Minimalizm (muzyka) – Wikipedia, wolna encyklopedia

Ten artykuł dotyczy muzyki. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Minimalizm (także muzyka repetycyjna) – nurt w muzyce współczesnej, zainicjowany w latach 60. XX wieku.

Wywodzi się z tych samych źródeł, co odpowiadający mu nurt minimalizmu w innych dziedzinach sztuki, głównie w plastyce. Pierwszy raz terminu „minimalizm w muzyce” użył w 1968 roku krytyk muzyczny i pianista (tworzący później jako kompozytor minimalistyczny) Michael Nyman w recenzji The Great Digest Corneliusa Cardewa dla magazynu „The Spectator”.

W swym założeniu ideowym minimalizm odrzuca intelektualnie skomplikowaną i, dla przeciętnego odbiorcy, nieprzejrzystą muzykę współczesną, głównie wywodzącą się z serializmu. Minimaliści odrzucają także ideę powrotu do korzeni muzyki, reprezentowaną przez neoklasycyzm i prymitywizm. Zamiast tego tworzą nową estetykę opartą na innych założeniach. Podstawą minimalizmu jest prostota materiału melodycznego i przejrzystość harmonii oraz redukcja materiału muzycznego; istotne jest także eksponowanie struktur rytmicznych. Choć uważa się, iż nadrzędną cechą minimalizmu jest powtarzalność (repetytywność), w istocie termin ten należy bardziej odnosić do pojęć estetycznych niż warsztatowych. Minimalizm często czerpie z muzyki kultur pozaeuropejskich, głównie azjatyckich i afrykańskich, które w swych pierwotnych cechach są zasadniczo minimalistyczne.

Mimo iż historycy sztuki dopatrują się cech minimalistycznych u niektórych kompozytorów późnego romantyzmu, np. Erika Satie, to za początek minimalizmu uznaje się połowę lat sześćdziesiątych XX wieku, a za głównych jego twórców - Terry’ego Rileya, La Monte Younga, Steve’a Reicha i Philipa Glassa. W kontekście estetyki minimalistycznej, można także wspomnieć o dokonaniach Johna Cage’a. Uprawianie muzyki minimalistycznej ma wiele cech wspólnych z jazzem i rockiem. Choć muzyka ta była komponowana wcześniej, wykonywana jest często przez małe zespoły autorskie, w których skład nierzadko wchodzą sami kompozytorzy. Używają one zwykle instrumentów spoza kanonu instrumentarium stosowanego w muzyce poważnej, takich jak instrumenty elektryczne. Takimi zespołami są np. Philip Glass Ensemble(inne języki) czy Steve Reich and Musicians(inne języki), które wsławiły się prawykonaniami wielu utworów minimalistycznych. Kilku kompozytorów-minimalistów w pewnym okresie tworzyło muzykę minimalistyczną na orkiestrę symfoniczną. Są nimi m.in. wspomniani wcześniej Steve Reich i Philip Glass (ten ostatni szczególnie na polu muzyki filmowej) czy postminimalista John Adams, tworzący współcześnie dzieła operowe w estetyce postminimalistycznej.

Minimalizm wywarł także znaczący wpływ na muzykę jazzową i rockową. Wpływy te były zresztą obustronne. Minimalizm szeroko czerpał z jazzu modalnego (John Coltrane, Miles Davis), a jego wpływy można zauważyć w rocku elektronicznym i new age. Do najbardziej znanych twórców tego nurtu należą Tangerine Dream, Klaus Schulze i Ash Ra Tempel.

W Polsce za minimalistę uznawany jest przede wszystkim Tomasz Sikorski, jednakże jego filozofia komponowania odbiega znacznie od myślenia minimalistów amerykańskich.

• W świecie minimal music. [w:] Kulturing.pl [on-line]. [dostęp 2017-09-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-24)]. (pol.).
• Kompozytorzy muzyki współczesnej. [w:] Wspolczecha [on-line]. [dostęp 2017-09-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-05-12)]. (pol.).
• Ewa Chorościan: Muzyka lubi się powtarzać. [w:] Mea Kultura [on-line]. 2016-03-15. [dostęp 2017-09-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-24)]. (pol.).
• Encyklopedia muzyki. Andrzej Chodkowski (red.). Warszawa: PWN, 1995, s. 560. ISBN 83-01-11390-1. (pol.).
• The New Grove Dictionary of Music and Musicians, vol. M. Oxford University Press, 2004. ISBN 978-0-19-517067-2. (ang.). Brak numerów stron w książce