Michał Choromański – Wikipedia, wolna encyklopedia

Michał Choromański
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

22 czerwca 1904
Jelizawietgrad

Data i miejsce śmierci

24 maja 1972
Warszawa

Narodowość

Polak

Język

polski (rosyjski)

Dziedzina sztuki

literatura

Epoka

dwudziestolecie międzywojennewspółczesność

Ważne dzieła

Michał Choromański (ur. 9 czerwca?/22 czerwca 1904 w Jelizawietgradzie[1], zm. 24 maja 1972 w Warszawie) – polski pisarz i dramaturg. Laureat Nagrody Młodych Polskiej Akademii Literatury.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]
Grób pisarza na warszawskich Powązkach

Urodził się w Jelizawietgradzie (obecnie Kropywnycki) jako syn Konstantego Choromańskiego[1], medyka (który w 1918 zginął w Kijowie od wybuchu bomby) i Aleksandry (z domu Rogasskiej[1]). Po śmierci ojca zmuszony był pracować, by utrzymać siebie, matkę i siostrę. Był m.in. korepetytorem, nauczycielem rysunku, dziennikarzem oraz pomocnikiem piekarza. Interesował się również malarstwem i stworzył w tym czasie kilka portretów[2]. W młodym wieku zapadł na gruźlicę kości i płuc. Wtedy zaczęła się jego tułaczka po szpitalach i sanatoriach. W 1924 wraz z matką i siostrą przybył do Polski. Studiował pedagogikę i psychologię.

Podczas pobytu w Zakopanem zainteresowali się nim Karol Szymanowski i Kazimierz Wierzyński. Ten ostatni przedstawił młodego pisarza (piszącego wówczas po rosyjsku) Marii Kasprowiczowej, wdowie po Janie Kasprowiczu na „Harendzie”. Tak zaczęła się błyskawiczna kariera Choromańskiego. Józef Wittlin pisał o Białych braciach – pierwszej powieści napisanej przez Choromańskiego po polsku:

Będę trąbił, gdzie się da, że napisał Pan książkę stojącą na poziomie najlepszych dzieł Conrada, co jest prawdą[2].

W latach trzydziestych XX wieku napisał Zazdrość i medycynę, Opowiadania dwuznaczne, Skandal w Wesołych Bagniskach oraz kilka dramatów. Wiosną 1933 wyjechał do Szwajcarii, gdzie w maju leczył gruźlicę w sanatorium w Leysin[3]. Wynajął też część willi „Chimera” w Zakopanem. Tu spotykał się m.in. z Witkacym[4] i Tadeuszem Dołęgą-Mostowiczem. W tym okresie dużo podróżował do Argentyny, Brazylii i Afryki Zachodniej.

Niedługo po wybuchu II wojny światowej poślubił tancerkę i choreografkę Ruth Sorel. Ze względu na jej żydowskie pochodzenie oboje zmuszeni byli opuścić okupowaną Polskę w 1940. Choromański spędził siedemnaście lat na emigracji – najpierw w Brazylii, potem w Kanadzie. W Montrealu Ruth prowadziła szkołę baletową, Choromański cierpiał jednak na niemoc twórczą. Po powrocie do kraju w 1957 zaczął pracować ze zdwojoną siłą. Niemalże co roku wydawał nową powieść, nie spotykał się jednak z zainteresowaniem krytyków. Czuł się osamotniony i odrzucony. Zmarł nagle 24 maja 1972. Pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera 17B-5-30)[5]. Ruth Sorel-Choromańska zmarła w Warszawie 1 kwietnia 1974[6].

Twórczość

[edytuj | edytuj kod]
Portret M. Choromańskiego wykonany przez St.I. Witkiewicza (1930)
  • Biali bracia (1931)
  • Zazdrość i medycyna (1932), ekranizacja (1973)
  • Opowiadania dwuznaczne (1934)
  • Szpital Czerwonego Krzyża (druk w „Czasie” 1937, wyd. odrębne 1959)
  • Prolegomena do wszelkich nauk hermetycznych (1958)
  • Schodami w górę, schodami w dół (1965), ekranizacja (1988)
  • Dygresje na temat kaloszy (1966)
  • Makumba, czyli drzewo gadające (1968)
  • W rzecz wstąpić (1968)
  • Słowacki wysp tropikalnych (1969)
  • Głownictwo, moglitwa i praktykarze (1969)
  • Kotły Beethovenowskie (1970)
  • Różowe krowy i szare scandalie (1970)
  • Miłosny atlas anatomiczny (1972)
  • Memuary (1976, wcześniej drukowane w „Przekroju”)
  • Opowiadanie wariackie (1979)
  • Skandal w Wesołych Bagniskach (1993); na podstawie powieści polski horror komediowy Horror w Wesołych Bagniskach (1995)

Ekranizacje

[edytuj | edytuj kod]
 Z tym tematem związana jest kategoria: Filmowe adaptacje utworów Michała Choromańskiego.

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c Stanisław Łoza (red.), Czy wiesz kto to jest?, (Przedr. fotooffs., oryg.: Warszawa : Wydaw. Głównej Księgarni Wojskowej, 1938.), Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe : na zam. Zrzeszenia Księgarstwa, 1983, s. 103.
  2. a b Marek Sołtysik, posłowie do: Michał Choromański Zazdrość i medycyna. Wydawnictwo Poznańskie, 1990
  3. Zieliński Jan: Nasza Szwajcaria. Przewodnik śladami Polaków, Oficyna Wydawnicza „Rytm”, Muzeum Polskie w Rapperswilu, Warszawa 1999, s. 109-110, ISBN 83-87893-21-8
  4. Zobacz: portrety Choromańskiego Witkiewicza 1 2
  5. Wyszukiwarka cmentarna - Warszawskie cmentarze
  6. Ruth Sorel-Choromańska, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2023-05-11].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]