Narodowe Święto Niepodległości – Wikipedia, wolna encyklopedia

Zobacz też: Dzień Niepodległości.

Narodowe Święto Niepodległości 11 listopada

Narodowe Święto Niepodległości (2012) Warszawa, pl. marsz. Józefa Piłsudskiego
Dzień	11 listopada
Państwa	Polska
Typ święta	święto państwowe
Upamiętnia	odzyskanie niepodległości przez Polskę w 1918
Symbole	flaga państwowa, godło, hymn
Podobne święta	Święto Narodowe Trzeciego Maja
Multimedia w Wikimedia Commons

Narodowe Święto Niepodległości – święto państwowe w Polsce obchodzone corocznie 11 listopada dla upamiętnienia odzyskania niepodległości przez Polskę w 1918, po 123 latach zaborów (1795–1918). Święto zostało ustanowione ustawą z dnia 23 kwietnia 1937^[1], zniesione ustawą Krajowej Rady Narodowej 22 lipca 1945^[2], przywrócono je ustawą w okresie transformacji systemowej w 1989^[3]. Jest dniem wolnym od pracy.

Odzyskiwanie przez Polskę niepodległości było procesem stopniowym. Wybór 11 listopada uzasadnić można zbiegiem wydarzeń w Polsce z zakończeniem I wojny światowej dzięki zawarciu rozejmu w Compiègne 11 listopada 1918, pieczętującego ostateczną klęskę Niemiec. Dzień wcześniej przybył do Warszawy Józef Piłsudski. Jędrzej Moraczewski opisał to słowami^[4]:

W latach 1919–1936 rocznice odzyskania niepodległości świętowano w Warszawie jako uroczystości o charakterze wojskowym. Organizowano je zazwyczaj w pierwszą niedzielę po 11 listopada. W 1919 roku nie było sprzyjającej sytuacji by uczcić rocznicę odzyskania niepodległości, ponieważ trwały jeszcze wojny o granice Rzeczypospolitej. Pierwszy raz w pełni uroczyście upamiętniono odzyskanie niepodległości 14 listopada 1920. Tego dnia uhonorowano Józefa Piłsudskiego jako zwycięskiego Wodza Naczelnego w wojnie polsko-bolszewickiej wręczając mu buławę marszałkowską^[5].

Po przewrocie majowym w 1926 obchody kolejnych rocznic były uroczystościami ściśle wojskowymi. W tym samym roku 8 listopada Józef Piłsudski jako prezes ministrów wydał okólnik ustanawiający ten dzień wolnym od pracy dla urzędników państwowych. Odtąd w tym dniu na placu Saskim w Warszawie Piłsudski dokonywał przeglądu pododdziałów, a następnie odbierał defiladę (po raz ostatni w 1934 roku). W 1928 roku plac Saski w stolicy nazwano placem marszałka Józefa Piłsudskiego, a cztery lata później Minister Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego ustanowił ten dzień wolnym od nauki^[6]. Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dn. 29 października 1930 ustanowiono odznaczenie państwowe Krzyż i Medal Niepodległości dla osób czynnie zasłużonych dla niepodległości Polski. 11 listopada 1932 odsłonięto Pomnik Lotnika w Warszawie^[7]. Rangę święta państwowego nadano Świętu Niepodległości dopiero ustawą z dn. 23 kwietnia 1937^[5][1]. Miało ono łączyć odzyskanie suwerenności państwowej z zakończeniem I wojny światowej oraz upamiętniać Józefa Piłsudskiego. Do czasu wybuchu II wojny światowej obchody państwowe odbyły się dwa razy: w 1937 i 1938; w 1937 uświetniono je odsłonięciem pomnika gen. Józefa Sowińskiego^[8].

Podczas okupacji niemieckiej w latach 1939–1945 jawne świętowanie polskich świąt państwowych było niemożliwe. Organizatorzy przygotowywanych konspiracyjnie obchodów rocznicy 11 listopada, głównie w ramach małego sabotażu, byli narażeni na dotkliwe represje. Jednak mimo to pamięć o Święcie Niepodległości starano się podtrzymywać. W dniach poprzedzających 11 listopada na murach, ogrodzeniach, płytach chodnikowych pojawiały się afisze, ulotki i napisy „Polska żyje”, „Polska zwycięży”, „Polska walczy”, „Jeszcze Polska nie zginęła”, „11.XI.1918” itp., a od 1942 roku także znak Polski Walczącej. Częstokroć pomniki przystrajano biało-czerwonymi kwiatami i proporczykami, a w miejscach o trwałej symbolice narodowej mocowano flagę narodową. Również w prasie konspiracyjnej, głównie w „Biuletynie Informacyjnym” podziemnej Armii Krajowej, zamieszczano artykuły przypominające o Święcie Niepodległości^[9].

W 1945 ustanowiono Narodowe Święto Odrodzenia Polski, obchodzone 22 lipca, w rocznicę ogłoszenia Manifestu PKWN, i jednocześnie zniesiono Święto Niepodległości^[9][2].

7 listopada 1968 roku odbyły się w Lublinie główne obchody 50. rocznicy odzyskania niepodległości w 1918 roku. Na uroczystej akademii przemówienie okolicznościowe wygłosił premier J. Cyrankiewicz^[10].

W okresie PRL obchody rocznicy odzyskania niepodległości 11 listopada organizowane były również nielegalnie przez środowiska niepodległościowe w tym piłsudczykowskie. Organizatorzy i uczestnicy tych uroczystości często byli represjonowani przez ówczesne władze państwowe. Pewnym wyjątkiem były lata 1980–1981, kiedy ruch, legalnie wtedy działającej „Solidarności” bardzo mocno nawiązywał w do tradycji niepodległościowych, przywracając w tym czasie w szerszej skali społecznej Święto Niepodległości^[9].

W latach 80. delegacja władz państwowych w dniu Święta Niepodległości składała wieniec przed Grobem Nieznanego Żołnierza. Niezależnie od władz środowiska opozycyjne w kolejnych latach organizowały własne obchody^[11][12][13].

Święto Niepodległości obchodzone 11 listopada zostało przywrócone przez Sejm PRL ustawą z 15 lutego 1989 pod nazwą „Narodowe Święto Niepodległości”^[9][3]. 11 listopada 1997 Sejm podjął uchwałę głoszącą m.in. Ta uroczysta rocznica skłania także do refleksji nad półwieczem, w którym wolnościowe i demokratyczne aspiracje Polaków były dławione przez hitlerowskich i sowieckich okupantów, a następnie – obcą naszej tradycji – podporządkowaną Związkowi Radzieckiemu komunistyczną władzę^[14].

Współcześnie, obchody Święta Niepodległości z udziałem najwyższych władz państwowych odbywają się na placu marsz. Józefa Piłsudskiego w Warszawie, przed Grobem Nieznanego Żołnierza. Inne formy obchodów to: Bieg Niepodległości organizowany od 1989 w Warszawie^[15], Koncert Niepodległości organizowany od 2009 roku w Muzeum Powstania Warszawskiego, wykłady i inscenizacje historyczne, koncerty patriotyczne^[9] czy parady ulicami miast, np. Marsz Niepodległości w Warszawie, Marsz Patriotów i Radosna Parada Niepodległości we Wrocławiu, Parada Niepodległości w Gdańsku.

W 2018 zorganizowano obchody 100-lecia odzyskania niepodległości przez Polskę.

Fundacja Dziedzictwa Rzeczypospolitej corocznie jest organizatorem Koncertu Niepodległości^[16].

• 
  Polonia Triumphans, projekt środkowej części tryptyku pędzla Stanisława Batowskiego Kaczora z 1929 roku, przewidziany do dekoracji sali posiedzeń Sejmu II Rzeczypospolitej
• 
  Posiedzenie Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego
• 
  Proklamacja Republiki Radomskiej z balkonu Pałacu Sandomierskiego w Radomiu
• 
  Afisz z okazji odzyskania niepodległości 1933 r. (miejsce przechowywania: Archiwum Państwowe w Poznaniu).
• 
  Plac Piłsudskiego 11 listopada 1938 roku.
• 
  Krzyż i Medal Niepodległości
• 
  Dzieci biorące udział w obchodach Narodowego Święta Niepodległości (Gdańsk, 2010)

• Święta państwowe w Polsce
• Maszt Wolności

• Historia Polski. Tadeusz Jędruszczak (red.). T. IV. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1984. ISBN 83-01-03866-7. Brak numerów stron w książce

Informacje w projektach siostrzanych

Cytaty w Wikicytatach

Wiadomości w Wikinews

• #MojaNiepodległa, portal Instytutu Pamięci Narodowej