadzie 1906 członek CKR PPS-Lewicy.

Od 16 grudnia 1918 roku członek założyciel Komunistycznej Partii Robotniczej Polski i członek Komitetu Centralnego tej partii. W latach 1918–1919 i 1923–1925 był członkiem KC KPRP, w latach 1923–1924 członkiem Biura Politycznego KC KPRP, a w 1922 roku członkiem Komitetu Wykonawczego Kominternu. W latach 1919–1920 ponownie więziony był w Cytadeli Warszawskiej^[3], a następnie w obozie dla internowanych w Dąbiu, z którego zbiegł w nocy z 8/9 grudnia 1920 (ranny w nogę podczas ucieczki - w późniejszym czasie utykał^[5]). Członek frakcji „większości” w KPRP i KPP, po 1926 odsunięty przez Komintern od funkcji partyjnych.

Po usunięciu z władz KPP przebywał stale w ZSRR. Od 1925 członek Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików) (WKP(b)). Po VII Kongresie Międzynarodówki Komunistycznej (1935) w latach 1935–1937 sekretarz polityczny czasopisma „Komunisticzeskij Internacjonał” i członek międzynarodowej komisji kontroli Kominternu.

Aresztowany przez NKWD w czasie „wielkiej czystki” 21 czerwca 1937 w Hotelu Lux w Moskwie. 20 września 1937 skazany przez Kolegium Wojskowe Sądu Najwyższego ZSRR na karę śmierci za zdradę ojczyzny i udział w kontrrewolucyjnej organizacji terrorystycznej. Stracony tego samego dnia. Jego ciało zostało skremowane w krematorium na Cmentarzu Dońskim, a prochy pochowane anonimowo^[2].

Zrehabilitowany przez Kolegium Wojskowe SN ZSRR postanowieniem z 29 kwietnia 1955^[2].

Życie prywatne

Był synem Gustawa Horwitza (1844–1882) i Julii Horwitz z domu Kleinmann (1845–1912). Żonaty ze Stefanią Heryng (1881–1937), córką działacza socjalistycznego Zygmunta Herynga i Heleny Heryng, z którą miał troje dzieci (Stanisława, Annę i Katarzynę), później związany z Józefiną Swarowską, z którą miał syna Pietię^[6]. Jego siostrami były: Kamilla Kancewicz i Janina (Żaneta) Mortkowiczowa.

Galeria

Maksymilian Horwitz 1898
Maksymilian Horwitz wśród uczestników kongresu II Międzynarodówki w Amsterdamie 1904. Stoi w najwyższym rzędzie drugi od prawej, obok Karl Kautsky
List gończy za Maksymilianem Horwitzem 1920
Maksymilian Horwitz, lata 20. XX wieku