Nurzyk – Wikipedia, wolna encyklopedia

Nurzyk
Uria aalge[1]
(Pontoppidan, 1763)
Ilustracja
Nurzyki w szacie godowej
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

siewkowe

Podrząd

mewowce

Rodzina

alki

Podrodzina

alki

Rodzaj

Uria

Gatunek

nurzyk

Synonimy
  • Colymbus aalge Pontoppidan, 1763[2]
  • Colymbus Troille Linnaeus, 1761[3]
  • Uria troile (Linnaeus, 1761)[3]
  • Uria alga Brünnich, 1764[3]
  • Uria intermedia Nilsson, 1835[3]
  • Catarractes Californicus H. Bryant, 1861[3]
  • Uria aalge helgolandica Lönnberg, 1923[3]
  • Uria aalge spiloptera Salomonsen, 1932[3]
Podgatunki
  • U. a. aalge (Pontoppidan, 1763)
  • U. a. albionis Witherby, 1923
  • U. a. hyperborea Salomonsen, 1932
  • U. a. inornata Salomonsen, 1932
  • U. a. californica (H. Bryant, 1861)
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]

Zasięg występowania
Mapa występowania

     obszary lęgowe

     obszary nielęgowe

     występuje przez cały rok

Nurzyk[5], nurzyk podbielały (Uria aalge) – gatunek dużego ptaka morskiego z rodziny alk (Alcidae).

Występowanie i podgatunki

[edytuj | edytuj kod]
Uria aalge aalge w szacie godowej, Norwegia

Najważniejszy mieszkaniec wysp ptasich na północnym Atlantyku, Pacyfiku i Oceanie Lodowatym. Zamieszkuje w zależności od podgatunku[2][6]:

W Polsce pojawia się nielicznie na wybrzeżu Bałtyku podczas przelotów i zimą od września do maja. W Europie Środkowej jedyna duża kolonia znajduje się na piaskowcu na Helgolandzie.

Cechy gatunku

[edytuj | edytuj kod]

Wygląd

[edytuj | edytuj kod]
Dorosłe nurzyki w szacie spoczynkowej, Niemcy

Brak wyraźnego dymorfizmu płciowego. W upierzeniu godowym wierzch ciała, szyja i głowa czarne. Krawędzie lotek I rzędowych białe, widoczne przy złożonych skrzydłach jako białe linie. U południowej odmiany Uria aalgae albionis wierzch ciała jest ciemnobrunatny. Północna odmiana Uria aalgae aalgae ma wierzch czarny, choć z ciemnobrunatną głową. U niektórych podgatunków wokół oka biała obwódka, od której odchodzi łukowata linia na pokrywy uszne. Spód ciała biały z czarnym kreskowaniem po bokach. Ptaki w upierzeniu spoczynkowym mają policzki, podgardla i boki szyi białe. Osobniki młodociane oraz dorosłe w szacie spoczynkowej mają barwę czarną zastąpioną czarnobrązową, gardło, boki szyi oraz bok głowy za okiem bieleją, ale te pierwsze grzbiet mają usiany ciemnobrunatnym plamami. Dziób czarny, prosty, wydłużony i ostro zakończony. Ogon jest krótki i zaokrąglony. Pierzenie do szaty godowej ma miejsce w grudniu.

Podobny nurzyk polarny ma dziób grubszy, ale krótszy, który zdobi dodatkowo po bokach biały pas. W przeciwieństwie do nurzyka, w szacie spoczynkowej czarna czapeczka przedłuża się u niego poza oczy.

Wymiary średnie

[edytuj | edytuj kod]

długość ciała ok. 44–50 cm
rozpiętość skrzydeł ok. 64–71 cm[2]
masa ciała ok. 700–1200 g

Zachowanie

[edytuj | edytuj kod]

Gdy nurzyki pływają po wodzie, mają nieco uniesiony tył ciała. Siedzą wyprostowane z nogami wyciągniętymi przed siebie. Lecąc w powietrzu, wyciągają szyję ku przodowi i nogi wystają im poza ogon, poruszają się w linii prostej, formując często rzędy. Nurzyki prowadzą stadny tryb życia.

Odgłosy nurzyków zarejestrowane w Pembrokeshire w Walii

Gdy siedzi na gnieździe, odzywa się chrapliwym „err” lub warczącym „arra”. Jego odgłosy mają dzwoniące brzmienie.

Biotop

[edytuj | edytuj kod]

Lęgnie się na skalistych, urwistych wybrzeżach morskich oraz wyspach, poza okresem lęgowym pełne morze. Rzadko widuje się go wewnątrz lądu.

Okres lęgowy

[edytuj | edytuj kod]

Na tereny lęgowe nurzyki wracają już w grudniu lub styczniu, a w najchłodniejszych terenach północnych w marcu i kwietniu. Zaraz potem rozpoczynają się gromadne toki. Kręcą się wtedy wokół siebie nawzajem i wydają głośne okrzyki, po czym razem nurkują.

Gniazdo

[edytuj | edytuj kod]

Nie budują gniazd – jaja składają na nagiej skale, na półkach i w skalnych niszach. Mogą zajmować gniazda mewy trójpalczastej. Tworzą kolonie, które liczyć mogą nawet 100 000 osobników.

Nurzyki na Morzu Barentsa
Jajo z kolekcji muzealnej

W ciągu roku wyprowadza jeden lęg (może być powtórzony, jeśli zostanie utracony w 14–16 dni od zniesienia jaja), składając w maju-lipcu (od marca na Pacyfiku) zwykle jedno jajo o gruszkowatym kształcie, co nie pozwala mu się staczać po pochyłościach. Barwa jaja zmienna, od cielistej, brązowej po zieloną lub niebieską, z różnobarwnym, głównie brunatnym i czarnym, nakrapianiem.

Wysiadywanie i dorastanie

[edytuj | edytuj kod]

Jaja wysiadywane są przez okres 28–34 dni przez obydwoje rodziców zmieniających się co 12–24 godziny. Ogrzewają jaja stopami. Rodzice razem zajmują się ich wychowaniem. Pisklę opuszcza gniazdo po 18–25 dniach, mimo że jest jeszcze nie w pełni opierzone. Skacze wtedy ze skały do morza. Trzyma się długo rodziców, którzy je karmią. Zdolność do lotu zdobywa w wieku 39–46 dni. Ze względu na to, że to gatunek osiadły, starsze nurzyki spędzają zimę na lęgowiskach. Młode ptaki mogą natomiast koczować i włóczyć się po północnym Atlantyku w różnych jego zakątkach. Tylko część z nich leci nad Morze Śródziemne.

Dorosłe ptaki karmiące pisklęta, Wielka Brytania

Pożywienie

[edytuj | edytuj kod]

Drobne ryby morskie i bezkręgowce np. mięczaki, pierścienice lub skorupiaki, które chwytają nurkując. Potrafią zaburzać się nawet na głębokość 180 m[7].

Status i ochrona

[edytuj | edytuj kod]

IUCN uznaje nurzyka za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern)[4]. To najliczniejszy gatunek z rodziny alk. W 1996 roku liczebność światowej populacji szacowano na ponad 18 milionów osobników[4]. Trend liczebności populacji oceniany jest jako wzrostowy[4].

W Polsce podlega ścisłej ochronie gatunkowej[8].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Uria aalge, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. a b c Nettleship, D.N., Kirwan, G.M., Christie, D.A., Boesman, P. & Garcia, E.F.J.: Common Murre (Uria aalge). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, Barcelona, 2020. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-11)].
  3. a b c d e f g D. Lepage: Common Murre Uria aalge. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-02-20]. (ang.).
  4. a b c d Uria aalge, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  5. Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Alcinae Leach, 1820 - alki (Wersja: 2015-10-31). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-04-29].
  6. F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v13.1). [dostęp 2023-02-20]. (ang.).
  7. Adam Nicolson, Krzyk morskich ptaków, Kraków: Znak, 2017, s. 28, ISBN 978-83-240-4244-9.
  8. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Karel Stastny: Ptaki wodne. Warszawa: Delta, 1993. ISBN 83-85817-10-7.
  • Klaus Richarz: Ptaki – Przewodnik. Warszawa: Muza, 2009. ISBN 978-83-7495-018-3.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]