Mors – Wikipedia, wolna encyklopedia

Mors
	Odobenus
	Brisson, 1762
	; Przedstawiciel rodzaju – mors arktyczny (O. rosmarus)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	drapieżne
Podrząd	psokształtne
Infrarząd	Arctoidea
Nadrodzina	Phocoidea
Rodzina	morsowate
Rodzaj	mors
	Typ nomenklatoryczny
	Odobenus odobenus Brisson, 1762 (= Phoca rosmarus Linnaeus, 1758)
Synonimy
	Trichechus Linnaeus, 1766; Rosmarus Brünnich, 1772; Trichecus: André, 1795; Trichecus: F. Cuvier, 1829; Odobaenus: Fée, 1830; Odobenotherium Gratiolet, 1858; Hodobaenus: Sundevall, 1860; Odontobaenus: Steenstrup, 1860; Hemicaulodon Cope, 1869;
	Trichechus Linnaeus, 1766; Rosmarus Brünnich, 1772; Trichecus: André, 1795; Trichecus: F. Cuvier, 1829; Odobaenus: Fée, 1830; Odobenotherium Gratiolet, 1858; Hodobaenus: Sundevall, 1860; Odontobaenus: Steenstrup, 1860; Hemicaulodon Cope, 1869;
Gatunki
	2 gatunki (w tym 1 wymarły) – zobacz opis w tekście
	2 gatunki (w tym 1 wymarły) – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Mors^[11] (Odobenus) – rodzaj drapieżnych ssaków z rodziny morsowatych (Odobenidae).

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje jeden żyjący współcześnie gatunek występujący u wybrzeży Oceanu Arktycznego oraz u arktycznych wybrzeży północnego Pacyfiku^[12]^[13]^[14].

Morfologia

Długość ciała 250–350 cm, dla samic średnio 260 cm, dla samców średnio 315 cm; masa ciała 800–1800 kg, dla samic średnio 1000 kg, dla samców średnio 1500 kg; noworodki w chwili urodzenia mierzą 100 cm i osiągają masę ciała wynoszącą 85 kg^[13]^[15].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1762 roku francuski zoolog Mathurin Jacques Brisson w publikacji swojego autorstwa dotyczącej systematyki ssaków^[d]^[1]. Brisson w swoim pierwotnym opisie nie wskazał gatunku typowego; w ramach późniejszego oznaczenia w 1998 roku Międzynarodowa Komisja Nomenklatury Zoologicznej na gatunek typowy wyznaczyła morsa arktycznego (O. rosmarus)^[16].

Etymologia

Odobenus (Odobaenus, Hodobaenus, Odontobaenus): gr. οδους odous, οδοντος odontos ‘ząb’; βαινω bainō ‘chodzić, spacerować’^[17].
Trichechus (Trichecus): gr. θριξ thrix, τριχος trikhos ‘włosy’; εχω ekhō ‘mieć, posiadać’^[18]. Gatunek typowy: Linneusz wymienił dwa gatunki – Trichechus manatus Linnaeus, 1758 i Phoca rosmarus Linnaeus, 1758 – nie wskazując gatunku typowego.
Rosmarus: epitet gatunkowy Phoca rosmarus Linnaeus, 1758; duń. rosmar ‘mors’^[19]. Gatunek typowy: Phoca rosmarus Linnaeus, 1758.
Odobenotherium: rodzaj Odobenus Brisson, 1762 (mors); θηριον thērion ‘dzike zwierzę’, od θηρ thēr, θηρος thēros ‘zwierzę’^[20]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Odobenotherium lartetianum Gratiolet, 1858 (= Phoca rosmarus Linnaeus, 1758).
Hemicaulodon: gr. ἡμι- hēmi- ‘pół-, mały’, od ἡμισυς hēmisus ‘połowa’; καυλος kaulos ‘trzon’; οδους odous, οδοντος odontos ‘ząb’^[21]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Hemicaulodon effodiens Cope, 1869 (= Phoca rosmarus Linnaeus, 1758).

Podział systematyczny

Do rodzaju należy jeden występujący współcześnie gatunek^[22]^[15]^[12]^[11]:

Odobenus rosmarus (Linnaeus, 1758) – mors arktyczny

Opisano również wymarły gatunek z plejstocenu^[23]:

Odobenus mandanoensis Tomida, 1989

Uwagi

↑ Młodszy homonim Trichechus Linnaeus, 1758 (Trichechidae).
↑ ^a ^b Niepoprawna późniejsza pisownia Trichechus Linnaeus, 1766.
↑ ^a ^b ^c Nieuzasadniona poprawka Odobenus Brisson, 1762.
↑ Publikacja Brissona Regnum animale in classes IX... została uznana za nieważną ze względu na niekonsekwentne stosowanie nazewnictwa binominalnego, jednak nazwa Odobenus została zachowana aby uniknąć zamieszania nomenklatorycznego^[16].

Przypisy

↑ ^a ^b M.J. Brisson: Regnum animale in classes IX. distributum, sive, Synopsis methodica: sistens generalem animalium distributionem in classes IX, & duarum primarum classium, quadrupedum scilicet & cetaceorum, particularem divisionem in ordines, sectiones, genera & species: cum brevi cujusque speciei descriptione, citationibus auctorum de iis tractantium, nominibus eis ab ipsis & nationibus impositis, nominibusque vulgaribus. Lugduni Batavorum: Theodorum Haak, 1762, s. 30. (łac.).
↑ C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 12. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1766, s. 49. (łac.).
↑ M.T. Brünnich: Zoologiae fundamenta praelectionibus academicis accommodata. Grunde i dyrelaeren. Hafniae: Apud Frider. Christ. Pelt, 1772, s. 38. (łac.).
↑ Ch.K. André: Der Zoologe, oder Compendiöse Bibliothek des Wissenswürdigsten aus der Thiergeschichte und allgemeinen Naturkunde. Cz. 1. Eisenach: Johann Jacob Gebauer, 1795, s. 108. (niem.).
↑ F. Cuvier: Dictionnaire des sciences naturelles, dans lequel on traite méthodiquement des différens êtres de la nature, considérés soit en eux-mêmes, d’après l’état actuel de nos connoissances, soit relativement à l’utilité qu’en peuvent retirer la médecine, l’agriculture, le commerce et les artes. Suivi d’une biographie des plus célèbres naturalistes. T. 59. Paris & Strasbourg: F. G. Levrault & Le Normant, 1829, s. 465. (fr.).
↑ A.L.A. Fée: Caroli Linnaei, Sueci, doctoris medicinae, systema naturae, sive regna tria naturae systematice proposita per classes, ordines, genera et species. Editio prima reedita. Parisiis: Apud F.G. Levrault, 1830, s. 59. (łac.).
↑ M. Gratiolet. Note sur un fragment de crâne trouvé a Montrouge, près Paris. „Bulletin de la Société géologique de France”. Deuxième série. 15, s. 624, 1858. (fr.).
↑ Steenstrup 1859 ↓, s. 442.
↑ Steenstrup 1859 ↓, s. 441.
↑ E.D. Cope. Synopsis of the extinct Mammalia of the cave formations in the United States, with observations on some Myriapoda found in and near the same, and on some extinct mammals of the caves of Anguilla, W. I., and of other localities. „Proceedings of the American Philosophical Society held at Philadelphia for promoting useful knowledge”. 11 (81), s. 190, 1869. (ang.).
↑ ^a ^b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 153. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher& W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: LynxEdicions, 2020, s. 442. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
↑ ^a ^b B. Stewart: Family Odobenidae (Walrus). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 4: Sea Mammals. Barcelona: LynxEdicions, 2014, s. 118–119. ISBN 978-84-96553-93-4. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Odobenus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-05-21]. (ang.).
↑ ^a ^b Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 676. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ ^a ^b ICZN. Regnum Animale ..., Ed. 2 (M.J. Brisson, 1762): rejected for nomenciatural purposes, with the conservation of the mammalian generic names Philander (Marsupialia), Pteropus (Chiroptera), Glis, Cuniculus and Hydrochoerus (Rodentia), Meles, Lutra and Hyaena (Carnivora), Tapirus (Perissodactyla), Tragulus and Giraffa (Artiodactyla). „The Bulletin of zoological nomenclature”. 55 (1), s. 64–71, 1998. (ang.).
↑ Palmer 1904 ↓, s. 470.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 688.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 612.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 470.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 316.
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-12-19]. (ang.).
↑ Y. Tomida. A new walrus (Carnivora, Odobenidae) from the middle Pleistocene of the Boso Peninsula, Japan, and its implication on odobenid paleobiology. „Bulletin of the National Science Museum”. Series C (Geology & Paleontology). 15 (3), s. 110, 1989. (ang.).

Bibliografia

J.J.S. Steenstrup. Om Walrossen. „Öfversigt af Kongl. Vetenskaps-akademiens forhandlingar”. 16, s. 441–447, 1859. (szw. • łac.).
T.S. Palmer. Index GenerumMammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).

[2] Młodszy homonim Trichechus Linnaeus, 1758 (Trichechidae).

[uwaga1-5] Niepoprawna późniejsza pisownia Trichechus Linnaeus, 1766.

[uwaga2-8] Nieuzasadniona poprawka Odobenus Brisson, 1762.

[20] Publikacja Brissona Regnum animale in classes IX... została uznana za nieważną ze względu na niekonsekwentne stosowanie nazewnictwa binominalnego, jednak nazwa Odobenus została zachowana aby uniknąć zamieszania nomenklatorycznego^[16].

[Brisson-1] M.J. Brisson: Regnum animale in classes IX. distributum, sive, Synopsis methodica: sistens generalem animalium distributionem in classes IX, & duarum primarum classium, quadrupedum scilicet & cetaceorum, particularem divisionem in ordines, sectiones, genera & species: cum brevi cujusque speciei descriptione, citationibus auctorum de iis tractantium, nominibus eis ab ipsis & nationibus impositis, nominibusque vulgaribus. Lugduni Batavorum: Theodorum Haak, 1762, s. 30. (łac.).

[Linnaeus-3] C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 12. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1766, s. 49. (łac.).

[Brünnich-4] M.T. Brünnich: Zoologiae fundamenta praelectionibus academicis accommodata. Grunde i dyrelaeren. Hafniae: Apud Frider. Christ. Pelt, 1772, s. 38. (łac.).

[and-6] Ch.K. André: Der Zoologe, oder Compendiöse Bibliothek des Wissenswürdigsten aus der Thiergeschichte und allgemeinen Naturkunde. Cz. 1. Eisenach: Johann Jacob Gebauer, 1795, s. 108. (niem.).

[Cuvier-7] F. Cuvier: Dictionnaire des sciences naturelles, dans lequel on traite méthodiquement des différens êtres de la nature, considérés soit en eux-mêmes, d’après l’état actuel de nos connoissances, soit relativement à l’utilité qu’en peuvent retirer la médecine, l’agriculture, le commerce et les artes. Suivi d’une biographie des plus célèbres naturalistes. T. 59. Paris & Strasbourg: F. G. Levrault & Le Normant, 1829, s. 465. (fr.).

[Fée-9] A.L.A. Fée: Caroli Linnaei, Sueci, doctoris medicinae, systema naturae, sive regna tria naturae systematice proposita per classes, ordines, genera et species. Editio prima reedita. Parisiis: Apud F.G. Levrault, 1830, s. 59. (łac.).

[gra-10] M. Gratiolet. Note sur un fragment de crâne trouvé a Montrouge, près Paris. „Bulletin de la Société géologique de France”. Deuxième série. 15, s. 624, 1858. (fr.).

[CITEREFSteenstrup1859[https://www.biodiversitylibrary.org/page/15963562_442]-11] Steenstrup 1859 ↓, s. 442.

[CITEREFSteenstrup1859[https://www.biodiversitylibrary.org/page/15963561_441]-12] Steenstrup 1859 ↓, s. 441.

[cope-13] E.D. Cope. Synopsis of the extinct Mammalia of the cave formations in the United States, with observations on some Myriapoda found in and near the same, and on some extinct mammals of the caves of Anguilla, W. I., and of other localities. „Proceedings of the American Philosophical Society held at Philadelphia for promoting useful knowledge”. 11 (81), s. 190, 1869. (ang.).

[Cichocki&inni-14] Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 153. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-15] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher& W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: LynxEdicions, 2020, s. 442. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).

[Stewart-16] B. Stewart: Family Odobenidae (Walrus). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 4: Sea Mammals. Barcelona: LynxEdicions, 2014, s. 118–119. ISBN 978-84-96553-93-4. (ang.).

[Wilson&Reeder-17] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Odobenus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-05-21]. (ang.).

[amw-18] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 676. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[iczn-19] ICZN. Regnum Animale ..., Ed. 2 (M.J. Brisson, 1762): rejected for nomenciatural purposes, with the conservation of the mammalian generic names Philander (Marsupialia), Pteropus (Chiroptera), Glis, Cuniculus and Hydrochoerus (Rodentia), Meles, Lutra and Hyaena (Carnivora), Tapirus (Perissodactyla), Tragulus and Giraffa (Artiodactyla). „The Bulletin of zoological nomenclature”. 55 (1), s. 64–71, 1998. (ang.).

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27792217_470]-21] Palmer 1904 ↓, s. 470.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27792435_688]-22] Palmer 1904 ↓, s. 688.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27792359_612]-23] Palmer 1904 ↓, s. 612.

[CITEREFPalmer1904[http://books.google.com/books?id=ApMeAQAAIAAJ&pg=PA470_470]-24] Palmer 1904 ↓, s. 470.

[CITEREFPalmer1904[http://books.google.com/books?id=ApMeAQAAIAAJ&pg=PA316_316]-25] Palmer 1904 ↓, s. 316.

[mdd-26] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-12-19]. (ang.).

[tom-27] Y. Tomida. A new walrus (Carnivora, Odobenidae) from the middle Pleistocene of the Boso Peninsula, Japan, and its implication on odobenid paleobiology. „Bulletin of the National Science Museum”. Series C (Geology & Paleontology). 15 (3), s. 110, 1989. (ang.).

[1]

[a]

[2]

[3]

[b]

[4]

[5]

[c]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[d]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]