Ols – Wikipedia, wolna encyklopedia

Ols

Ols w Puszczy Białowieskiej, początek maja
Symbol	Ol
Tereny	nizinne
Gleby	torfowomurszowe, torfowe, mineralnomurszowe, mułowomurszowe, torfowomułowe
Gatunki główne	olsza czarna I–II bonitacji
Gatunki domieszkowe	jesion, brzoza omszona, świerk (kraina II)
Gatunki podszytowe	leszczyna, kruszyna, bez czarny, porzeczka czarna, jarząb, czeremcha
Typ siedliskowy lasu

Ols, oles, bagienny las olszowy lub olchowy – las z dominacją olszy czarnej porastający bagienne siedliska, o okresowo wysokim poziomie wody stojącej i różnej żyzności. Ma zwykle charakterystyczną kępową strukturę runa – na kępach wokół szyi korzeniowej olszy rosną gatunki borowe, w dolinkach przynajmniej okresowo wypełnianych wodą – rośliny bagienne.

Olsy są zazwyczaj trudno dostępne, głównie ze względu na podmokły grunt. Poziom wody sięga od kilku do kilkudziesięciu centymetrów. Są to najczęściej wody stojące, rzadziej wolno płynące.

Kępy w mniej zwartych olsach mogą być znacznie od siebie oddalone, rozdzielone wodą.

Zbiorowisko to wytwarzane jest na glebach wytworzonych z torfowisk niskich, lecz często spotyka się je na glebach murszowych wytworzonych na piaskach i madach rzecznych, najczęściej są to gleby murszowo-mineralne, murszowe, mulowo-murszowe, torfowo-murszowe, murszowo-glejowe z mullem murszowatym. Dominującą forma próchnicy typu mull.

Gatunkiem drzewa dominującym w lesie tego typu jest olsza czarna, czasem towarzyszy jej brzoza omszona, jesion wyniosły lub sosna zwyczajna. Na podszyt składają się: czeremcha zwyczajna (Padus avium), kalina koralowa (Viburnum opulus), kruszyna pospolita (Frangula alnus) a także niektóre gatunki wierzb, np. wierzba uszata (Salix aurita). Często spotykany jest również chmiel zwyczajny (Humulus lupulus). Kępy porasta bogata roślinność leśna, w tym: bluszczyk kurdybanek (Glechoma hederacea), kosaciec żółty (Iris pseudacorus), kuklik zwisły (Geum rivale) i czyściec leśny (Stachys sylvatica).

Rośliny bagienne występujące w zalanych fragmentach lasu to przeważnie knieć błotna (Caltha palustris), pępawa błotna (Crepis paludosa), psianka słodkogórz (Solanum dulcamara).

Gatunki runa różnicujące ols od lasu wilgotnego:

• Filipendula ulmaria – wiązówka błotna,
• Solanum dulcamara – psianka słodkogórz,
• Caltha palustris – knieć błotna,
• Crepis paludosa – pępawa błotna,
• Cirsium oleraceum – ostrożeń warzywny,
• Carex pseudocyperus – turzyca nibyciborowata,
• Carex riparia – turzyca brzegowa,
• Carex gracilis – turzyca zaostrzona,
• Carex acutiformis – turzyca błotna,
• Carex elongata – turzyca długokłosa,
• Iris pseudoacorus – kosaciec żółty,
• Lycopus europaeus – karbieniec pospolity,
• Peucedanum palustre – gorysz błotny,
• Scutellaria galericulata – tarczyca pospolita,
• Cirsium palustre – ostrożeń błotny,
• Galium palustre – przytulia błotna.

Gatunki częste:

• Thelypteris palustris – zachylnik błotny,
• Calamagrostis canescens – trzcinnik lancetowaty,
• Ranunculus repens – jaskier rozłogowy,
• Lysimachia vulgaris – tojeść pospolita,
• Urtica dioica – pokrzywa zwyczajna,
• Geum urbanum – kuklik pospolity,
• Lysimachia nummularia – tojeść rozesłana,
• Athyrium filix-femina – wietlica samicza,
• Juncus effusus – sit rozpierzchły,
• Lysimachia thyrsiflora – tojeść bukietowa.

Z punktu widzenia syntaksonomii olsy są tożsame ze zbiorowiskiem Carici elongatae-Alnetum Koch 1926 (ols środkowoeuropejski). Często jednak, zwłaszcza w polskich pracach fitosocjologicznych, zbiorowisko to dzielone jest na dwa zespoły^[1]:

• ols porzeczkowy Ribeso nigri-Alnetum glutinosae (żyźniejsze),
• ols torfowcowy Sphagno squarrosi-Alnetum glutinosae (uboższe).

W Europie zachodniej występuje atlantycka odmiana olsu określana jako zbiorowisko Carici laevigatae-Alnetum.

• Ols – Otwarta Encyklopedia Leśna