French
DeutschMikałaj Kryżanouski – Wikipedia, wolna encyklopedia
| Pełne imię i nazwisko | Mikałaj Kiryławicz Kryżanouski |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | 1 marca 1937 |
| Data śmierci | 17 grudnia 2024 |
| Deputowany do Rady Najwyższej Białoruskiej SRR/Rady Najwyższej Republiki Białorusi XII kadencji | |
| Okres | od 1990 |
| Przynależność polityczna | Opozycja BNF |
| Odznaczenia | |
 | |
Mikałaj Kiryławicz Kryżanouski (biał. Мікалай Кірылавіч Крыжаноўскі, biał. Николай Кириллович Крыжановский, Nikołaj Kiriłłowicz Kryżanowski; ur. 1 marca 1937 w Bobrujsku, zm. 17 grudnia 2024[1]) – białoruski konstruktor i polityk, w latach 1990–1995 deputowany do Rady Najwyższej Białoruskiej SRR/Rady Najwyższej Republiki Białorusi XII kadencji; członek Opozycji BNF – frakcji parlamentarnej partii Białoruski Front Ludowy (Biełaruski Narodny Front), o charakterze antykomunistycznym i niepodległościowym.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Urodził się 1 marca 1937 roku w Bobrujsku, w obwodzie mohylewskim Białoruskiej SRR. W 1966 roku ukończył Północno-Zachodni Instytut Politechniczny w Leningradzie, uzyskując specjalność konstruktora. Pracował w swoim zawodzie w Białoruskiej Fabryce Samochodowej (BiełAZ) od 1977 roku jako naczelnik biura konstrukcyjnego oddziału głównego konstruktora BiełAwtoMAZ-u w Żodzinie[2][3].
Należał do KPZR od grudnia 1960 roku. Pod wpływem idei białoruskiego odrodzenia narodowego opuścił tę partię w czerwcu 1990 roku[3] i wstąpił do Białoruskiego Frontu Ludowego[4].
W 1990 roku został wybrany na deputowanego ludowego do Rady Najwyższej Białoruskiej SRR z Żodzińskiego-Autozawodzkiego Okręgu Wyborczego Nr 86. Wchodził w skład trzech komisji parlamentarnych: Komisji Rady Najwyższej ds. Rozwoju Przemysłu, Energetyki, Transportu, Łączności i Informatyki, Czasowej Komisji Rady Najwyższej ds. Przywilejów oraz Komisji Konstytucyjnej (od 20 lipca 1990)[2]. Był również członkiem tzw. Gabinetu Cieni Opozycji BNF. Wchodził tam w skład komisji do walki z korupcją[5].
Brał udział w opracowaniu i przyjęciu Deklaracji o Państwowej Suwerenności Białorusi oraz przygotowaniu projektów ustaw na nadzwyczajnej sesji Rady Najwyższej 24–25 sierpnia 1991 roku, w czasie której ogłoszono niepodległość Białorusi[5].
Współautor Koncepcji przejścia Białoruskiej SRR na gospodarkę rynkową (jesień 1990), Głównych kierunków reform dla wyjścia z kryzysu – przedwyborczej platformy ekonomicznej BFL "Odrodzenie" (wiosna 1995) i szeregu projektów ustaw. Uczestnik głodówki deputowanych Opozycji BNF 11–12 kwietnia 1995 roku w Sali Owalnej parlamentu, ogłoszonej na znak protestu przeciwko zainicjowanemu przez prezydenta Łukaszenkę referendum na temat wprowadzenia języka rosyjskiego jako drugiego języka państwowego, zmiany symboli państwowych Białorusi (biało-czerwono-białej flagi i herbu Pogoni) na symbole nawiązujące do radzieckich, integracji ekonomicznej z Federacją Rosyjską i prawie prezydenta do rozwiązywania parlamentu[5]. W nocy z 11 na 12 kwietnia został razem z innymi protestującymi wywleczony siłą z sali parlamentu przez zamaskowanych funkcjonariuszy wojska i służb specjalnych, pobity, wepchnięty do samochodu, wywieziony, a następnie wyrzucony na ulicy w centrum Mińska[6]. W dniach 13–14 kwietnia 1995 roku uczestniczył w procesie przed Sądem Konstytucyjnym, w którym Opozycja BNF oskarżyła prezydenta Łukaszenkę o monopolizację środków masowej informacji[7].
W 2010 roku Zianon Pazniak opisał w swoich wspomnieniach Mikałaja Kryżanouskiego z początku lat 90. następująco:
Dobrze znał ekonomię, orientował się w systemie władzy, potrafił przeprowadzać właściwą analizę i wszystko przepuszczał przez serce; przejmował się wszystkim, co nam na Białorusi marnowali, tracili. To było widać po nim od razu. W polityce (w naszej polityce) potrzebni byli ludzie, którzy z pełnym prawem mogli powiedzieć nomenklaturowemu oponentowi: "Jak panu nie wstyd!". I winowajcy ciężko było na to coś powiedzieć[8]
Odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ [1]
- ↑ a b Н. Дементей: Постановление Верховного Совета Республики Беларусь от 20 июля 1990 г. №166-XII. Bank Zakonow, 1990-07-20. [dostęp 2017-03-08]. (ros.).
- ↑ a b Крыжановский Николай Кириллович. Депутат Верховного Совета Белоруссии XII созыва. Centr "Panorama" Baza Dannych "Labirint". [dostęp 2017-03-08]. (ros.).
- ↑ Алег Трусаў: Пераможцы. ARCHE Paczatak, 2009-01-05. [dostęp 2017-03-08]. (biał.).
- ↑ a b c Навумчык 2010 ↓, s. 245–246
- ↑ Сяргей Навумчык: Зьбіцьцё дэпутатаў БНФ: хроніка, фота, відэа. Radio Swaboda, 2010-04-09. [dostęp 2018-06-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-11-08)]. (biał.).
- ↑ Пазьняк 2010 ↓, s. 52
- ↑ Пазьняк 2010 ↓, s. 272
- ↑ Siarhiej Nawumczyk: Алексіевіч, Пазьняк, Вольскі, Эрыксан, Белавус. Хто яшчэ ўзнагароджаны мэдалём у гонар БНР-100. svaboda.org, 27 marca 2019. [dostęp 2024-08-25]. (biał.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Сяргей Навумчык: Дэпутаты Апазыцыі БНФ у Вярхоўным савеце ХІІ скліканьня (1990–9.01.1996). W: Сяргей Навумчык, Зянон Пазьняк: Дэпутаты незалежнасьці. Nowy Jork, Wilno, Warszawa: „Biełaruskija Wiedamaści”, Towarzystwo Kultury Białoruskiej na Litwie, 2010, s. 216–270. ISBN 978-9955-578-11-6. (biał.).
- Зянон Пазьняк: Дэпутаты незалежнасьці (замест прадмовы); Слова пра калег і сяброў. W: Сяргей Навумчык, Зянон Пазьняк: Дэпутаты незалежнасьці. Nowy Jork, Wilno, Warszawa: „Biełaruskija Wiedamaści”, Towarzystwo Kultury Białoruskiej na Litwie, 2010, s. 5–92; 271–285. ISBN 978-9955-578-11-6. (biał.).