Ostrzeń pospolity – Wikipedia, wolna encyklopedia

Ostrzeń pospolity

Morfologia
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rodzina	ogórecznikowate
Rodzaj	ostrzeń
Gatunek	ostrzeń pospolity
Nazwa systematyczna
Cynoglossum officinale L. Sp. pl. 1:134. 1753[3]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Ostrzeń pospolity^[4], ostrzeń purpurowy, psi język^[5] (Cynoglossum officinale L.) – gatunek rośliny należący do rodziny ogórecznikowatych.

Rodzimy obszar występowania obejmował niektóre obszary Europy i Azji^[6]. Jako gatunek zawleczony lub uciekinier z upraw szeroko rozprzestrzenił się w USA i południowej części Kanady. Zanotowano jego występowanie także w Panamie i kilku krajach Afryki^[7]. W Polsce jest dość częsty w całym kraju na niżu i w piętrze pogórza. Jego status we florze Polski jest nieznany; być może jest gatunkiem rodzimym, być może archeofitem^[6].

Łodyga

Wzniesiona, w górnej części rozgałęziona, dorastająca do 60 cm wysokości^[6], szaro owłosiona^[8].

Liście

Obustronnie miękko owłosione. Dolne długoogonkowe jajowatolancetowate, o długości do 20 cm, górne podługowatolancetowate, siedzące^[6].

Kwiaty

Zebrane w gęste skrętki, te zaś z kolei tworzą wiechę złożoną z licznych skrętek i wyrastającą z kąta podługowatolancetowatej podsadki. Korona kwiatu czerwonawa lub brunatnoczerwona, lejkowata, złożona z pięciu okrągłych i zrośniętych dołem płatków. Wewnątrz korony osklepki z brodawkami, słupek i 5 pręcików o krótkich pylnikach. Kielich wełnisto owłosiony^[6].

Owoce

Rozłupnia, rozpadająca się na cztery rozłupki. Są jajowate, a ich brzegi i część środkowa jest zgrubiała i tworzy wypukły dysk. Na górnej i dolnej powierzchni haczykowate kolce, ponadto na dolnej jajowata płaszczyzna przyczepu^[6].

Rozwój

Roślina dwuletnia, hemikryptofit. Roślina trująca. Kwitnie od maja do lipca^[9]. Nasiona przyczepiają się do sierści zwierząt i ubrania i w ten sposób są przez nie rozsiewane (ektozoochoria)^[10].

Siedlisko

Rośnie głównie w kserotermicznych siedliskach ruderalnych: na przydrożach, rumowiskach, wysypiskach, terenach kolejowych, na obrzeżach lasów i w zaroślach, pojedynczo, lub w niewielkich grupach^[6]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla SAll. Onopordenion^[11].

Genetyka

Liczba chromosomów (2n = 24^[9].

Korelacje międzygatunkowe

Na pędach ostrzenia pospolitego pasożytuje Golovinomyces cynoglossi wywołujący chorobę zwaną mączniakiem prawdziwym, a na liściach grzyb Ramularia cynoglossi wywołujący plamistość liści. Na pędach i liściach żeruje kilka gatunków chrząszczy (zwłaszcza ich larwy)^[12].

• 
  Kwiaty
• 
  Budowa kwiatów
• 
  Dolna strona liścia
• 
  Młody owoc
• 
  Przekrój przez owoc

• Jest rośliną miododajną o wydajności około 100-200 kg/ha oraz rośliną pyłkodajną, o średniej wydajności pyłkowej. Z tego względu bywa czasami przez pszczelarzy wysiewany na nieużytkach^[13].
• Korzenie zawierają alkaninę i były dawniej wykorzystywane do barwienia^[14].
• Świeże rośliny wydzielają nieprzyjemny zapach. Były dawniej używane do odstraszania myszy, które nie lubią tego zapachu^[14].
• Dawniej był uznawany za roślinę leczniczą i stosowany przeciw krztuścowi, przy bólach zębów i reumatyzmie. Badania wykazały jednak, że wykazuje on działanie rakotwórcze i nie potwierdziły jego leczniczych własności. Z tego względu obecnie nie jest używany w lecznictwie^[15].
• W krajach alpejskich młode liście były spożywane jako sałatka (mimo przykrej woni). Jednak odkąd odkryto jego trujące i rakotwórcze własności odradza się ich spożywania^[15].