Nowoczerkassk (1987) – Wikipedia, wolna encyklopedia

Nowoczerkassk (BDK-46)

„Nowoczerkassk” w Sewastopolu, 2015 r.
Klasa	okręt desantowy
Projekt	775/II
Oznaczenie NATO	Ropucha
Historia
Stocznia	Stocznia Północna, Gdańsk
Wodowanie	17 kwietnia 1987
Marynarka Wojenna ZSRR
Nazwa	BDK-46
Wejście do służby	30 listopada 1987
MW Rosji
Nazwa	BDK-46 (1991) Nowoczerkassk (2002)
Wejście do służby	grudzień 1991
Zatopiony	26 grudnia 2023
Los okrętu	zniszczony w porcie w Teodozji
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	2900 t standardowa 4400 t pełna
Długość	112,5 m
Szerokość	15 m
Zanurzenie	3,7 m
Napęd
2 silniki wysokoprężne o mocy 19 200 KM, 2 śruby
Prędkość	17,5 węzła
Zasięg	6000 Mm przy 12 w.
Uzbrojenie
4 armaty uniwersalne 57 mm AK-725 (2 × II) 2 × IV wyrzutnie rakiet plot. Strieła-3 (32 rakiety) 2 × XX wyrzutnie npr 122 mm Grad-M (160 pocisków)
Załoga	87
Multimedia w Wikimedia Commons

Nowoczerkassk, poprzednio BDK-46 − duży okręt desantowy projektu 775/II (w kodzie NATO: Ropucha) Marynarki Wojennej Rosji. Zbudowany w Stoczni Północnej w Gdańsku, wszedł do służby w Marynarce Wojennej ZSRR w 1987 roku pod oznaczeniem BDK-46 (БДК-46). Przejęty po rozpadzie ZSRR przez marynarkę wojenną Rosji, otrzymał w 2002 roku nazwę „Nowoczerkassk” (Новочеркасск) od miasta Nowoczerkaska. Nosił numer burtowy 142.

Wchodził w skład Floty Czarnomorskiej. Wziął udział w rosyjskiej inwazji na Ukrainę, podczas której w marcu 2022 roku uległ uszkodzeniu, a w grudniu 2023 roku został zniszczony przez rakiety w krymskim porcie Teodozja.

Okręt BDK-46 został zbudowany w 1987 roku w Stoczni Północnej w Gdańsku w ramach serii dużych okrętów desantowych projektu 775 zaprojektowanych w Polsce i budowanych na zamówienie marynarki ZSRR. Wodowano go 17 kwietnia 1987 roku^[1]. W ramach projektu 775 nosił numer budowy 24, zaliczając się do okrętów jego drugiej odmiany (775/II)^[a]. W kodzie NATO typ ten był oznaczany jako Ropucha I^[2].

 Osobny artykuł: okręty desantowe projektu 775.

Okręty desantowe projektu 775 dysponują przelotową ładownią, dostępną przez rampę dziobową i rufową, o długości 95 m, szerokości od 4,5 do 6,5 m i wysokości 4,5 m^[3]. Na dziobie jest otwierana furta i opuszczana pochylnia; w celu rozładunku okręty mogą wpływać na plażę^[4]. Jednostki mogą transportować do 13 czołgów lub transporterów opancerzonych albo 20 ciężarówek i w obu wariantach 150 żołnierzy^[b]. Ładowność okrętu jest określana w publikacjach jako 450 ton^[2]. Załoga liczy 87 osób, w tym 8 oficerów^[3].

Wyporność okrętu niezaładowanego wynosi 2900 ton (czasem podawana jako standardowa), a pełna – 4400 ton^[c]. Długość całkowita wynosi 112,5 m, a na linii wodnej 105 m, szerokość wynosi 15 m, a zanurzenie maksymalne 3,7 m^[3].

Uzbrojenie artyleryjskie okrętów projektu 775/II stanowią cztery armaty uniwersalne kalibru 57 mm w dwóch wieżach (po dwa działa) AK-725, umieszczonych przed i za nadbudówką i kierowanych radarem artyleryjskim Bars^[3]. Zapas amunicji wynosi 2200 nabojów 57 mm^[5]. Ponadto mają do samoobrony dwie poczwórne wyrzutnie pocisków przeciwlotniczych bardzo bliskiego zasięgu Strieła-3, samonaprowadzających się na podczerwień z zapasem 32 pocisków^[3]. „Nowoczerkassk” należał do okrętów projektu 775/II późnej budowy uzbrojonych dla potrzeb wsparcia desantu w dwie dwudziestoprowadnicowe wyrzutnie niekierowanych pocisków rakietowych kalibru 122 mm Grad-M ze 160 pociskami^[3][6].

W skład wyposażenia radioelektronicznego jednostek projektu 775/II wchodziła przede wszystkim stacja radiolokacyjna wykrywania nawodnego i powietrznego MR-302 Rubka^[6]. Do kierowania ogniem artylerii służył radar Bars na kolumnie za kominami na rufie^[7]. Wyposażenie uzupełniał radar nawigacyjny Don^[7]. Okręt ponadto wyposażony był w dwie szesnastoprowadnicowe wyrzutnie celów pozornych PK-16 kalibru 82 mm służące do walki elektronicznej^[7].

Napęd stanowią dwa silniki wysokoprężne 16 ZVB 40/48 o łącznej mocy 19 200 KM poruszające dwie śruby^[3]. Prędkość maksymalna wynosi 17,5 węzła^[3]. Zasięg wynosi 3500 Mm przy prędkości 16 węzłów i 6000 Mm przy prędkości 12,5 węzła^[3].

Okręt wszedł do służby w Marynarce Wojennej ZSRR 30 listopada 1987 roku z oznaczeniem alfanumerycznym: BDK-46 (БДК-46), od bolszoj diesantnyj korabl – duży okręt desantowy^[8]. Został przydzielony do Floty Czarnomorskiej ZSRR^[8]. Wchodził w skład 318 dywizjonu okrętów desantowych 39 Dywizji Morskich Sił Desantowych Floty Czarnomorskiej, stacjonującej w bazie na jeziorze Donuzław^[9].

Po rozpadzie ZSRR w grudniu 1991 roku BDK-46 wchodził nadal w skład Floty Czarnomorskiej podporządkowanej siłom zbrojnym Wspólnoty Niepodległych Państw, a po podziale Floty Czarnomorskiej w drugiej połowie lat 90. został ostatecznie przejęty przez Rosję. W połowie 1992 roku jednak z uwagi na zużycie został wycofany do rezerwy i odstawiony w Zatoce Troickiej (ros. Troickaja buchta) w Sewastopolu^[8]. W 1998 roku planowano nawet złomować okręt, jednak ostatecznie skierowano go do remontu^[8]. W lutym 1998 roku został przydzielony formalnie do 30 Dywizji Okrętów Nawodnych, znajdując się w konserwacji^[10]. W Rosji otrzymał numer burtowy 142^[11]. Od października 2000 roku do końcu 2001 roku był remontowany, najpierw w stoczni remontowej (SRZ) nr 13 w Sewastopolu, a następnie w Tuapse^[8]. 7 kwietnia 2002 roku został przemianowany na „Nowoczerkassk” na cześć miasta Nowoczerkaska, które objęło patronat („szefowstwo”) nad okrętem^[10]. Na przełomie 2004/2005 roku okręt przeszedł średni remont^[8]. Według innych źródeł, dopiero w 2007 roku okręt powrócił do służby z konserwacji, a pierwsze wyjścia w morze po remoncie odbył pod koniec 2008 roku^[10]. Między sierpniem a listopadem 2009 roku „Nowoczerkassk” odbył w ramach ćwiczeń rejs na Bałtyk do Bałtyjska i z powrotem do Sewastopola^[10]. Następnie wszedł w skład 197 Brygady Okrętów Desantowych Floty Czarnomorskiej^[10].

„Nowoczerkassk” wraz z innymi okrętami Floty Czarnomorskiej wziął udział w operacji na Morzu Śródziemnym u wybrzeży Gazy w listopadzie 2012 roku, która miała rzekomo przygotować ewakuację obywateli Rosji z Izraela na wypadek eskalacji konfliktu izraelsko-palestyńskiego^[12]. W okresie 2012–2013 roku odwiedził też porty Turcji, Grecji i Czarnogóry^[1]. W kwietniu 2013 roku „Nowoczerkassk” reprezentował marynarkę rosyjską w składzie międzynarodowego zespołu BLACKSEAFOR na Morzu Czarnym, z okrętami wszystkich państw czarnomorskich^[13]. W 2015 roku „Nowoczerkassk” brał udział w ćwiczeniach Floty Czarnomorskiej na Morzu Śródziemnym, które odbyły się w okresie gromadzenia się rosyjskich sił zbrojnych w Syrii^[14]. Dowódcą okrętu był wówczas kmdr ppor. W. Bołsun^[10]. W tym roku brał udział w zaopatrywaniu rosyjskiego kontyngentu wojsk w Syrii, kursując między Noworosyjskiem a Tartusem^[1]. Okręt ponownie wyruszył do Syrii w marcu 2020 roku wraz z siostrzanym okrętem desantowym „Cezar Kunikow” oraz fregatami „Admirał Grigorowicz” i „Admirał Makarow” w odpowiedzi na rosnące napięcia z Turcją i wycofanie wojsk amerykańskich z Syrii^[15]. Ruch tych okrętów wzbudził obawy w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa COVID-19 z i do Rosji^[16].

Okręt wziął następnie udział w inwazji Rosji na Ukrainę, dostarczając w drugiej połowie marca 2022 roku wraz z innymi rosyjskimi okrętami desantowymi pojazdy wojskowe i zaopatrzenie do zdobytego portu w Berdiańsku nad Morzem Azowskim na południu Ukrainy. Dowodził nim kmdr por. Jurij Pawłow (przed 2014 rokiem służący w marynarce Ukrainy)^[17]. 25 marca doszło w Berdiańsku do wybuchu, na skutek którego zatonął przy nabrzeżu okręt desantowy „Saratow”, a „Nowoczerkassk” i „Cezar Kunikow” odcumowały i wyszły w morze, odnosząc niewielkie uszkodzenia od spadających odłamków^[17]. Oficjalnie podano, że wybuch był skutkiem ostrzału ukraińską rakietą Toczka-U, jednak istnieje również hipoteza, że spowodowany był nieostrożnością przy rozładunku amunicji i paliwa^[17]. Na „Nowoczerkassku” doszło do niewielkiego pożaru w rejonie wieży dziobowej i zginęło przynajmniej trzech marynarzy, a trzech zostało ciężko rannych^[17][18]. Okręt po wyjściu z portu na skutek awarii steru zataczał na morzu kręgi^[17].

Według rosyjskich mediów, w sierpniu 2024 roku „Nowoczerkassk” i „Cezar Kunikow” były nadal niesprawne z powodu wadliwości części zamiennych do silników, dostarczonych z Polski w 2019 roku, oraz niemożności nabycia nowych części wobec sankcji nałożonych na Rosję po ataku na Ukrainę^[19].

26 grudnia 2023 roku około godziny 2:30 „Nowoczerkassk” został zniszczony przy nabrzeżu w porcie w Teodozji przez siły powietrzne Ukrainy przy użyciu pocisków manewrujących^[20][21]. Według rosyjskich informacji, do ataku użyto czterech pocisków typu Storm Shadow/SCALP-EG wystrzelonych z dwóch samolotów Su-24 nad obwodem mikołajowskim na Ukrainie^[18]. Udostępniony materiał fotograficzny i nagrania oraz relacje świadków wskazywały, że doszło do dużej eksplozji, a następnie serii eksplozji wtórnych na okręcie, które całkowicie zniszczyły jednostkę^[18][20][21]. Przypuszcza się na podstawie nieoficjalnych informacji, że okręt był załadowany dostarczaną na Krym amunicją, w tym dronami Shahed^[21][22]. Rosyjskie władze poinformowały, że w ataku zginęła jedna osoba, a dwie zostały ranne, i określiły okręt jako „uszkodzony”. Według informacji brytyjskich jednak w chwili ataku okręt był rozładowywany, zaś w jego wyniku kilkadziesiąt osób uznanych zostało za zaginione lub ranne^[22]. Oprócz tego uszkodzonych zostało także sześć budynków. Zatonął również zacumowany w porcie stary stacjonarny okręt szkolny UTS-150^[23][d]. Rosyjskie władze twierdziły przy tym, że zestrzelono dwa ukraińskie Su-24, biorące udział w ataku, czemu zaprzeczyła strona ukraińska, przy braku niezależnego potwierdzenia^[20].

Według zobrazowania satelitarnego przy pomocy urządzeń firmy Maxar, 28 grudnia 2023 roku jednostka pozostawała wypalona i częściowo zanurzona, z wydobywającym się z niej dymem^[24].

• Jurij Apalkow: Korabli WMF SSSR. Sprawocznik. Tom IV. Diesantnyje i minno-tralnyje korabli. Sankt Petersburg: Galeja Print, 2007. ISBN 978-5-8172-0135-2. (ros.).
• A. Car′kow: Rossijskij Wojenno-Morskoj Fłot 2016 g.. 2015, seria: Morskaja Kollekcyja. nr 12(193)/2015. (ros.).
• Aleksandr Pawłow: Wojennyje korabli Rossii 1997–1998 g. Wyd. V. Jakuck: 1997. (ros.).
• Władimir Szczerbakow. Diesantnyje korabli WMF Rossii. Czast 2. „Tiechnika i Woorużenije”. nr 1/2014, s. 4—7, 2014. Moskwa. ISSN 1682-7597. (ros.). 
• Conway’s All the world’s fighting ships 1947–1995. Robert Gardiner, Stephen Chumbley (red.). Annapolis: Naval Institute Press, 1995. ISBN 1-55750-132-7. (ang.).