Marmozeta złotogłowa – Wikipedia, wolna encyklopedia

Marmozeta złotogłowa
Leontopithecus chrysomelas
(Kuhl, 1820)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

naczelne

Rodzina

pazurkowcowate

Rodzaj

marmozeta

Gatunek

marmozeta złotogłowa

Synonimy
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[5]

Zasięg występowania
Mapa występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Marmozeta złotogłowa[6] (Leontopithecus chrysomelas) – gatunek ssaka naczelnego z rodziny pazurkowcowatych (Callitrichidae). Gatunek endemiczny; występuje tylko w nizinnych fragmentach lasów tropikalnych w stanie Bahia w Brazylii. Jest uważany przez IUCN za zagrożony gatunek.

Taksonomia

[edytuj | edytuj kod]

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1820 roku niemiecki przyrodnik Heinrich Kuhl nadając mu nazwę Midas chrysomelas[1]. Miejsce typowe według oryginalnego opisu to Rio dos Ilhos w Brazylii[1]; ograniczone do Ribeirão das Minhocas, na lewym brzegu górnego biegu Rio dos Ilhéus, w Bahii, w Brazylii[7][8].

Filogeneza molekularna rodzaju Leontopithecus przeprowadzona w 2008 r. wykazała, że L. chrysomelas jest formą bazalną tego kladu[9]. Anatomicznie, L. chrysomelas okazał się gatunkiem najbardziej rozbieżnym, z masywniejszym ciałem, stosunkowo dużymi i zmodyfikowanymi siekaczami, stosunkowo małymi zębami policzkowymi i unikalnym kształtem czaszki[10]. Syntypy zebrane przez Kuhla znajdują się w trzech różnych muzeach: zamontowana skóra z czaszką w środku dorosłego samca (sygnatura AMNH MS-252) z Amerykańskiego Muzeum Historii Naturalnej[11][12]; zamontowana skóra dorosłej samicy (sygnatura RMNH.MAM.17691) ze zbiorów Rijksmuseum van Natuurlijke Historie[13]; oraz dorosły samiec zakupiony przez Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu, obecnie zaginiony[14].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy[10].

Etymologia

[edytuj | edytuj kod]
  • Leontopithecus: gr. λεων leō, λεοντος leontos „lew”; πιθηκος pithēkos „małpa”[15].
  • chrysomelas: gr. χρυσος khrusos „złoto”; μελας melas, μελανος melanos „czarny”[16].

Zasięg występowania

[edytuj | edytuj kod]

Marmozeta złotogłowa występuje we wschodniej Brazylii (Bahia), między rzekami de Contas (granica północna) a Pardo i na południe od rzeki Pardo wzdłuż jej środkowego biegu do Jequitinhonhy na granicy Bahii i Minas Gerais[10]. Introdukowany na przedmieściach Niterói w stanie Rio de Janeiro[10].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała (bez ogona) 22–26 cm, długość ogona 33–39 cm; masa ciała samic 480–590 g, samców 540–700 g[17][18]. Gatunek ten przypomina wyglądem marmozetę lwią, główną różnicą jest ubarwienie - czarne futro pokrywa większą część ciała, z wyjątkiem łap i głowy, które mają złoty odcień. Cechuje je niewielka głowa i ciało oraz stosunkowo duże kły i bardzo długi ogon. Dymorfizm płciowy słabo zaznaczony[19].

Tryb życia

[edytuj | edytuj kod]

Marmozeta złotogłowa żyje w lasach tropikalnych, gdzie przebywa na wysokościach od 3 do 10 metrów nad ziemią[19]. Prawie całe swoje życie spędzają na drzewach, włączając w to sen i reprodukcję. Prowadzą dzienny tryb życia. Tworzą grupy złożone z 2-8 osobników (zazwyczaj 3-4); okazjonalnie tworzą grupy liczące do 16 osobników. Typowa rodzina składa się z rodziców i ich najmłodszego potomstwa. Pary łączą się na całe życie, okres godowy rozpoczyna się około września i kończy w marcu. Ciąża trwa 125-132 dni. Oboje partnerów opiekuje się młodymi. Samce osiągają dojrzałość płciową w około 24. miesiącu życia, samice w 18. Dorosłe osobniki tej samej płci wykazują wobec siebie agresję terytorialną. Żywią się owocami i insektami, okazjonalnie uzupełniając dietę ślimakami i pająkami. Stwierdzono przypadki zjadania jaszczurek, jaj ptasich, a nawet piskląt[19].

Status zagrożenia

[edytuj | edytuj kod]

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii EN (ang. endangered ‘zagrożony’)[5].

Uwagi

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b Kombinacja nazw; niepoprawna późniejsza pisownia Midas chrysomelas Kuhl, 1820

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c H. Kuhl: Beiträge zur Zoologie und vergleichenden Anatomie. T. 1. Frankfurt am Main: Verlag der Hermannschen Buchhandlung, 1820, s. 51. (niem.).
  2. ↑ M. zu Wied-Neuwied: Reise nach Brasilien in den Jahren 1815 bis 1817. Cz. 2. Frankfurt am Men: H. L. Brönner, 1820-1821, s. 137 (przypis). (niem.).
  3. ↑ A.G. Desmarest: Mammalogie, ou, Description des espèces de mammifères. Cz. 1. Paris: Chez Mme. Veuve Agasse, imprimeur-libraire, 1820, s. 95, seria: Encyclopédie méthodique. (fr.).
  4. ↑ I. Geoffroy Saint-Hilaire: Ouistiti. Jacchus. Mam. W: J. Bory de Saint-Vincent: Dictionnaire classique d’histoire naturelle. T. 12. Paris: Rey et Gravier, Libraries-Editeurs, Auai des Augustins, n° 55; Baudouin Frèrer, Libraries-Editeurs, Imprimeurs de la société D'Histoire Naturelle, Rue de Vaugirard, n° 36, 1827, s. 520. (fr.).
  5. ↑ a b L.C. Oliveira, L.G. Neves, M.C.M. Kierulff, L. Jerusalinsky, R.A. Mittermeier & A.B. Rylands 2021, Leontopithecus chrysomelas, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2021-2 [dostęp 2021-08-09] (ang.).
  6. ↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 37. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  7. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Leontopithecus chrysomelas. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-08-09].
  8. ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Leontopithecus chrysomelas (Kuhl, 1820). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-11]. (ang.).
  9. ↑ B.M. Perez-Sweeney, C. Valladares-Padua, C.S. Martins, J.C. Morales & D.J. Melnick. Examination of the Taxonomy and Diversification of Leontopithecus using the Mitochondrial Control Region. „International Journal of Primatology”. 29, s. 245–263, 2008. DOI: 10.1007/s10764-007-9224-7. (ang.). 
  10. ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 178. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  11. ↑ AMHN MS-252. VertNet. [dostęp 2023-09-11]. (ang.).
  12. ↑ M.A. Lawrence. Catalog of Recent mammal types in the American Museum of Natural History. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 217, s. 55, 1993. (ang.). 
  13. ↑ RMNH.MAM.17691. Naturalis Bioportal. [dostęp 2023-09-11]. (niderl. • ang.).
  14. ↑ F.D. de Avila-Pires. The type specimens of Brazilian mammals collected by Prince Maximilian zu Wied. „American Museum novitates”. 2209, s. 11–12, 1965. (ang.). 
  15. ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 369, 1904. (ang.). 
  16. ↑ chrysomelas, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-09-11] (ang.).
  17. ↑ A.B. Rylands & R.A. Mittermeier: Family Callitrichidae (Marmosets and Tamarins). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 343–344. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
  18. ↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 115. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  19. ↑ a b c B. Lundrigan & K. Kapheim: ADW: Leontopithecus chrysomelas: Information. [w:] Animal Diversity Web [on-line]. University of Michigan, 2000. [dostęp 2016-12-12].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Marmozeta_złotogłowa&oldid=71942389”