Motylica wątrobowa – Wikipedia, wolna encyklopedia

Motylica wątrobowa

Fasciola hepatica
(Linnaeus, 1758)
Motylica wątrobowa – forma dojrzała
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Podkrólestwo	Bilateria
(bez rangi)	pierwouste
Nadtyp	Platyzoa
Typ	płazińce
Podtyp	Neodermata
Gromada	przywry
Podgromada	przywry digeniczne
Rząd	Echinostomida
Podrząd	Echinostomata
Rodzina	Fasciolidae
Rodzaj	Fasciola
Gatunek	motylica wątrobowa
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Motylica wątrobowa (Fasciola hepatica) – gatunek kosmopolitycznej przywry digenicznej (Digenea), pasożytującej w drogach żółciowych wielu gatunków ssaków (głównie świń, koni, psów i gryzoni). U człowieka wywołuje fascjolozę (choć zakażenia ludzi zdarzają się bardzo rzadko). W latach 60. XX wieku nawet 50% bydła w Polsce było zarażone motylicą wątrobową. Dzięki kompleksowym programom zwalczania tego pasożyta (polegających m.in. na leczeniu zakażonych zwierząt oraz likwidacji żywicieli pośrednich) odsetek ten znacznie zmalał i wynosi 0,5–2% (obecnie w Polsce odnotowuje się 4–5 przypadków rocznie)^[1]. Do zakażeń dochodzi najczęściej latem i jesienią^{[potrzebny przypis]}.

Jej pokryte mikroskopijnymi kolcami ciało kształtu listkowatego ma 20–30 mm długości oraz 10–13 mm szerokości. Dwie przyssawki (gębowa i brzuszna) leżą blisko siebie. Wszystkie narządy wewnętrzne (jelito, jądra, jajnik i gruczoły żółtkowe) są widocznie rozgałęzione^[1]. Genom składa się z 12 chromosomów^[2]. Jaja koloru brązowożółtego, o elipsoidalnym kształcie, mają 130–140 μm długości^[3] (czasem 150 μm^[1]) i 80–85 μm szerokości^[3] (czasem 90 μm^[1]).

W wydalonym do środowiska jaju znajduje się zygota, której dalszy rozwój następuje, gdy jajo znajdzie się w wodzie. W ciągu 2–6 tygodni (w zależności od temperatury otoczenia) z jaja powstaje miracydium (dziwadełko), które aktywnie poszukuje w wodzie żywiciela pośredniego (w Europie najczęściej są nimi błotniarka moczarowa oraz Galba occulata, niekiedy także młode osobniki błotniarki stawowej). Po wniknięciu do ciała żywiciela, miracydium przekształca się w sporocystę (bez rzęsek i plamki ocznej), a następnie w redię (na drodze partenogenezy). To ostatnie stadium zazwyczaj ma dwa pokolenia, zaś z kul zarodkowych redii potomnych (II pokolenie) powstają cerkarie (również na drodze partenogenezy). Rozwój w organizmie żywiciela pośredniego trwa 4–6 tygodni (w zależności od temperatury otoczenia). Po tym czasie cerkarie przedostają się do wody, w której otorbiają się na roślinach wodnych, przekształcając się w adoleskarie (zazwyczaj zajmuje im to kilka godzin od momentu opuszczenia ciała żywiciela)^[1]. Jeżeli w ciągu doby nie zostaną połknięte przez żywiciela ostatecznego, przekształcają się w metacerkarię (w tej postaci są w stanie przetrwać nawet przez pół roku w temperaturze poniżej –15 °C)^{[potrzebny przypis]}.

Adoleskaria jest formą inwazyjną, która dostaje się do organizmu żywiciela ostatecznego wraz z wodą lub pokarmem (tj. roślinnością, na której osiadły). W jelicie jej otoczka ulega rozpuszczeniu, co umożliwia pasożytowi przedostanie się przez ścianę jelita do jamy otrzewnej, a następnie do wątroby (w ciągu 48 godzin). Przez następne 2 tygodnie penetruje miąższ narządu (uszkadzając go), po czym przechodzi do dróg żółciowych, gdzie osiąga dojrzałość. W pełni rozwinięty osobnik motylicy wątrobowej jest w stanie składać dziennie około 6000 jaj, pozostając w wątrobie żywiciela ostatecznego nawet kilkanaście lat^[1].