Muzyka – Wikipedia, wolna encyklopedia

Ten artykuł dotyczy dziedziny sztuki. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Muzyka (łac. musica, ze stgr. μουσική mousiké „sztuka muz”) – jedna z dziedzin sztuk pięknych, w której przez dźwięki odbierane są przez człowieka i wpływają na jego psychikę. Jest to sztuka układania struktur dźwiękowych w czasie. Dźwięki te można wytworzyć za pomocą instrumentów muzycznych lub ludzkiego głosu^[1].

Struktury dźwiękowe składają się z zestawów fal akustycznych o celowo dobranych częstotliwościach i amplitudach oraz ciszy pomiędzy nimi. Jednym z celów muzyki jest samoekspresja oraz przekaz subiektywnych odczuć kompozytora lub wykonawcy, który ma wpływ na odczucia, reakcje i świadomość słuchacza przetwarzającego te doznania w sposób zupełnie indywidualny. Od mowy ludzkiej różni się znacznie większą abstrakcyjnością przekazywanych treści oraz wykorzystaniem, oprócz głosu ludzkiego, instrumentów muzycznych oraz wszelkich dźwięków elektronicznych, naturalnych i nieartykułowalnych.

Muzyka jest jednym z przejawów ludzkiej kultury. Można przyjąć, że muzyka od zawsze towarzyszyła człowiekowi w pracy, zabawie, odpoczynku oraz w obrzędach, najpewniej również od początku łączona była z tańcem i słowem. Z początku muzyka służyła celom praktycznym – pomagała w pracy zespołowej, była formą komunikacji, później stała się także elementem tożsamości zbiorowej. Z czasem wykształciła się jako jedna z gałęzi sztuki.

W czasach prehistorycznych grano na muszlach i piszczałkach wykonanych z kości. Muzyka towarzyszyła tańcom i ceremoniom religijnym. A w starożytnych państwach: Mezopotamii, Egipcie, Indiach, Chinach i Grecji słuchano muzyki również dla przyjemności.

Prawdopodobnie za najstarszy wiernie odtworzony współcześnie utwór muzyczny uważany jest Hymn do Nikkal, którego zapis datowany jest na 1400 rok p.n.e.^[2][3] Zapis pochodzi z państwa Hurytów; odnaleziono go w połowie XX wieku w Ugarit na wybrzeżu Morza Śródziemnego, zaś muzykę odtworzono po piętnastu latach prac na Uniwersytecie Kalifornijskim (Berkeley)^[4]. Pierwszy kompletny utwór muzyczny, który zachował się do naszych czasów, datowany jest na IX wiek^[5].

Tradycja tworzenia dźwięków muzycznych sięga czasów równie odległych jak rozwój ludzkiej mowy. W dawnych mitologiach odkrycie muzyki i wynalezienie pierwszych instrumentów przypisywano bogom, legendarnym władcom, herosom oraz mędrcom^[1]. Postaciami, które są uważane za twórców muzyki pojawiają się: bóg Pradżapati w mitologii hinduskiej, Apollo z mitologii greckiej, chińscy cesarze Fuxi i Huang Di czy grecki filozof Pitagoras^[1]. Według mitologii rzymskiej wynalazcą muzyki był Merkury, który ze skorupy wyschniętego żółwia zrobił lirę^[6]. Z kolei według przekazów biblijnych wynalazcą muzyki był Jubal, gdyż w Rdz 4, 21 określony został jako ojciec wszystkich tych, którzy grają na „cytrach i organach”^[7].

Dźwięki muzyczne charakteryzują się określoną Cechy dźwięku muzycznego to natężenie, barwa, czas trwania, rozległość przestrzenna oraz – zazwyczaj – wysokość^[1]. W dziełach muzycznych, które są celową kombinacją dźwięków rozbrzmiewających w określonym czasie – kolejno lub jednocześnie (kompozycja) – wyróżnia się metodą analizy kilka elementów: melodia, harmonia, rytm, struktura formalna (forma), dynamika, agogika, kolorystyka dźwiękowa (barwa dźwięku), artykulacja, metrum, tempo, frazowanie^[1][8][9].

Muzykę euroatlantyckiego kręgu kulturowego można klasyfikować na wiele sposobów, np.:

Forma przekazu:

• muzyka rozrywkowa – przekazywana poprzez środki masowego przekazu;
• muzyka ludowa – przekazywana poprzez naśladownictwo;
• muzyka profesjonalna – przekazywana poprzez notację muzyczną.

Środki wykonawcze:

• muzyka wokalna;
• muzyka instrumentalna;
• muzyka wokalno-instrumentalna.

Liczba wykonawców:

• muzyka solowa;
• muzyka kameralna;
• muzyka koncertowa (estradowa);
  • muzyka symfoniczna;
  • muzyka chóralna.

Przeznaczenie:

• muzyka funkcjonalna;
• muzyka autonomiczna;
• muzyka sceniczna – opera, balet, muzyka teatralna, muzyka filmowa;
• muzyka liturgiczna.

Cechy formalne i genetyczne:

• muzyka poważna;
• muzyka rozrywkowa;
• muzyka ludowa.

Ze względu na cechy stylistyczne dzieli się też muzykę według epok. Mówi się o:

• muzyce antycznej;
• muzyce średniowiecznej;
• muzyce renesansowej;
• muzyce barokowej (wraz ze średniowieczną i renesansową o muzyce dawnej);
• muzyce klasycznej;
• muzyce romantycznej;
• muzyce współczesnej.

Informacje w projektach siostrzanych

Multimedia w Wikimedia Commons

Cytaty w Wikicytatach

Wiadomości w Wikinews

Definicje słownikowe w Wikisłowniku

• muzyka prehistoryczna

• AndrzejA. Chodkowski AndrzejA., KrzysztofK. Baculewski KrzysztofK. (red.), Encyklopedia muzyki, Wydanie 2 poprawione i rozszerzone, 1 dodr., Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006, ISBN 83-01-13410-0 .
• BartłomiejB. Kaczorowski BartłomiejB. (red.), Muzyka: kompozytorzy i wykonawcy, prądy i kierunki, dzieła, Encyklopedia PWN, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, ISBN 978-83-01-15229-1 .
• FranciszekF. Wesołowski FranciszekF., Zasady muzyki, Wyd. 13, Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 2019, ISBN 978-83-224-0461-4 .

• Co to jest muzyka