French
DeutschPigmejka karłowata – Wikipedia, wolna encyklopedia
| Cebuella pygmaea | |||
| (Spix, 1823) | |||
 | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek | pigmejka karłowata | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 | |||
Pigmejka karłowata[5], pigmejka[6][7], uistiti pigmejka[6] (Cebuella pygmaea) – gatunek ssaka naczelnego z rodziny pazurkowcowatych (Callitrichidae).
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1823 roku niemiecki przyrodnik Johann Baptist von Spix nadając mu nazwę Iacchus pygmaeus[1]. Miejsce typowe to Tabatinga, na obszarze rzeki Solimões, Amazonas, Brazylia[1][8][9]. Holotyp to zamontowana skóra z czaszką w środku dorosłego osobnika (sygnatura ZSM 20) ze zbiorów Zoologische Staatssammlung München[10].
Z badań Boubli i współpracowników (w druku) wynika, że populacje tradycyjnie zaliczane do gatunku C. pygmaea należą do dwóch odrębnych gatunków, z których jeden zasiedla obszary nad rzeką Japurá, a drugi – obszary na południe od Solimões[11]. Zdrowe mieszańce C. pygmaea z Callithrix jacchus zostały uzyskane w niewoli[12], a niektóre ujęcia systematyczne uznają Cebuella za podrodzaj Callithrix[8].
Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy[12].
Etymologia
[edytuj | edytuj kod]- Cebuella: rodzaj Cebus Erxleben, 1777 (kapucynka); łac. przyrostek zdrabniający -ella[13].
- pygmaea: łac. pygmaeus „karłowaty”, od gr. πυγμαιος pugmaios „karłowaty, wielkości pięści”, od πυγμη pugmē „pięść”[14].
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Pigmejka karłowata występuje na obszarach górnego biegu Amazonki w południowej Kolumbii, zachodnia Brazylii, północno-wschodnim Ekwadorze i północnym Peru, na północ od Solimões (górny bieg Amazonki) i Napo, na wschód do ujścia Japurá i na południe od Caqueta do Andów[12].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Pigmejka karłowata jest najmniejszym przedstawicielem małp – długość ciała (bez ogona) 12–16 cm, długość ogona od 17–23 cm; masa ciała 85–140 g[15][16]. Samice są nieco większe od samców[15]. Futro zielonożółte z ciemnobrązowymi plamami, na brzuchu żółtopomarańczowe.
Ekologia
[edytuj | edytuj kod]
Pigmejki karłowate żyją najczęściej w parach lub małych, rodzinnych grupach. Opiekę nad młodymi sprawuje ojciec oraz ewentualnie starsze męskie potomstwo; rola matki sprowadza się głównie do karmienia[17].
Doskonale wspina się po drzewach dzięki przystosowanym do tego celu pazurom. Pigmejka karłowata jest aktywna w dzień; noce spędza w dziuplach, rozwidleniach konarów drzew lub ptasich gniazdach. Jest wszystkożerna – żywi się owocami, liśćmi, owadami, larwami oraz małymi kręgowcami i bezkręgowcami, ale jej ulubionym pokarmem jest sok i żywica drzew.
Zajmowane terytorium znakują wydzieliną gruczołów zapachowych.
Ciąża trwa ok. 140 dni, jednorazowo rodzi się do 3 młodych.
Osobniki komunikują się za pomocą odgłosów podobnych do świergotu ptaków - trele umożliwiają porozumiewanie się na odległość, gwizdy i charakterystyczne odgłosy przypominające kliknięcie mają za zadanie ostrzegać przed zagrożeniem. Część sygnałów nadawana jest w formie ultradźwięków niesłyszalnych dla człowieka[18][19].
W niewoli pigmejka karłowata może żyć do 16 lat, długość życia w warunkach naturalnych nie jest znana.
Status zagrożenia
[edytuj | edytuj kod]W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (ang. vulnerable ‘narażony’)[4].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c J.B. von Spix: Simiarum et Vespertilionum Brasiliensium species novae. Monachii: typis F.S. Hübschmanni, 1823, s. 32. (łac.).
- ↑ H.R. Schinz: Systematisches Verzeichniss aller bis jetzt bekannten Säugethiere oder Synopsis Mammalium nach dem Cuvier’schen System. Cz. 1. Solothurn: Verlag von Jent und Bakmann, 1845, s. 95. (niem.).
- ↑ H.W. Bates: The naturalist on the River Amazons, A record of adventures, habits of animals, sketches of Brazilian and Indian life and aspects of nature under the Equator during eleven years of travel. Cz. 1. London: J. Murray, 1863, s. 98. (ang.).
- ↑ a b S. de la Torre i inni, Cebuella pygmaea, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2021-2 [dostęp 2021-08-08] (ang.).
- ↑ W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 37. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b Praca zbiorowa: Zwierzęta: encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 107. ISBN 83-01-14344-4.
- ↑ K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 264, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
- ↑ a b D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Callithrix (Cebuella) pygmaea. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-08-08].
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Cebuella pygmaea (Spix, 1823). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-10]. (ang.).
- ↑ R. Kraft. Die von J. B. von Spix beschriebenen neotropischen Primaten und Chiropteren. Verzeichnis der in der Zoologischen Staatssammlung München aufbewahrten Typusexemplare. „Spixiana”. Supplement 9, s. 436, 1983. (niem.).
- ↑ J.P. Boubli, M.N.F. da Silva, A.B. Rylands, S.D. Nash, F. Bertuol, M. Nunes, R.A. Mittermeier, H. Byrne, F.E. da Silva, F. Röhe, I. Sampaio, H. Schneider, I.P. Farias & T. Hrbek. How many Pygmy Marmoset (Cebuella Gray, 1870) species are there? A taxonomic re-appraisal based on new molecular evidence. „Molecular Phylogenetics and Evolution”, w druku. DOI: 10.1016/j.ympev.2017.11.010. (ang.).
- ↑ a b c C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 174. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 166, 1904. (ang.).
- ↑ pygmaea, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-09-10] (ang.).
- ↑ a b A.B. Rylands & R.A. Mittermeier: Family Callitrichidae (Marmosets and Tamarins). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 307. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
- ↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 111. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- ↑ M.M. Bryden i inni, Encyklopedia Zwierząt Ssaki, Warszawa: Agencja "Elipsa", 1991.
- ↑ J.F. Eisenberg & K.H. Redford, Mammals of the Neotropics, Volume 3: Ecuador, Bolivia, Brazil, Chicago, USA: University of Chicago Press, 2009.
- ↑ R.M. Nowak, Walker’s Mammal of the World – 5th Edition, Volume I, Baltimore, USA: The Johns Hopkins University Press, 1991.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 264, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
- Praca zbiorowa: Zwierzęta: encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 107. ISBN 83-01-14344-4.
- S. Bunker: Callithrix pygmaea. (On-line), Animal Diversity Web, 2001. [dostęp 2008-12-28]. (ang.).