French
DeutschPlecturocebus – Wikipedia, wolna encyklopedia
| Plecturocebus | |||
| Byrne, Rylands, Carneiro, Lynch Alfaro, Bertuol, M.N.F. Silva, Messias, Groves, Mittermeier, Farias, Hrbek, Schneider, Sampaio & Boubli, 2016[1] | |||
.jpg) Przedstawiciel rodzaju – titi brunatny (P. brunneus) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | Plecturocebus | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
| Plecturocebus moloch Hoffmannsegg, 1807 | |||
| Synonimy | |||
| | |||
| Gatunki | |||
| |||
Plecturocebus – rodzaj ssaków z podrodziny titi (Callicebinae) w obrębie rodziny sakowatych (Pitheciidae).
Rozmieszczenie geograficzne
[edytuj | edytuj kod]Rodzaj obejmuje gatunki występujące w zachodniej, środkowej i wschodniej Ameryce Południowej[3][4].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Długość ciała (bez ogona) 27–43,4 cm, długość ogona 36–55 cm; masa ciała 700–1400 g[4][5].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Rodzaj zdefiniował w 2016 roku międzynarodowy zespół zoologów (Brytyjczycy Hazel Byrne, Anthony Brome Rylands, Colin Peter Groves i Jean Philippe Boubli, Brazylijczycy Jeferson C. Carneiro, Fabricio Bertuol, Maria Nazareth Ferreira da Silva, Mariluce Messias, Izeni Farias, Horacio Schneider i Iracilda Sampaio, Amerykanie Jessica Lynch Alfaro i Russell Alan Mittermeier oraz Czech Tomas Hrbek) w opublikowanym w czasopiśmie Frontiers in Zoology artykule poświęconym powiązaniom filogenetycznym w obrębie rodzaju Callicebus wraz z pierwszą oceną taksonomii opartej na dowodach molekularnych[1]. Gatunkiem typowym jest (oznaczenie oryginalne) titi czerwony (P. moloch).
Etymologia
[edytuj | edytuj kod]Plecturocebus (Plectorocebus): gr. πλεκτος plektos ‘pleciony, kręcony’, od πλεκω plekō ‘pleść’; ουρα oura ‘ogon’; κηβος kēbos ‘długoogoniasta małpa’[1].
Podział systematyczny
[edytuj | edytuj kod]Takson wyodrębniony na podstawie danych molekularnych z Callicebus[1]. Do rodzaju należą następujące gatunki[6][5][3]:
| Grafika | Gatunek | Autor i rok opisu | Nazwa zwyczajowa[7] | Podgatunki[4][3][5] | Rozmieszczenie geograficzne[4][3][5] | Podstawowe wymiary[4][5][b] | Status IUCN[8] |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
.jpg) | Plecturocebus donacophilus | (d’Orbigny, 1836) | titi białouchy | gatunek monotypowy | północno-wschodnia Boliwia (nizina na wschód od rzeki Manique) i zachodnia Brazylia (południowa Rondônia przynajmniej do na zachód od górnego biegu rzeki Jí-Paraná); południowe i wschodnie granice zasięgu niejasne | DC: 28–42 cm DO: 37–46 cm MC: około 800 g | LC |
 | Plecturocebus pallescens | (O. Thomas, 1907) | titi białopłaszczowy | gatunek monotypowy | południowo-wschodnia Boliwia, północny Paragwaj i południowo-zachodnia Brazylia (Pantanal w Mato Grosso do Sul); granice zasięgu niejasne ze względu na bardzo małą liczbę potwierdzonych lokalizacji | DC: 31–36 cm DO: 39–42 cm MC: około 800 g | LC |
 | Plecturocebus oenanthe | (O. Thomas, 1924) | titi moczarowy | gatunek monotypowy | endemit Peru (San Martín (głównie dolina górnego biegu rzeki Mayo, ale rozciągający się na południe, prawdopodobnie aż do rzeki Huayabamba)); zakres wysokości: 750–950 m n.p.m. | DC: 30–32 cm DO: 36–40 cm MC: około 800 g | CR |
| Plecturocebus olallae | (Lönnberg, 1939) | titi samotny | gatunek monotypowy | endemit Boliwii (południowo-zachodnie Beni (najwyraźniej ograniczony do lasów galeriowych nad rzeką Yacuma i rzeką Manique)); zakres wysokości: do 400 m n.p.m. | DC: około 32 cm[c] DO: około 42 cm[c] MC: około 800 g | CR | |
| Plecturocebus modestus | (Lönnberg, 1939) | titi skromny | gatunek monotypowy | endemit Boliwii (południowo-zachodnie Bani (najwyraźniej ograniczony do doliny rzeki Beni, na wschód od rzeki Beni, na zachód do rzeki Manique)); zakres wysokości: do 400 m n.p.m. | DC: około 31 cm[c] DO: około 40 cm[c] MC: około 800 g | EN | |
 | Plecturocebus urubambensis | (Vermeer & Tello-Alvarado, 2015) | gatunek monotypowy | endemit Peru (między rzeką Tambo a rzeką Urubamba i między rzeką Manu a górnym biegiem rzeki Madre de Dios) | brak danych | LC | |
 | Plecturocebus vieirai | (Gualda-Barros, Nascimento & Amaral, 2012) | titi siworęki | gatunek monotypowy | endemit Brazylii (Pará i Mato Grosso – na południe od rzeki Amazonka, pomiędzy rzeką Xingu a rzeką Iriri) | DC: 30–35 cm DO: 41–51 cm MC: około 960 g[d] | CR |
 | Plecturocebus moloch | (Hoffmannsegg, 1807) | titi czerwony | gatunek monotypowy | endemit Brazylii (Pará i Mato Grooso (na południe od rzeki Amazonka, rzeki Tapajós i Juruena na wschód do rzek Tocantins i Araguaia; południowe granice zasięgu niejasne)); zakres wysokości: 0–300 m n.p.m. | DC: 27–43 cm DO: 35–55 cm MC: 700–1200 g | LC |
 | Plecturocebus grovesi | Boubli, Byrne, M.N.F. Silva, Silva-Júnior, Araújo, Bertuol, J. Gongalves, de Melo, Rylands, Mittermeier, F.E. Silva, Nash, Canale, Alencar, R.V. Rossi, Carneiro, Sampaio, Farias, Schneider & Hrbek, 2019 | gatunek monotypowy | endemit Brazylii (Mato Grosso (rzeki Juruena i Arinos na wschód do rzeki Teles Pires; południowa granica zasięgu prawdopodobnie do amazońskiego ekotonu leśnego/cerrado) | brak danych | CR | |
| Plecturocebus bernhardi | (M.G.M. van Roosmalen, van Roosmalen & Mittermeier, 2002) | titi książęcy | gatunek monotypowy | endemit Brazylii (na południe od rzeki Madeira, od dolengo biegu rzeki Ji-Paraná, na wschód do rzeki Aripuanã i rzeki Roosevelt; południowe granice zasięgu niejasne) | DC: 36–38 cm DO: około 55 cm MC: 700–1200 g | LC | |
| Plecturocebus miltoni | (Dalponte, F.E. Silva & J.S. Silva, 2016) | gatunek monotypowy | endemit Brazylii (Mato Grosso i Amazonas (międzyrzecze w obszarze rzek Roosevelt i Aripuanã) | brak danych | DD | ||
| Plecturocebus parecis | Gusmão, Messias, Cameiro, Schneider, Alencar, Calouro, Dalponte, Mattos, Ferrari, Buss, Azevedo, E.M. Santos, Nash, Ryland & Barnett, 2019 | gatunek monotypowy | endemit Brazylii (południowa Rondônia i zachodnie Mato Grosso (obszar ekotonu Mata Atlântica/cerrado, włącznie z Wyżyną Parecis)) | brak danych | NT | ||
 | Plecturocebus cinerascens | (Spix, 1823) | titi popielaty | gatunek monotypowy | endemit Brazylii (na południe od rzeki Madeira, na zachód do rzeki Aripuanã i rzeki Roosevelt, na wschód do rzeki Tapajós i rzeki Juruena, na południe prawdopodobnie do wschodniej części rzeki Guaporé) | DC: 32–40 cm DO: 39–48 cm MC: 740–950 g | LC |
| Plecturocebus hoffmannsi | (O. Thomas, 1908) | titi leśny | gatunek monotypowy | endemit Brazylii (międzyrzecze rzek Amazonka/Tapajós, na południe od kanałów Canumã, Urariá i Ramos („paranás”); na zachód do rzeki Abacaxis) | DC: 27–36 cm DO: 40–53 cm MC: 920–1100 g | LC | |
 | Plecturocebus baptista | (Lönnberg, 1939) | titi amazoński | gatunek monotypowy | endemit Brazylii (na południe od systemu rzecznego rzek Amazonka/Madeira, na północ od kanałów Canumã, Urariá i Ramos („paranás”)) | DC: 30–41 cm DO: 42–50 cm MC: 930–1400 g | LC |
 | Plecturocebus cupreus | (Spix, 1823) | titi miedziany | gatunek monotypowy | wschodnie Peru (na południe od rzek Marañón/Solimóes, na wschód od rzeki Ukajali) i zachodnia Brazylia (na zachód od rzeki Purús); południową granicę zasięgu stanowią prawdopodobnie podnóża Andów; zakres wysokości: 100–300 m n.p.m. | DC: 27–41 cm DO: 39–48 cm MC: 1–1,2 kg[d] | LC |
 | Plecturocebus discolor | (I. Geoffroy Saint-Hilaire & Deville, 1848) | titi białoogonowy | gatunek monotypowy | południowa Kolumbia (na południe od rzeki Guamués), wschodni Ekwador (na wschód od podnóży Andów) i Peru (pomiędzy rzeką Napo i rzeką Santiago, wzdłuż rzeki Huallaga); zakres wysokości: 100–800 m n.p.m. | DC: 28–34 cm DO: 38–51 cm MC: 850–1080 g | LC |
 | Plecturocebus ornatus | (J.E. Gray, 1866) | titi ozdobny | gatunek monotypowy | endemit Kolumbii (Cundinamarca (na północ do dorzecza dolnego biegu rzek Upia/Meta) i Meta (Sierra de la Macarena do rzek Guayabera i Guaviare)); zakres wysokości: 100–1000 m n.p.m. | DC: 30–36 cm DO: 38–45 cm MC: 1,1–1,2 kg | VU |
 | Plecturocebus coquetensis | (Defler, Bueno & J. García, 2010) | titi rudobrody | gatunek monotypowy | endemit Kolumbii (Caquetá (tylko między rzeką Japurá i rzeką Orteguaza, na zachód do podnóża Andów); zakres wysokości: 190–260 m n.p.m. | DC: około 35 cm[e] DO: brak danych MC: brak danych | CR |
| Plecturocebus brunneus | (J.A. Wagner, 1842) | titi brunatny | gatunek monotypowy | endemit Brazylii (Rondônia (międzyrzecze rzek Mamoré/Madeira/Jí-Paraná, ograniczony od południa częściowo przez Serra dos Pacaás Novos)); zakres wysokości: 100–400 m n.p.m. | DC: 30–40 cm DO: 37–44 cm MC: około 850 g | VU |
 | Plecturocebus aureipalatii | (R.B. Wallace, Gómez, A. Felton & A.M. Felton, 2006) | titi złotogłowy | gatunek monotypowy | południowo-wschodnie Peru (Puno, Madre de Dios, na zachód do rzeki Tambopata) i zachodnia Boliwia (na wschód do rzeki Beni, na południe do podnóży Andów); granice zasięgu niejasne; zakres wysokości: 100–500 m n.p.m. | DC: 29–32 cm DO: 48–52 cm MC: 900–1000 g | LC |
 | Plecturocebus toppini | (O. Thomas, 1914) | gatunek monotypowy | południowo-zachodnia Brazylia, południowo-wschodnie Peru i północno-zachodnia Boliwia (na południe od rzeki Purús, na północ od rzeki Madre de Dios, na zachód do rzeki Ukajali, na wschód do rzeki Ituxi) | DC: 27–41 cm DO: 39–48 cm MC: 1–1,2 kg[d] | LC | |
 | Plecturocebus caligatus | (J.A. Wagner, 1842) | titi kasztanowobrzuchy | 2 podgatunki | endemit Brazylii (na południe od rzeki Amazonka, w międzyrzeczu rzek Purús/Madeira, południowa i zachodnia granica zasięgu nieznana, prawdopodobnie na południe od rzeki Ituxi); zakres wysokości: 100–200 m n.p.m. | DC: 30–41 cm DO: 38–48 cm MC: około 800 g | LC |
| Plecturocebus stephennashi | M.G.M. van Roosmalen, T. van Roosmalen & Mittermeier, 2002 | titi tajemniczy | gatunek monotypowy | endemit Brazylii (prawdopodobnie międzurzecze rzek Ipixuna/Mucuím na południowym brzegu rzeki Purús, na południe prawdopodobnie do rzeki Madeira w Rondônii); zakres wysokości: 100–200 m n.p.m. | DC: 27–28 cm DO: około 42 cm MC: około 780 g | DD |
Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski, NT – gatunek bliski zagrożenia, VU – gatunek narażony, EN – gatunek zagrożony, CR – gatunek krytycznie zagrożony, DD – gatunki o nieokreślonym stopniu zagrożenia.
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Plecturocebus Byrne, Rylands, Carneiro, Lynch Alfaro, Bertuol, da Silva, Messias, Groves, Mittermeier, Farias, Hrbek, Schneider, Sampaio & Boubli, 2016
- ↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała
- ↑ a b c d Wymiary tylko dla samców (u samic nieznane).
- ↑ a b c Masa ciała dla samców (u samic nieznana).
- ↑ Wymiary tylko dla samic (u samców nieznane).
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d H. Byrne, A.B. Rylands, J.C. Carneiro, J.W.L. Alfaro, F. Bertuol, M.N.F. da Silva, M. Messias, C.P. Groves, R.A. Mittermeier, I. Farias, T. Hrbek, H. Schneider, I. Sampaio & J.P. Boubli. Phylogenetic relationships of the New World titi monkeys (Callicebus): first appraisal of taxonomy based on molecular evidence. „Frontiers in Zoology”. 13:10, s. 13, 2016. DOI: 10.1186/s12983-016-0142-4. PMID: 26937245. PMCID: PMC4774130. (ang.).
- ↑ P. Teta. The usage of subgenera in mammalian taxonomy. „Mammalia”. 83 (3), s. 210, 2019. DOI: 10.1515/mammalia-2018-0059. (ang.).
- ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 196–202. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ a b c d e S.F. Ferrari, L.M. Veiga, L.P. Pinto, L.K. Marsh, R.A. Mittermeier & A.B. Rylands: Family Pitheciidae (Titis, Sakis and Uacaris). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 459–463, 467–468. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
- ↑ a b c d e Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 127–131. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-09-29]. (ang.).
- ↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 40–41. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ Taxonomy: Plecturocebus – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-09-29]. (ang.).