Płaskla – Wikipedia, wolna encyklopedia

Płaskla
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	telomowe
Gromada	naczyniowe
Klasa	paprocie
Podklasa	paprotkowe
Rząd	paprotkowce
Rodzina	paprotkowate
Rodzaj	płaskla
	Nazwa systematyczna
	Platycerium Desv.; Mém. Soc. Linn. Paris 6: 213. 1827
	Typ nomenklatoryczny
	Platycerium alcicorne (Desv.)
Synonimy
	Alcicornium (Gaudich. ex Underw.); Neuroplatyceros (Fée); Stemaria Schott;
	Alcicornium (Gaudich. ex Underw.); Neuroplatyceros (Fée); Stemaria Schott;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Płaskla, łosie rogi (Platycerium Desv.) – rodzaj roślin należący do rodziny paprotkowatych. Należy do niego ok. 18 epifitycznych gatunków, pochodzących z regionów tropikalnych i umiarkowanych Ameryki Południowej, Afryki, południowo-wschodniej Azji, Australii i Nowej Gwinei^[5].

Zasięg geograficzny

W obrębie rodzaju wyróżnić można dwie grupy zasięgowe odpowiadające zresztą dwóm kladom, na jakie rodzaj ten się dzieli. Jedna grupa gatunków należy do kladu afrykańsko-amerykańskiego, druga do jawajsko-australijskiego. W Afryce i na Madagaskarze występuje 6 gatunków. Dwa z nich spotykane są tylko w tropikach kontynentalnej Afryki – P. elephantotis i P. stemaria. Trzy są endemitami Madagaskaru – P. ellisii, P. madagascariense i P. quadridichotomum. Jeden gatunek występuje wzdłuż wschodnich wybrzeży Afryki i na Madagaskarze – P. alcicorne. Na niewielkim obszarze w Ameryce Południowej na pograniczu Peru i Boliwii występuje tylko P. andinum. Zasięg pozostałych gatunków obejmuje różne obszary od półwyspu Malajskiego poprzez archipelag Malajski do północno-wschodniej Australii^[6].

Morfologia

U sporofitów korzenie i liście wyrastają z krótkiego kłącza. Istnieją dwa rodzaje liści: płonne i płodne. Bezpłodne liście płonne w kształcie nerki lub tarczy przylegają do podłoża i chronią kłącze i korzenie przed uszkodzeniem i wysuszeniem. U niektórych gatunków wierzchnie liście płonne formują otwartą koronę, zbierając wodę. Liście płodne są dychotomiczne lub w kształcie poroża i wyrastają lub zwieszają się z kłącza. Osiągają 150 cm długości. Duże brązowe lub rdzawe sori znajdują się na dolnej stronie liści płodnych. Jeśli warunki są odpowiednie, zarodniki kiełkują w sposób naturalny na okolicznych drzewach. Niektóre gatunki płaskli formują kolonię (polikormon), kiedy ich kłącze się rozdzieli lub nowe kłącze zbuduje się na wierzchołku korzenia.

Systematyka

Pozycja systematyczna według Smitha i in. (2006)

Rodzaj Platycerium należy do rodziny paprotkowatych (Polypodiaceae), rząd paprotkowce Polypodiales^[7]. Stanowi grupę siostrzaną dla rodzaju Pyrrosia, kolejne pod względem pokrewieństwa rodzaje to: Microsorum, Lemmaphyllum i Lecanopteris^[6].

Pozycja systematyczna według Crescent Bloom

Gromada paprotniki (Polypodiophyta Cronquist), podgromada Polypodiophytina (Reveal), klasa paprocie (Polypodiopsida Cronquist), podklasa paprocie cienkozarodniowe (Polypodiidae Cronquist), rząd paprotkowce (Polypodiales Mett. ex A.B. Frank in Leunis), podrząd Polypodiineae (Bessey), rodzina paprotkowatych (Polypodiaceae Bercht. & J. Presl)^[8].

Podział na gatunki^[9]^[4]^[10]^[11]

Grupa afrykańsko-amerykańska:

Platycerium alcicorne Desv.
Platycerium andinum Baker
Platycerium elephantotis Schweinf.
Platycerium ellisii Baker
Platycerium madagascariense Baker
Platycerium quadridichotomum (Bonap.) Tardieu
Platycerium stemaria (P. Beauv.) Desv.

Grupa jawajsko-australijska:

Platycerium bifurcatum (Cav.) C. Chr. – płaskla łosioroga
- Platycerium bifurcatum subsp. bifurcatum
- Platycerium bifurcatum subsp. veitchii (Underw.) Hennipman & M.C. Roos
- Platycerium bifurcatum subsp. willinckii (T. Moore) Hennipman & M.C. Roos
Platycerium hillii T. Moore
Platycerium veitchii C. Chr.

Grupa malajsko-azjatycka:

Platycerium coronarium (J. Koenig ex O. F. Müll.) Desv.
Platycerium grande (Fée) Kunze – płaskla wielka
Platycerium holttumii Joncheere & Hennipman
Platycerium ridleyi Christ
Platycerium superbum de Jonch. & Hennipman
Platycerium wallichii Hook.
Platycerium wandae Racib.

P. wandae jest gatunkiem opisanym po raz pierwszy przez Mariana Raciborskiego w 1902 roku^[12], nazwanym tak najprawdopodobniej na cześć swojej jedynej krewnej – młodszej siostry Marii Wandy Raciborskiej^[13]. Zaliczany tu gatunek Platycerium sumbawense wyodrębniany jest obecnie jako Alcicornium sumbawense (H. Christ) H. Christ.^[14]

Zastosowanie

Roślina ozdobna: Niektóre gatunki z rodzaju są uprawiane jako rośliny doniczkowe. Rodzaj ten jest również szeroko reprezentowany w ogrodach botanicznych.

Uprawa

Pielęgnacja: Wszystkie gatunki wymagają jednakowego pielęgnowania; sadzi się je na dużych kawałkach kory lub na pniach stosowanych dla epifitów. W momencie umieszczania rośliny na drewnie nakłada się tam warstwę lekkiej mieszanki dla epifitów, która będzie utrzymywać odpowiednią wilgotność i ułatwi zakorzenienie się kłącza. Pod liście płonne należy od czasu do czasu włożyć garść liści bukowych lub podłoża dla epifitów. Pielęgnacja polega na zraszaniu liści.
Rozmnażanie: Płaskle rozmnaża się za pomocą zarodników wysiewanych na powierzchni wilgotnego torfu. W przypadku niektórych gatunków możliwy jest podział kłącza.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).
↑ The Pteridophyte Phylogeny Group. A community-derived classification for extant lycophytes and ferns. „Journal of Systematics and Evolution”. 54 (6), s. 563–603, 2016. DOI: 10.1111/jse.12229.
↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2010-05-04].
↑ ^a ^b Platycerium Desv.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-11-12].
↑ E. Hennipman, M.C. Roos: A monograph of the fern genus Platycerium (Polypodiaceae). Amsterdam: Koninklijke Academie van Wetenschappen. Verhandelingen, Afd. Natuurkunde, Tweede reeks, deel 80, 1982, s. 1-126. ISBN 978-0444855695.
↑ ^a ^b Kreier Hans-Peter, Schneider Harald. Phylogeny and biogeography of the staghorn fern genus Platycerium (Polypodiaceae, Polypodiidae). „Botanical Society of America, Inc.”. 93, s. 217-225, 2006.
↑ Smith, A. R., K. M. Pryer, E. Schuettpelz, P. Korall, H. Schneider & P. G. Wolf: A classification for extant ferns. Taxon 55(3): 705–731, 2006. [dostęp 2009-11-11]. (ang.).
↑ Crescent Bloom: Platycerium. The Compleat Botanica. [dostęp 2010-05-04]. (ang.).
↑ Species Records of Platycerium. USDA, ARS, National Genetic Resources Program. Germplasm Resources Information Network – (GRIN). [dostęp 2010-05-05]. (ang.).
↑ Nazwy polskie według Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973.
↑ Sue Olsen: Encyclopedia of Garden Ferns. Portland: Timber Press, Inc., 2007, s. 305. ISBN 978-0-88192-819-8.
↑ Marian Raciborski. O kilku nieznanych paprociach archipelagu malajskiego. „Bull. de l'Acad. d. Sc. de Cracovie”, s. 64-64, 1902.
↑ Monika M. Bryła-Mazurkiewicz: Marian Raciborski z Brzóstowej – ojciec polskiej paleobotaniki, współtwórca ruchu ochrony przyrody w Polsce. Świętokrzyskie Wiadomości. [dostęp 2010-05-06]. (pol.).
↑ Platycerium. [w:] The Plant Names [on-line]. [dostęp 2013-03-30].

Bibliografia

Haager Jiří: Mieszkanie w kwiatach, moje hobby. Warszawa: Polska Oficyna Wydawnicza BGW, 1992. ISBN 83-7066-343-5.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).

[ppgI-2] The Pteridophyte Phylogeny Group. A community-derived classification for extant lycophytes and ferns. „Journal of Systematics and Evolution”. 54 (6), s. 563–603, 2016. DOI: 10.1111/jse.12229.

[3] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2010-05-04].

[powo-4] Platycerium Desv.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-11-12].

[5] E. Hennipman, M.C. Roos: A monograph of the fern genus Platycerium (Polypodiaceae). Amsterdam: Koninklijke Academie van Wetenschappen. Verhandelingen, Afd. Natuurkunde, Tweede reeks, deel 80, 1982, s. 1-126. ISBN 978-0444855695.

[kreier-6] Kreier Hans-Peter, Schneider Harald. Phylogeny and biogeography of the staghorn fern genus Platycerium (Polypodiaceae, Polypodiidae). „Botanical Society of America, Inc.”. 93, s. 217-225, 2006.

[smith-7] Smith, A. R., K. M. Pryer, E. Schuettpelz, P. Korall, H. Schneider & P. G. Wolf: A classification for extant ferns. Taxon 55(3): 705–731, 2006. [dostęp 2009-11-11]. (ang.).

[8] Crescent Bloom: Platycerium. The Compleat Botanica. [dostęp 2010-05-04]. (ang.).

[9] Species Records of Platycerium. USDA, ARS, National Genetic Resources Program. Germplasm Resources Information Network – (GRIN). [dostęp 2010-05-05]. (ang.).

[10] Nazwy polskie według Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973.

[11] Sue Olsen: Encyclopedia of Garden Ferns. Portland: Timber Press, Inc., 2007, s. 305. ISBN 978-0-88192-819-8.

[12] Marian Raciborski. O kilku nieznanych paprociach archipelagu malajskiego. „Bull. de l'Acad. d. Sc. de Cracovie”, s. 64-64, 1902.

[13] Monika M. Bryła-Mazurkiewicz: Marian Raciborski z Brzóstowej – ojciec polskiej paleobotaniki, współtwórca ruchu ochrony przyrody w Polsce. Świętokrzyskie Wiadomości. [dostęp 2010-05-06]. (pol.).

[14] Platycerium. [w:] The Plant Names [on-line]. [dostęp 2013-03-30].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]