Maurycy Dzieduszycki – Wikipedia, wolna encyklopedia

Maurycy Dzieduszycki
Maurycy Ignacy Aleksander Dzieduszycki
Ilustracja
Herb
Sas (herb szlachecki)
Rodzina

Dzieduszyccy herbu Sas

Data i miejsce urodzenia

10 lutego 1813
Rychcice

Data i miejsce śmierci

22 kwietnia 1877
Lwów

Ojciec

Ludwik Dzieduszycki

Matka

Domicela Monika z Bielskich,

Żona

Karolina Zagórska, Natalia Rudnicka

Dzieci

Aniela, August Pius (1844-1922), Karol (1847-1902), Maurycy, Domicella, Franciszek Ksawery (zm. 1896), Andrzej (1853-1906) i Tomasz (1854-1907), Anna Natalia (1860-1944), Klemens Dzieduszycki (1856-1923).

Maurycy Ignacy Aleksander Dzieduszycki, pseud. M.J.A. Rychcicki (ur. 10 lutego 1813 w Rychcicach, zm. 22 kwietnia 1877 we Lwowie) – historyk polski, pisarz, wicekurator Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Lwowie, członek Polskiej Akademii Umiejętności. Hrabia, ziemianin, szambelan austriacki od 1855[1].

Upamiętnienie istnienia kaplicy Dzieduszyckich na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Pochodził z arystokratycznego rodu, był synem Ludwika (szambelana austriackiego, porucznika wojsk inżynieryjnych) i Domiceli Moniki z Bielskich, wnukiem Waleriana (agenta Kościuszki w czasie powstania 1794), prawnukiem Tadeusza (cześnika wielkiego koronnego). Kształcił się w szkole elementarnej ojców bazylianów w Drohobyczu, gimnazjum w Czerniowcach, Gimnazjum jezuitów w Tarnopolu; w latach 18321836 studiował prawo na Uniwersytecie Lwowskim. W młodości wiele podróżował po Galicji. Po ukończeniu studiów podjął pracę w cyrkule w Bochni, w 1840 w cyrkule (od 1850 powiecie) lwowskim. W latach 18511869 pełnił funkcję wicekuratora Zakładu Narodowego im. Ossolińskich; uregulował sprawy finansowe, uporządkował administrację, doprowadził do przebudowania gmachu. Udało mu się zatrudnić w Zakładzie Ossolińskich m.in. Augusta Bielowskiego, Karola Szajnochę i Franciszka Ksawerego Godebskiego. Jako gorliwy katolik przeprowadził podporządkowanie Biblioteki Zakładu rzymskiemu indeksowi ksiąg zakazanych.

W 1847 był członkiem Stanów Galicyjskich, w 1854 otrzymał godność radcy namiestnictwa w Wiedniu; był ponadto podkomorzym i radcą dworu (1855). Od 1876 sprawował mandat poselski na Sejm Galicyjski z obwodu stryjskiego. W 1856 założył we Lwowie pierwszy galicyjski zakład karno-poprawczy dla kobiet. Cieszył się opinią człowieka bardzo dowcipnego. W 1873 został członkiem czynnym AU, w 1875 członkiem czynnym Krakowskiego Towarzystwa Naukowego; w 1859 otrzymał tytuł członka honorowego Sekcji Historyczno-Statystycznej Towarzystwa Morawsko-Śląskiego do Krzewienia Rolnictwa i Badania Przyrody Kraju. Był odznaczony m.in. Krzyżem Komandorskim papieskiego Orderu Św. Grzegorza (1859), Krzyżem Kawalerskim Orderu Leopolda, Krzyżem Kawalerskim Orderu Żelaznej Korony.

Był autorem prac filozoficznych, utworów poetyckich i prozatorskich. Ceniono go jako historyka amatora, ale spotykał się z zarzutami pisania z pozycji wyłącznie konserwatywnych i klerykalnych. W obszernej pracy Zbigniew Oleśnicki (1853-1854) przedstawił syntezę dziejów Polski XV wieku. Wykazywał polskie tradycje ziemi oświęcimskiej, określając roszczenia niemieckie do tego terytorium jako bezpodstawne. Interesował się dziejami Kościoła katolickiego w Szwecji oraz historią własnej rodziny. Opracował „Mapę Palestyny” (1862), rozpoczął prace nad II wydaniem Słownika języka polskiego Lindego. Rozpatrywał dzieje Polski z punktu widzenia ultramontańskiego.

W styczniu 1856 sprzedał Andrzejowi Cywińskiemu dobra ziemskie Płotycza wraz z przysiółkiem Budyłówka[2][3] w obwodzie brzeżańskim[4].

Został pochowany w kaplicy rodowej na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie, w 1944 zniszczonej przez pocisk artyleryjski[5].

Rodzina

[edytuj | edytuj kod]

W 1840 r. poślubił Karolinę Zagórską. Miał z nią ośmioro dzieci: Anielę, Augusta Piusa (1844-1922), Karola (1847-1902), Maurycego (ożenionego z Marią Doschot), Domicellę (zakonnicę we Lwowie), Franciszka Ksawerego (zm. 1896), Andrzeja (1853-1906) i Tomasza (1854-1907). Drugą jego żoną była Natalia Rudnicka herbu Lis (1825-1900)[6]. Potomstwem z tego związku byli: Anna Natalia (1860-1944), Klemens Dzieduszycki (1856-1923) oraz Natalia (1862-1876).

Dorobek (częściowy)

[edytuj | edytuj kod]
  • szkice filozoficzne Ojczyzna (1867), Nieprzeliczeni (1877)
  • Powieść z dawnych czasów (1868)[7]
  • komedia Mandat poselski (1871)
  • poemat Pieśń o dziejach polskich (1873)[8]
  • rozprawa filozoficzno-moralna Samobójstwo (1876)[9]
  • prace historyczne:
  • wiersze, baśnie, artykuły popularnonaukowe
  • przekłady:
    • Hymn o Św. Krzyżu z mszału łacińskiego (1854)

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Jerzy Sewer Dunin-Borkowski: Almanach Błękitny. Warszawa: 1908, s. 343.
  2. Budyłówka, pow. brzeżański, par. gr. kat. Kuropatniki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 444.
  3. Położonym na zachód od Kuropatnik, obecnie część tej wsi
  4. Maurycy Dzieduszycki: Kronika domowa Dzieduszyckich. Lwów : Drukarnia Zakładu narodowego im. Ossolińskich, 1865, s. 473.
  5. Stanisław Nicieja: Cmentarz Łyczakowski we Lwowie w latach 1786–1986. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1988, s. 238. ISBN 83-04-02817-4.
  6. PSB, t. VI, s. 115, 1948.
  7. Maurycy Dzieduszycki, Powieść z dawnych czasów [online], polona.pl [dostęp 2019-06-07].
  8. Maurycy Dzieduszycki, Pieśń o dziejach polskich [online], polona.pl [dostęp 2019-06-07].
  9. Maurycy Dzieduszycki, Samobójstwo [online], polona.pl [dostęp 2019-06-07].
  10. Maurycy Dzieduszycki, Krótki rys dziejów i spraw lisowczyków. T. 1 [online], polona.pl [dostęp 2019-06-07].
  11. Maurycy Dzieduszycki, Krótki rys dziejów i spraw lisowczyków. T. 2 [online], polona.pl [dostęp 2019-06-07].
  12. Maurycy Dzieduszycki, Piotr Skarga i jego wiek. [T. 1] [online], polona.pl [dostęp 2019-06-07].
  13. Maurycy Dzieduszycki, Piotr Skarga i jego wiek. T. 2 [online], polona.pl [dostęp 2019-06-07].
  14. Maurycy Dzieduszycki, Zbigniew Oleśnicki. T. 1 [online], polona.pl [dostęp 2019-06-07].
  15. Maurycy Dzieduszycki, Zbigniew Oleśnicki. T. 2 [online], polona.pl [dostęp 2019-06-07].
  16. Maurycy Dzieduszycki, Kronika domowa Dzieduszyckich : odbita w 200 exemplarzach [...] dla własnego użytku [online], polona.pl [dostęp 2019-06-07].
  17. Maurycy Dzieduszycki, Święty Stanisław biskup krakowski w obec dzisiejszej dziejowej krytyki [online], polona.pl [dostęp 2019-06-07].
  18. Maurycy Dzieduszycki, Żywot Wacława Hieronima Sierakowskiego arcybiskupa lwowskiego [online], polona.pl [dostęp 2019-06-07].
  19. Maurycy Dzieduszycki, Dni, nocy, godziny [online], polona.pl [dostęp 2019-06-07].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Biogramy uczonych polskich, Część I: Nauki społeczne, zeszyt 1: A-J, Wrocław, 1983.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]

Dzieła Maurycego Dzieduszyckiego: