Obrona gajówki Małachów – Wikipedia, wolna encyklopedia

Obrona gajówki Małachów
II wojna światowa
Czas

23 listopada 1943

Miejsce

Przepaść

Terytorium

Polska pod okupacją III Rzeszy (Generalne Gubernatorstwo)

Wynik

likwidacja sztabu Okręgu GL Radom i oddziału GL „Sokół”

Strony konfliktu
Gwardia Ludowa  III Rzesza
Dowódcy
Jan Nalazek † nieznany
Siły
19 osób niemieckie siły policyjne i wojskowe, ok. 2000 ludzi, 6 samochodów pancernych i moździerze[1].
Straty
17 zabitych i 2 rannych wziętych do niewoli 30 zabitych i ok. 70 rannych, jeden zniszczony samochód pancerny[2][3]
Położenie na mapie Polski w 1939
Mapa konturowa Polski w 1939, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „miejsce bitwy”
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego
Mapa konturowa województwa świętokrzyskiego, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „miejsce bitwy”
Położenie na mapie powiatu ostrowieckiego
Mapa konturowa powiatu ostrowieckiego, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „miejsce bitwy”
Położenie na mapie gminy Ćmielów
Mapa konturowa gminy Ćmielów, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „miejsce bitwy”
Ziemia50°53′13″N 21°32′30″E/50,886944 21,541667

Obrona gajówki Małachów, bitwa pod Małachowem[4][5] – bitwa stoczona 23 listopada 1943 między Gwardią Ludową PPR a siłami hitlerowskimi.

Przebieg walk

[edytuj | edytuj kod]

Wraz z objęciem dowództwa na Okręgiem GL Radom przez oficera GL Jana Nalazka ps. „Janek Kolejarz” w czerwcu 1943 wzrosła aktywność miejscowych oddziałów partyzanckich i grup wypadowych w działaniach sabotażowych na kolei a także liczba samych oddziałów. Jednym z nich był sformowany 19 września 1943 w większości ze zbiegłych z niewoli jeńców radzieckich niewielki oddział „Sokół”, który do listopada przeprowadził kilka akcji bojowych min. 23 września razem ze złożonym z Polaków oddziałem GL im. Józefa Sowińskiego wykoleił pociąg na trasie Starachowice-Ostrowiec Świętokrzyski a 22 października we wsi Zochcin stoczył bój z Feldgendarmerie, w którym dowódca oddziału lejt. Wasyl Wojczanko ps. „Saszka” osobiście zabił komendanta opatowskiej żandarmerii kpt. Donata[6].

23 listopada 1943 oddział zwiadowczy hitlerowskiej żandarmerii odkrył urządzoną w gajówce Małachów, w lesie koło Przepaści, kryjówkę partyzancką. Oprócz oddziału „Sokół” stacjonował w niej mający właśnie odprawę sztab Okręgu GL Radom w składzie: ppor. Jan Nalazek ps. „Janek Kolejarz” (komendant okręgu), oficer GL Jan Tuczembski ps. „Dąb” (szef sztabu okręgu) oraz Tadeusz Kozakiewicz ps. „Madryt” i Lucjan Kurpias ps. „Jerzy” (członkowie sztabu). Niemcy zaskoczyli ich o godzinie 8 rano w czasie narady, uzbrojeni w broń maszynową i wykorzystujący murowany budynek gajówki jako punkt oporu odparli kilka kolejnych ataków zadając okupantowi poważne straty. Kilkugodzinna obrona gajówki spowodowała zaalarmowaniem posterunków w Ćmielowie, Ożarowa, Opatowa i Ostrowca Świętokrzyskiego a gdy i te okazały się zbyt słabe ściągnięto oddziały żandarmerii i Wehrmachtu z Kielc i Radomia. Wówczas siły niemieckie wyniosły ok. 2000 dobrze uzbrojonych ludzi, Polacy i Sowieci cały czas liczyły jedynie 19 gwardzistów pozbawionych wsparcia z zewnątrz. Postanowili oni jednak bronić się do ostatniego naboju a skutecznie prowadzony ogień broni maszynowej i pozycja obronna ponownie skompilowały sytuację atakujących[7].

Sytuacja obrońców znacznie pogorszyła się wraz ze skierowaniem do ataku moździerzy. Po każdym z ostrzałów do ataków posyłano samochody pancerne zgromadzone w liczbie sześciu (w czasie pierwszego natarcia broni pancernej partyzantom udało się zniszczyć jeden z samochodów likwidując także jego załogę). W czasie kolejnych ostrzałów artyleryjskich nastąpiło zawalenie się budynku (pod gruzami znalazło się 13 obrońców) co ostatecznie przekreśliło nadzieję na wydostanie się z gajówki nocą i wyjście z okrążenia. Do piwnicy udało się zbiec sześciu ostatnim obrońcom, w tym ppor. „Jankowi Kolejarzowi”. Kontynuowali oni ostrzał aż do zawalenia się stropów budynku co ostatecznie zakończyło dwunastogodzinną obronę gajówki[8].

W bitwie życie straciło 17 gwardzistów (w tym wszyscy sztabowcy z ppor. „Jankiem Kolejarzem” na czele i czterej mieszkańcy gajówki). Do niewoli dostało się dwóch rannych partyzantów, min. Siergiej Kotow ps. „Olek”, który trafił do KL Dachau a następnie do KL Mauthausen. Przeżył wojnę i w 1967 odwiedził miejsce półdniowej walki[9][2].

Upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]

W okresie Polski Ludowej w miejscu spalonej gajówki zbudowano pomnik upamiętniający bitwę i poległych, wśród których byli: Jan Nalazek, Jan Tuczembski, Lucjan Kurpias i Tadeusz Kozakiewicz[10].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Skwarek 1971 ↓, s. 80-83.
  2. ↑ a b Nazarewicz R., Armii Ludowej dylematy i dramaty, Warszawa: Oficyna Drukarska, 1998, s. 80–84
  3. ↑ Historia - Gmina Ożarów [online], www.ozarow.pl [dostęp 2019-09-13] (pol.).
  4. ↑ Wojciech Sulewski, Partyzanci na powstańczych szlakach. Książka i Wiedza, 1962, s.134.
  5. ↑ Władysław Kowalski, Przez dukty i przesieki. Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1968, s.233.
  6. ↑ Skwarek 1971 ↓, s. 80-81.
  7. ↑ Skwarek 1971 ↓, s. 81-82.
  8. ↑ Skwarek 1971 ↓, s. 82-83.
  9. ↑ Skwarek 1971 ↓, s. 83.
  10. ↑ Przewodnik 1988 ↓, s. 715.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Stefan Skwarek: Ziemia radomska w walce z okupantem. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1971.
  • Ryszard Nazarewicz, Armia Ludowa. Dramaty i dylematy, Warszawa 1998
  • Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939–1945. Warszawa: Wydawnictwo Sport i Turystyka, 1988.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Obrona_gajówki_Małachów&oldid=73355408”