French
DeutschPołudniowoafrykańska Partia Komunistyczna – Wikipedia, wolna encyklopedia
 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Skrót | SACP |
| Lider | |
| Data założenia | |
| Adres siedziby | |
| Ideologia polityczna | |
| Poglądy gospodarcze | |
| Liczba członków | 220 tysięcy |
| Strona internetowa | |
Południowoafrykańska Partia Komunistyczna (ang. South African Communist Party) – południowoafrykańska partia polityczna, reprezentująca ideologię marksistowską. Uczestniczyła w zwalczaniu i obalaniu systemu segregacji rasowej (apartheidu) w RPA.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Partia została założona 30 lipca 1921 roku jako „Komunistyczna Partia Południowej Afryki” (CPSA - Communist Party of South Africa), jaka zrzeszała w swoich strukturach szereg grup i organizacji marksistowskich. W czasie II wojny światowej wpływy partii znacznie wzrosły, a jej członkowie byli później wielokrotnie wybierani do organów przedstawicielskich największych miast kraju[1]. Bezpośrednim impulsem do powstania tego ugrupowania o charakterze socjalistycznym był wyzysk górników pracujących w kopalniach okręgu przemysłowego Witwatersrand w 1922 r., spowodowany przez dalsze wydobywanie licznych pokładów złota w tym regionie[2]. W tamtym czasie podmiotowość działania CPSA miała skłonność do walki z brytyjskim imperializmem[3].
W 1950 roku krótko po oficjalnym ogłoszeniu apartheidu na terenach Południowej Afryki uchwalono ustawę antykomunistyczną[4]. Ustawa ta zdelegalizowała działalność CPSA i pozwoliła na zdelegalizowanie każdej partii, którą rząd uznałby za komunistyczną. Członkostwo w CPSA było wtedy zagrożone karą do dziesięciu lat więzienia[potrzebny przypis]. W wyniku dekretu partia została rozwiązana. Powróciła jednak w 1953 roku pod nową nazwą - Południowoafrykańska Partia Komunistyczna (SACP).
Do 1990 roku SACP działało w podziemiu w najgłębszej tajemnicy. W lutym 1990 roku nowo wybrany prezydent RPA i laureat pokojowej nagrody Nobla, Frederik de Klerk ogłosił zniesienie zakazu działalności partii komunistycznych.
Od 11 lutego 1990 roku partia jest częścią sojuszu politycznego nazywanego „Sojuszem Trójstronnym". W jego skład wchodzi jeszcze Afrykański Kongres Narodowy oraz centrala związkowa Kongres Południowoafrykańskich Związków Zawodowych[5][6].
2 maja 1990 roku przywódcy dwóch największych organizacji komunistycznych, ANC (organizacji paramilitarnej) i SACP spotkali się z rządem RPA, który zgodził się na amnestię i rehabilitację więźniów politycznych[7]. Popularny przywódca komunistyczny Chris Hani, który stanął na czele partii w 1991 roku, został zamordowany w 1993 roku przez skrajnie prawicowego polskiego emigranta, Janusza Walusia[8].
SACP nadal jest częścią sojuszu rządzącego w RPA, a jego członkowie stale uczestniczą w wyborach z list Afrykańskiego Kongresu Narodowego. Obecny sekretarz generalny partii (jest także ministrem transportu), Blade Nzimande, był już członkiem rządu RPA, kierując Ministerstwem Szkolnictwa Wyższego.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Arkadiusz Żukowski, Mocarstwowa polityka ZSRR wobec Południowej Afryki w okresie apartheidu, „Forum Politologiczne”, 13 - "Stare" i "nowe" mocarstwa w Afryce - stygmaty kulturowe, religijne, polityczne, ekonomiczne i społeczne, 2012, s. 497–516, ISSN 1734-1698 [dostęp 2022-12-18], Cytat: Kongres został przechwycony przez komunistów i od nich uzależniony. Około 90% stanowisk kierowniczych w ANC zostało obsadzonych przez członków południowoafrykańskiej partii komunistycznej. (pol.).
- ↑ Krzysztof Maksymow, Przeobrażenia polityczne i społeczne w Południowej Afryce - od apartheidu do czasów współczesnych, „Forum Politologiczne”, 13 - "Stare" i "nowe" mocarstwa w Afryce - stygmaty kulturowe, religijne, polityczne, ekonomiczne i społeczne, 2012, s. 517–532, ISSN 1734-1698 [dostęp 2022-12-18], Cytat: Warto wspomnieć, że w 1867 roku rozpoczęto wydobywanie brylantów w Griekwaland-Wes (Orania), a w 1886 roku odkryto wielkie pokłady złota w Witwatersrand (Trans-wal). (pol.).
- ↑ Przemysław Juruś, Marcin Olender, Zjawisko apartheidu w Republice Południowej Afryki, „Roczniki Studenckie Akademii Wojsk Lądowych”, R. 5, 2021, ISSN 2544-7262 [dostęp 2022-12-18], Cytat: Wydarzeniem, które miało istotny wpływ na ideologię apartheidu była II wojna burska. Może budzić to złudne wrażenie, ponieważ stronami tego konfliktu byli Burowie i Brytyjczycy, czyli ludność biała. Konflikt rozegrał się w latach 1899- 1902 i był skutkiem imperialistycznej polityki brytyjskiej, prowadzonej na południu Afryki. Po zwycięstwie wojny przez Brytyjczyków, obie strony konfliktu doszły do wniosku, że poważnym zagrożeniem w realizacji ich polityki odbudowy państwa będzie ludność czarnoskóra, która zamieszkiwała większość terytorium i była podstawową siłą roboczą dla ludności białej. (pol.).
- ↑ Posługując się przykładem Mahatmy Gandhiego, zdecydował się na ścieżkę pokojowego oporu. Za przemawianie przed ludźmi został internowany, a w 1952 r. aresztowany na podstawie ustawy o zwalczaniu komunizmu.
- ↑ About the Tripartite Alliance [online], cosatu.org.za, 25 kwietnia 2019 [dostęp 2024-08-02] [zarchiwizowane z adresu 2019-04-25] (ang.).
- ↑ South Africa’s youngsters are let down by a lousy education system, „The Economist”, economist.com, ISSN 0013-0613 [dostęp 2024-08-02] (ang.).
- ↑ Cezary Łazarewicz, Nic osobistego: Sprawa Janusza Walusia, Sonia Draga Sp. z o.o., 28 października 2019, ISBN 978-83-8110-980-2 [dostęp 2022-12-18], Cytat: Wysłuchał go dopiero w roku 1990 nowy prezydent Frederik Willem de Klerk. Pół roku po objęciu stanowiska zapowiada wielką zmianę – demokrację i nową konstytucję. Znosi stan wyjątkowy i zwalnia z więzień czarnych przywódców. (pol.).
- ↑ Wojciech Jagielski − misja dziennikarstwa wojennego, „Kultura - Media - Teologia” (48), 2021, s. 83–101, DOI: 10.21697/kmt.48.4, ISSN 2081-8971 [dostęp 2022-12-18], Cytat: Sytuacja zmieniła się jednak 10 kwietnia 1993 roku, kiedy to Janusz Waluś – polski emigrant zamordował Chrisa Haniego. Hani był dowódcą komunistycznej opozycji[...] (pol.).