Order Lwa i Słońca – Wikipedia, wolna encyklopedia

Order Lwa i Słońca
Nešān-e Šīr o Koršīd
(شیر و خورشید)

Awers gwiazdy I klasy
Awers odznaki IV klasy
Awers odznaki V klasy
Baretka dla obcokrajowców
Baretka dla krajowców
Baretka wstęgi władcy
Ustanowiono	1808
Wycofano	1939
Wielkość	Odznaka – 8 × 9 cm Gwiazda – 15,2 × 12,5 cm Łańcuch – 35,6 × 25,4 cm
Kruszec	złoto
Powyżej	Order Korony
Równorzędne	brak
Poniżej	Order Aftab
Projektant	Muhammad Ja`far
Multimedia w Wikimedia Commons

Order Lwa i Słońca (pers. ‏Nešān-e Šīr o Koršīd شیر و خورشید‎) – najwyższe honorowe odznaczenie perskie, które ustanowił w 1808 szach perski Fath Ali z dynastii Kadżarów. 15 lutego 1939 zostało zastąpione Orderem Portretu Władcy przez szacha Rezę z dynastii Pahlawi. Nadawany był osobom cywilnym i wojskowym, zarówno Persom jak i obcokrajowcom, którzy wyróżnili się w służbie dla kraju i monarchy a także wysokim dygnitarzom innych państw^[1][2][3]. W precedencji Kadżarskich orderów w XX wieku znajdował się poniżej Orderu Korony a powyżej kobiecego Orderu Słońca^[4].

W Persji nie istniały klasyczne ordery w europejskim rozumieniu tego słowa (tj. jako tradycja oparta na dziejach struktur rycerskich lub arystokratycznych, w której obrzędowość wskazywała na organizację orderu), a jedynie odznaczenia honorowe w formie medali lub dekoracji, takich jak odznaka i akcesoria (gwiazda, wstęga itp.). Przy tworzeniu pierwotnej wersji odznaczenia posłużono się wzorcami pochodzącymi z Turcji z okresu panowania sułtana Selima III, który utworzył dwuklasowy Order Półksiężyca zwany też Orderem Czerwonego Półksiężyca, gdzie I klasa odznaczenia miała wygląd gwiazdy, a II klasa była w wykonana w formie medalu zawieszonego na wstędze^[5][2].

Bezpośrednią przyczyną powstania perskiego orderu było nawiązanie stosunków dyplomatycznych z napoleońską Francją i przyjazd francuskiego poselstwa generała Claude'a Mathieu de Gardane do stolicy Persji (1807–1808). Order ten przeznaczony był do odznaczania członków tej delegacji i cesarza Francuzów^[5], pod nazwą Orderu Słońca (Nešān-e Koršīd). W 1810 szach postanowił uhonorować brytyjskiego posła, generała Johna Malcolma, w nagrodę za wprowadzenie uprawy ziemniaka podczas swojej poprzedniej misji dyplomatycznej w Persji w 1802. Ten jednak odmówił przyjęcia odznaczenia tłumacząc, że odznaczenie to powstało w celu odznaczania wroga (Francji). Wówczas władca zmienił nazwę na Order Lwa i Słońca, co zostało zaakceptowane przez Malcolma^{[6][7][8][9][10]}.

Odznaka (godło) miała wygląd owalnego medalionu z wizerunkiem lwa na tle wschodzącego słońca, umieszczonych wewnątrz bogato zdobionej kamieniami szlachetnymi ramki^[5] (później ramka miała kształt ośmiokąta)^[2]. Gwiazda orderowa była ośmiopromienna z analogiczną ilustracją lwa i słońca wewnątrz^[5]. Łańcuch orderowy (naszyjnik) składał się z podwójnego rzędu łańcuchów przerywanego różnymi ilustracjami (leżącego lwa, stojącego lwa, zachodzącego słońca, korony Kadżarów, promieni słonecznych, kwiatów), a jego rozmiar wynosił 35,6 × 25,4 cm. Wymiary odznaki to 8 × 9 cm, a gwiazdy 15,2 × 12,5 cm. Podstawowym materiałem użytym do wytworzenia insygniów odznaczenia było złoto a zaprojektował je Muhammad Ja`far^[11].

Podczas rządów szacha Mohammada (1834–1848), z inicjatywy Abbasa Mirzy, powstała wojskowa wersja orderu podzielona na osiem klas odpowiadających rangom oficerskim (później wprowadzono jeszcze jedną klasę), a każda klasa podzielona była na trzy stopnie. Wersja przeznaczona dla wojskowych różniła się od cywilnej wizerunkiem lwa, który trzymał w podniesionej łapie zakrzywiony miecz, a ramka wysadzana była diamentami. W wersji cywilnej ramkę zrobiły rubiny i szafiry, a lew nie miał miecza^[2][3].

Według autorów Encyclopædia Iranica Order Lwa i Słońca stał się najważniejszym odznaczeniem państwowym za panowania szacha Nasera ad-Dina (1848-1896), ponieważ w 1862 został uzupełniony o trzy nowe klasy Aghdas^[2]. Jednak inni autorzy traktują je jako oddzielne odznaczenie Order Aghdas^{[12][13][14][15][16]}, umieszczone w precedencji perskich nagród poniżej Orderu Portretu Przywódcy Wiernych a powyżej Orderu Lwa i Słońca^[12][15].

 Osobny artykuł: Order Aghdas.

Podzielony był na klasy:

• Aghdas (Najświętszy, I klasa)
  • I stopień – dla zagranicznych głów państw i szacha,
  • II stopień – dla perskich książąt, premierów i generalnych gubernatorów najważniejszych prowincji
• Ghods (Świętszy, II klasa) – dla ambasadorów, ministrów stanu, dowódców armii i dygnitarzy o podobnym statusie,
• Moghaddas (Święty, III klasa) – dla ministrów, gubernatorów i innych ważnych urzędników o podobnym znaczeniu^[13].

W każdej z klas odznaka miała wygląd 12-ramiennej gwiazdy zwieńczonej koroną Kadżarów. W jej środku umieszczono wizerunek lwa oraz słońca i bogato zdobiono diamentami i rubinami^[2][3]. Nadawany był w dwóch różnych odmianach, dla Persów (sardār) oraz dla cudzoziemców (neshān)^[12][13].

W 1872 cywilna wersja Orderu Lwa i Słońca została podzielona na klasy wzorowane na francuskiej Legii Honorowej. Nowo powstała Wielka Wstęga (I klasa) zastąpiła przeznaczeniem klasę III (Moqaddas) Orderu Aghdas^[2][3].

Klasy^[1]

• I klasa – Wielka Wstęga
• II klasa – Wielki Oficer
• III klasa – Komandor
• IV klasa – Oficer
• V klasa – Kawaler

Medale^[1]

• Medal Złoty
• Medal Srebrny
• Medal Brązowy

Wstęga orderowa (Hamāyel) przyporządkowana była do I klasy i uszyta w kolorach uzależnionych od rangi oraz funkcji noszącego:

• jasnoniebieska – noszona wyłącznie przez szacha
• zielona – dla wielkiego wezyra i czterogwiazdkowych generałów
• ciemnoniebieska – ambasadorowie odznaczeni I klasą^[2]

Wstążki wykonywane były w trzech wersjach kolorystycznych:

• zielona – dla cudzoziemców,
• niebieska – dla urzędników na dworze szacha,
• niebiesko-biało-czerwona – dla krajowców^[1].

Wzory odznak (godła) i gwiazd[12]
Gwiazda I klasy	Gwiazda II klasy	Odznaka II klasy	Odznaka III klasy (wojskowa)	Odznaka IV klasy (wojskowa)	Odznaka V klasy (wojskowa)

 Z tym tematem związana jest kategoria: Odznaczeni Orderem Lwa i Słońca.

Order Słońca (Nešān-e Koršīd)^[17]

• Charles Mathieu Gardanne w 1807^[5]
• Pierre Amédée Jaubert w 1807^[18]
• Napoleon I Bonaparte w 1808^[18]
• Charles-Maurice de Talleyrand-Périgord w 1808^[18]
• Hugues Maret w 1808^[18]

Order Lwa i Słońca (Nešān-e Šīr o Koršīd)

• John Malcolm – I klasa w 1810^[8]
• Gore Ouseley – I klasa w 1819^[19]
• Richard Wellesley
• Edmund Ironside w 1921^[9]
• Napoleon III Bonaparte – I klasa^[20]
• Pascal Coste w 1840^[21]
• Pierre César Charles de Sercey – I klasa w 1850^[22]
• Abdülaziz – kategoria Aqdas w 1863^[3]
• François Guizot – I klasa w 1868
• Georges Haussmann – I klasa w 1868
• Jacques Louis Randon – I klasa w 1868
• Édouard Drouyn de Lhuys – I klasa w 1868
• Émile Mellinet – I klasa w 1878^[18]
• Alexandre Percin – II klasa^[23]
• Leopold I Koburg – I klasa w 1851^[18]
• Edouard Akspacii w 1862^[24]
• Eugène Beyens – II klasa w 1866^[24]
• Hubert Dolez^[24]
• Auguste D'asethas^[24]
• Witold Zglenicki w 1900^[25]
• Tadeusz Oksza-Orzechowski – II klasa w 1874^[26]
• Andrzej Kazimierz Potocki
• Wacław Zaleski
• Natalia Janotha^[27]
• Raul Koczalski
• Antonin Puzyński
• Aleksiej Kuropatkin
• Leonid Artamonow
• Aleksiej Jermołow
• Aleksandr Gribojedow
• Aleksandr Komarow
• Dmitrij Milutin
• Iwan Paskiewicz
• Grigorij Rosen
• Aleksander I Obrenowić
• Camillo Cavour
• Porfirio Díaz
• Johann Strauss
• Franciszek Hutten-Czapski – III klasa^[28]

• Christopher Buyers: Nishan-i-Kurshid – The Grand Order of the Sun [W:] Persia. The Qajar Dynasty orders & decorations (ang.). [dostęp 2014-10-23]
• Christopher Buyers: Nishan-i-Shir u Khurshid – The Imperial Order of the Lion and Sun [W:] Persia. The Qajar Dynasty orders & decorations (ang.): 1. Early Period, 2. Regulations, 3. Reorganisation and Expansion, 4. Late Period. [dostęp 2014-10-23]

• p
• d
• e

Irańskie [perskie] odznaczenia (według rangi)

Dynastia Kadżarów	Order Portretu Przywódcy Wiernych Order Aghdas Order Cesarskiego Portretu Order Korony Order Lwa i Słońca Order Słońca Order Zulfaghara Order Sepaha Order Sztuki i Nauki
Dynastia Pahlawich	Order Pahlawiego Order Zulfaghara Order Arjamehr Order Korony Iranu Order Plejad Order Portretu Władcy Order Trzeciego Marca Order Sepaha Order Zasługi Wojskowej Medal Koronacyjny Mohammada Rezy Pahlawiego Medal 2500-lecia Imperium Perskiego
Islamska Republika Iranu	Order Islamskiej Republiki Iranu Order Niepodległości Medal Zulfaghara Order Zwycięstwa
Inne	Order Czerwonego Lwa i Słońca

• Zobacz też: Lista baretek – Iran
• Ordery i odznaczenia – Iran (Persja)