Kostiantyn Olszanśkyj – Wikipedia, wolna encyklopedia

Kostiantyn Olszanśkyj
(Костянтин Ольшанський)

"Kostiantyn Olszanśkyj" w 2010 z otwartą furtą dziobową
Klasa	okręt desantowy
Projekt	775 /I[1]
Oznaczenie NATO	Ropucha-I
Historia
Stocznia	Stocznia Północna, Gdańsk
Marynarka Wojenna ZSRR
Nazwa	BDK-56 (ВДК-56)
Wejście do służby	1985[1]
Siły Zbrojne WNP
Nazwa	BDK-56 Konstantin Olszanskij
Wejście do służby	grudzień 1991
Wycofanie ze służby	10 stycznia 1996
Marynarka Wojenna Ukrainy
Nazwa	Kostiantyn Olszanśkyj
Wejście do służby	27 marca 1996
Los okrętu	przejęty przez Rosję 24 marca 2014 r.
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	2900 t standardowa 4400 t pełna
Długość	112,5 m
Szerokość	15 m
Zanurzenie	3,7 m
Napęd
2 silniki wysokoprężne o mocy 19 200 KM, 2 śruby[2]
Prędkość	17,5 w[1]
Zasięg	6000 Mm przy prędkości 12 w, 3500 Mm przy 16 w[2]
Uzbrojenie
4 armaty uniwersalne kalibru 57 mm AK-725 (2×II) 2 × 4-prowadnicowe wyrzutnie rakiet plot bliskiego zasięgu Strieła-3 (32 rakiety)[1] 2 × 40-prowadnicowe wyrzutnie niekierowanych pocisków rakietowych 122 mm Grad-M (160 pocisków)
Wyposażenie
radar artyleryjski Bars[1] 2 wyrzutnie celów pozornych PK-16[1]
Załoga	87 (8 oficerów)[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Kostiantyn Olszanśkyj (ukr. Костянтин Ольшанський) − duży okręt desantowy projektu 775/I (w kodzie NATO: Ropucha-I) Marynarki Wojennej Ukrainy. Początkowo służył we Flocie Czarnomorskiej marynarki wojennej ZSRR, a następnie Rosji pod oznaczeniem BDK-56 i nazwą Konstantin Olszanskij, następnie przekazany Ukrainie. Nosił numer burtowy U402. W marcu 2014 r. został zagarnięty przez siły rosyjskie podczas kryzysu krymskiego, po czym nie był wykorzystywany.

Okręt BDK-56 został zbudowany w 1985 roku w Stoczni Północnej w Gdańsku jako 21. z serii dużych okrętów desantowych projektu 775, zaprojektowanych w Polsce i budowanych na zamówienie marynarki ZSRR^[1]. Należał do drugiej odmiany tego projektu (775/II)^[a]. W kodzie NATO typ ten był oznaczany jako Ropucha^[3]. Nosił numer budowy 21 w ramach okrętów projektu 775^[1].

 Osobny artykuł: okręty desantowe projektu 775.

Okręty desantowe projektu 775 dysponują przelotową ładownią, dostępną przez rampę dziobową i rufową, o długości 95 m, szerokości od 4,5 do 6,5 m i wysokości 4,5 m^[4]. Na dziobie jest otwierana furta i opuszczana pochylnia; w celu rozładunku okręty mogą wpływać na plażę^[5]. Jednostki mogą transportować do 13 czołgów lub transporterów opancerzonych albo 20 ciężarówek i w obu wariantach 150 żołnierzy^[6]. Załoga liczy 87 osób, w tym 8 oficerów^[4].

Wyporność okrętu niezaładowanego wynosi 2900 ton (czasem podawana jako standardowa), a pełna – 4400 ton^[4]. Inne źródła podają wyporność 3450/4080 t^[3]. Długość całkowita wynosi 112,5 m, a na linii wodnej 105 m, szerokość wynosi 15 m, a zanurzenie maksymalne 3,7 m^[4].

Uzbrojenie artyleryjskie okrętów projektu 775/II stanowią cztery armaty uniwersalne kalibru 57 mm w dwóch wieżach (po dwa działa) AK-725, umieszczonych przed i za nadbudówką i kierowanych radarem artyleryjskim Bars^[4]. Zapas amunicji wynosi 2200 nabojów 57 mm^[3]. Ponadto mają do samoobrony dwie poczwórne wyrzutnie pocisków przeciwlotniczych bardzo bliskiego zasięgu Strieła-3, samonaprowadzających się na podczerwień z zapasem 32 pocisków^[4]. „Konstantin Olszanskij” zaliczał się do okrętów późnej budowy, uzbrojonych dla potrzeb wsparcia desantu w dwie dwudziestoprowadnicowe wyrzutnie niekierowanych pocisków rakietowych kalibru 122 mm Grad-M ze 160 pociskami^[4][7].

W skład wyposażenia radioelektronicznego jednostek projektu 775/II wchodziła przede wszystkim stacja radiolokacyjna wykrywania nawodnego i powietrznego MR-302 Rubka^[b]. Do kierowania ogniem artylerii służy radar Bars na kolumnie za kominami na rufie^[8]. Wyposażenie uzupełnia radar nawigacyjny Don^[8]. Okręty ponadto wyposażone są w dwie szesnastoprowadnicowe wyrzutnie celów pozornych PK-16 kalibru 82 mm służące do walki elektronicznej^[8].

Napęd stanowią dwa silniki wysokoprężne 16 ZVB 40/48 o łącznej mocy 19 200 KM poruszające dwie śruby^[4]. Prędkość maksymalna wynosi 17,5 węzła^[4]. Zasięg wynosi 3500 Mm przy prędkości 16 węzłów i 6000 Mm przy prędkości 12,5 węzła^[4].

Okręt wszedł do służby w radzieckiej Flocie Czarnomorskiej pod oznaczeniem BDK-56 (БДК, czyli Большой Десантный Корабль - duży okręt desantowy). Wchodził w skład 318. dywizjonu okrętów desantowych 39. Dywizji Morskich Sił Desantowych Floty Czarnomorskiej, stacjonującej w bazie na jeziorze Donuzław^[9]. Jako jeden z pierwszych okrętów tego typu otrzymał imię własne: „Konstantin Olszanskij” (ros. Константин Ольшанский) na cześć Bohatera Związku Radzieckiego, porucznika piechoty morskiej, który zginął 27 marca 1944 w walkach o Mikołajów, dowodząc kompanią desantu (Ukraińca).

Po rozpadzie ZSRR w grudniu 1991 roku status Floty Czarnomorskiej był niejasny i wchodziła ona początkowo w skład Sił Zbrojnych Wspólnoty Niepodległych Państw. Na początku lat 90. wraz z innymi okrętami brał udział w ewakuacji uchodźców ze strefy wojny w Abchazji^[10]. Po rozformowaniu 39. Dywizji w 1994 roku, został włączony do 30. Dywizji Okrętów Nawodnych^[9]. Na mocy uzgodnień międzypaństwowych, 10 stycznia 1996 okręt został wycofany ze składu Floty Czarnomorskiej i przekazany Ukrainie^[11][9].

Okręt wszedł do służby w Marynarce Wojennej Ukrainy 27 marca 1996 roku zachowując swoją nazwę, lecz w ukraińskiej pisowni nazwiska: „Kostiantyn Olszanśkyj” (ukr. Костянтин Ольшанський)^[10]. Otrzymał numer burtowy: U402^[12]. Pozostawał w XXI wieku jednym z dwóch okrętów desantowych marynarki ukraińskiej (drugi to mniejszy „Kirowohrad”)^[12].

Uczestniczył w licznych ćwiczeniach międzynarodowych, w tym z marynarkami państw NATO i Rosji. Między 28 sierpnia a 18 października 1996 roku okręt odbył rejs transatlantycki do USA wraz z fregatą „Hetman Sahajdaczny”, ćwicząc przy tym na Morzu Śródziemnym z okrętami USA, Grecji, Turcji i Włoch^[10]. Następnie między innymi od 26 października a 4 listopada 1998 roku brał udział w ćwiczeniach floty Ukrainy Sea Breeze-98 na Morzu Czarnym, z udziałem sił głównych państw NATO i państw czarnomorskich^[13].

4 kwietnia 2011 roku „Kostiantyn Olszanśkyj” zabrał 193 osoby cywilne z Trypolisu w ogarniętej wojną domową Libii i ewakuował je na Maltę oraz do Sewastopola (85 obywateli Ukrainy oraz 108 osób z 14 innych krajów)^[14][15]. 26 maja 2011 roku brał udział we wspólnych ćwiczeniach wysadzania desantu z rosyjskim okrętem „Nikołaj Filiczenkow” w ramach ćwiczeń Farwater Mira-2011^[16]. 29 lipca 2012 roku uczestniczył we wspólnej paradzie morskiej Rosji i Ukrainy z okazji Dnia Marynarki w Sewastopolu^[17].

Podczas aneksji Krymu przez Rosję, został 6 marca 2014 r. zablokowany na jeziorze Donuzław przez Rosjan, którzy zablokowali wyjście na morze przez zatopienie starych okrętów^[c][18]. Pozostał pod kontrolą ukraińską jako jeden z dwóch ostatnich okrętów na jeziorze, ze zredukowaną załogą do około 20 marynarzy do 24 marca 2014 r., kiedy został siłą przejęty przez oddział rosyjski w sile ok. 200 ludzi^[19]. Nie był używany przez Rosję; w marcu 2020 roku nadal pozostawał pod kontrolą rosyjską odstawiony w Sewastopolu^[20].

Okręt pozostawał dalej w Zatoce Sewastopolskiej, kanibalizowany na części zamienne dla rosyjskich okrętów tego typu^[21]. 2 sierpnia 2021 roku pojawiła się informacja, że okręt faktycznie został ponownie włączony w skład Floty Czarnomorskiej, z numerem burtowym zmienionym na 402^[21]. W toku inwazji Rosji na Ukrainę miała zostać podjęta decyzja o przywróceniu go do służby rosyjskiej i podjęto trwające rok prace naprawcze, lecz według rzecznika ukraińskiej marynarki były one pozorowane i nie osiągnęły rezultatu^[21]. Według niepotwierdzonych oficjalnie informacji agencji TASS, rosyjskie władze rozważały w październiku 2023 roku wykorzystanie nadbudówki „Kostiantyna Olszanśkiego” do odbudowy okrętu tego typu „Minsk”, ciężko uszkodzonego w ukraińskim ataku rakietowym^[22].

26 marca 2024 roku rzecznik marynarki wojennej Ukrainy ogłosił, że Siły Zbrojne Ukrainy ostrzelały okręt stojący w Sewastopolu za pomocą pocisków przeciwokrętowych systemu obrony wybrzeża RK-360MC Neptun, w celu uniemożliwienia wykorzystania go^[21]. Według obecnego stanu wiedzy nie można potwierdzić obiektywnie uszkodzeń.

• Jurij Apalkow: Korabli WMF SSSR. Sprawocznik. Tom IV. Diesantnyje i minno-tralnyje korabli. Sankt Petersburg: Galeja Print, 2007. ISBN 978-5-8172-0135-2. (ros.).
• Aleksandr Pawłow: Wojennyje korabli Rossii 1997–1998 g. Wyd. V. Jakuck: 1997. (ros.).
• Władimir Szczerbakow. Diesantnyje korabli WMF Rossii. Czast 2. „Tiechnika i Woorużenije”. nr 1/2014, s. 4—7, 2014. Moskwa. ISSN 1682-7597. (ros.). 
• U-402 Великий десантний корабель "Костянтин Ольшанський". mil.in.ua, 2012. [zarchiwizowane z tego adresu].