Protoawis – Wikipedia, wolna encyklopedia

Protoawis

Protoavis
Chatterjee, 1991
Okres istnienia: 225–215 mln lat temu PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N Q 225/215 225/215
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	zauropsydy
Podgromada	diapsydy
Rodzaj	protoawis
Gatunek	Protoavis texensis
Systematyka w Wikispecies

Protoawis (Protoavis) – niepewny rodzaj diapsyda, którego nazwa oznacza pierwszy ptak z Teksasu. Stał się on źródłem wielu kontrowersji i spekulacji co do pochodzenia ptaków.

W 1984 Sankar Chatterjee natknął się w Teksasie na dwa dziwne szkielety. Początkowo uznał je za należące do młodego celofyza. Później społeczność naukowa została poinformowana o tym znalezisku jako o szczątkach pierwszego ptaka pochodzącego z triasu (Wilford, 1986; Chatterjee, 1987, 1988). John Ostrom – twórca teorii dinozaurowego pochodzenia ptaków, w 1987 ostro skrytykował tą interpretacje znaleziska. Rok później Paul również ją odrzucił i wstępnie uznał znalezisko za kości herrerazauryda. W 1991 Chaterjee na podstawie owych tajemniczych skamielin dokonał formalnego opisu nowego gatunku archozaura – protoawisa. Następnie kilku badaczy zgodziło się, że Chatterjee znalazł szczątki ptaka (Kurochkin, 1992, Peters, 1994, Kurochkin, 1995, Martin, 2004). Został on przez niektórych uznany za coś w rodzaju brakujące ogniwa między awimimem a ptakami z grupy zwanej Ornithothoraces (Chatterjee, 1991; Chatterjee, 1998; Grobla i Thorley, 1998). Nieliczni uznali go za przedstawiciela Ornithurae (Feduccia, Martin i inni). Inni autorzy stanowczo odrzucili ptasią tożsamość protoawisa (Ostrom, 1991, Wellnhofer, 1992, Chiappe, 1995, Feduccia, 1996, Ostrom, 1996, Sereno, 1997, Hunt i inni, 1998, Renesto, 2000, Nesbitt i inni, 2005). Ci najczęściej sugerowali, że to chimera złożona z puszki mózgowej nieptasiego celurozaura (Witmer, 2001), kręgów szyjnych megalankozaura (Renesto, 2000), kości ramieniowej lepidozauromorfa (Witmer, 2001), kości udowej i kości przedniej kończyny celofyza (Hutchinson, 2001; Nesbitt i inni, 2005) i stopy nieptasiego archozaura (Sereno, 1997). Chinle i Dockum uznali protoawisa za chimerę złożoną z kości różnych zwierząt: megalankozaura, lepidozauramorfa (clewozaura), celofyzoidów (celofyza i godżirazaura) i crurotarsów (parazuchów, aetozaurów, popozaurów, rauizuchów). Nie uznaje obecności kości żadnych celurozaurów w domniemanych szczątkach protoawisa. Niektórzy uważają protoawisa za nowy gatunek pterozauromorfa i dokonali jego opisu (Atanassov, 2001, 2002).

Holotyp(TTU P 9200) składa się z kości przysiecznej, kości łzowej (?), kości łuskowej, kości kwadratowej, antepedium, kości ciemieniowej, tylnej części żuchwy, osi (10 mm), dwóch kręgów ogonowych (10 mm), części obojczyka (49 mm), dalszej części łopatki (37 mm), kości biodrowych (43 mm), część kości łonowej (37 mm), kości kulszowej (22 mm), kręgu szyjnego (18 mm), kości kulszowej, podstawy kości potylicznej, prootic, kości potylicznej górnej, części kości udowej (ok. 58 mm). Paratyp (TTU P 9201) składa się tymczasem z: szczęki, kości nosowej (?), kości łzowej, jarzmowej, kwadratowo-jarzmowej, kwadratowej (?), kości ciemieniowej (?), lemiesza (?), podniebienia, skrzydłowatego, fragmentem lewej żuchwy, tylnej części kości zębowej (?), tylnej części żuchwy, osi (8 mm), żebra szyjnego, siedmiu kręgów piersiowych (7–10 mm), dwóch grzbietowych żeber, dwóch kręgów krzyżowych (7 mm,), osiemnastu kręgów ogonowych (7–9 mm), dwóch szewronów, łopatki (?) (ok. 21 mm), kruczego (?) (18 mm), kości ramieniowej (ok. 39 mm), kości biodrowej (?) (22 mm), przedniej części kości piszczelowej, przedniej części kości strzałkowej, kości śródstopia (?) (9 mm), kości palców, paliczków, pazurów, siedmiu kręgów szyjnych (9–12 mm), kości piszczelowej (ok. 39 mm), kości strzałowej (ok. 41 mm), czterech kości śródstopia (kość śródstopia I – 12 mm, kość śródstopia II – 20 mm, kość śródstopia III – 18 mm, kość śródstopia IV – 14 mm), dalszej części kości śródstopia IV, kości śródstopia II (25 mm), kości skokowej i kości piętowej.

Klasyfikacja protoawisa, jak już zostało napisane, jest niepewna. W ciągu lat był uznawany za herrarazauryda, bazalnego teropoda, przedstawiciela rodziny Protoavidae umieszczonej w grupie teropodów, ptaka (prymitywnego lub zaawansowanego), bazalnego neoteropoda, pterozauromorfa, awicefala lub celofyza. Jeśli protoawis rzeczywiście jest ptakiem, jest to dowodem na to, że ptaki nie pochodzą od dinozaurów lecz od bardziej prymitywnych archozaurów. Jednak większość badaczy podchodzi do tego znaleziska ze sceptycyzmem – materiał kopalny (dwa niekompletne szkielety z licznymi uszkodzeniami kośćca) nie daje podstawy do wystawiania zbyt daleko idących wniosków. Jest on zbyt fragmentaryczny by ocenić zdolność protoawisa do lotu. Twierdzą również, że protoawis to chimera – wymieszane szczątki różnych zwierząt przez pomyłkę brane za kości jednego osobnika. Wiarygodność protoawisa dodatkowo umniejsza fakt, że jego rzekome szczątki zostały znalezione w pobliżu wielu innych wymieszanych w kości w delcie triasowej rzeki. Sankar Chatterjee chcąc wyjaśnić różnice między paratypem a holotypem stwierdził, że są to szczątki osobnika młodego i dorosłego. Kości protoawisa bardzo przypominają kości megalankozaura, co może sugerować, że protoawis nie jest dinozaurem tylko awicefalem. Niektóre kości przypominają budową kości ceratozaurów, a puszka mózgowa przypomina budową puszki mózgowe wczesnych celurozaurów. Najnowsze hipotezy wskazują, że ptaki wyewoluowały w Eurazji, a Amerykę skolonizowały dopiero w późnej kredzie, co stanowi kolejny dowód na to że protoawis nie jest ptakiem ani przodkiem ptaków. Skamieniałości celurozaurów i ceratozaurów niektórymi cechami budowy mogą przypominać ptasie, co tłumaczy fakt, że Sankar Chatterjee uznał znalezione przez siebie szczątki za ptasie. Zhou Zhonghe ma na tę sprawę podobny pogląd – protoawis nie jest triasowym ptakiem^[1]. Ponadto ta niekompletna skamielina nic nie znaczy przy sporej liczbie nowych odkryć, potwierdzających pochodzenie ptaków od dinozaurów. Warto zauważyć, że sam Chatterjee używa protoawisa jako dowodu na ścisły związek dinozaurów z ptakami. Ostatnie oględziny holotypu i paratypu protoawisa wykazały, że to po prostu chimera. Holotyp okazał się wymieszanymi kośćmi drepanozaurów (kręg szyjny, 18 mm), pterozauromorfa (kość kulszowa), celofyzoida (najprawdopodobniej osobnika młodego, część kości udowej) i innych teropodów (podstawa kości potylicznej, kości potylicznej górnej, prootic). Właścicieli pozostałych kości nie udało się ustalić^[2]. Również paratyp okazał się chimerą złożoną z kości: drepanozaurów (siedem kręgów szyjnych), pterozauromorfa (kość piszczelowa, kość strzałkowa, czterech kości śródstopia), celofyzoida (najprawdopodobniej osobnika młodego, kość skokowa, kość pięty) i innych teropodów (dalsze kości śródstopia IV, kość śródstopia II, kość śródstopia III)^[2].

Długość protoawisa szacuje się na 30–35 cm, wysokość na 10–15 cm, a wagę na 350 g. Występował (o ile i nie jest chimerą) na terenach formacji Dockum(Teksas) w USA ok. 225-215 mln lat temu.

• Chatterjee, 1986. The Late Triassic Dockum vertebrates: Their stratographic and paleobiogeographic significance. In Padian (ed.). The beginning of the age of dinosaurs: Faunal change across the Triassic-Jurassic boundary. Cambridge University Press. 378 pp.
• Wilford, 1986. Texas fossil may be bird's oldest ancestor. New York Times. 8-14-1986.
• Chatterjee, 1987. Skull of Protoavis and early evolution of birds. JVP. 7(3) 14A.
• Ostrom, 1987. Protoavis, a Triassic bird?. Archaeopteryx. 5, 113-114.
• Chatterjee, 1988. Functional significance of the semilunate carpal in archosaurs and birds. JVP. 8(3) 11A.
• Paul, 1988. Predatory dinosaurs of the world. Simon and Schuster, New York. A New York Academy of Sciences Book. 464 pp.
• Ostrom, 1991. The bird in the bush. Nature. 353, 212.
• Chatterjee, 1991. Cranial Anatomy and relationships of a new Triassic bird from Texas. Philosophical Transactions of the Royal Society of London Series B 332(1265): 277-342.
• Kurochkin, 1991. Protoavis, Ambiortus and other paleornithological rarities. [in Russian]. Priroda. 1991, 43-53.
• Chatterjee, 1992. Texas fossil identified as the world's oldest known bird. J. Geol. Soc. India 39 p. 89-90.
• Viohl, 1992. No evidence of Triassic birds. [in German]. Archaeopteryx. 10, 77-79.
• Wellnhofer, 1992. Protoavis: The oldest bird?. [in German]. Naturwiss. Rundsch. 45, 107-108.
• Kurochkin, 1992. The oldest bird. [in Russian]. Priroda. 1992, 100-101.
• Peters, 1994. Die Entstehung der Vogel-Verandern die jungsten Fossilfunde das Modell? In Gutmann et al. (eds.). Morphologie und evolution. Frankfurt. 403-424.
• Chatterjee, 1995. The Triassic bird Protoavis. Archaeopteryx. 13, 15-31.
• Chiappe, 1995. The first 85 million years of avian evolution. Nature. 378, 349-355.
• Kurochkin, 1995. Synopsis of Mesozoic birds and early evolution of Class Aves. Archaeopteryx. 13, 47-66.
• Feduccia, 1996. The Origin and Evolution of Birds. Yale University Press. 420 pp.
• Ostrom, 1996. The Questionable Validity of Protoavis. Archaeopteryx. 14, 39-42.
• Chatterjee, 1997. The Rise of Birds: 225 Million Years of Evolution. Johns Hopkins University Press. 312 pp.
• Sereno, 1997. The origin and evolution of dinosaurs. Annual Review of Earth and Planetary Sciences. 25, 435-489.
• Chatterjee, 1998. The avian status of Protoavis. Archaeopteryx. 16, 99-122.
• Dyke i Thorley, 1998. Reduced cladistic consensus methods and the inter-relationships of Protoavis, Avimimus, and Mesozoic birds. Archaeopteryx. 16, 123-129.
• Hunt, A.P., S.G. Lucas, A.B. Heckert, R.M. Sullivan and M.G. Lockley. 1998. Late Triassic dinosaurs from the western United States. Geobios, 31(4):511-531.
• Chatterjee, 1999. Protoavis and the early evolution of birds. Palaeontographica A. 254, 1-100.
• Renesto, 2000. Bird-like head on a chameleon body: new specimens ofthe enigmatic diapsid reptile Megalancosaurus from the Late Triassic of northern Italy. Rivista Italiana di Paleontologia e Stratigrafia. 106:157–180.
• Atanassov, 2001. Two new archosauromorphs from the Late Triassic of Texas. Journal of Vertebrate Paleontology. 21(3) 30A.
• Hutchinson, 2001. The evolution of femoral osteology and soft tissues on the line to extant birds (Neornithes). Zoological Journal of the Linnaean Society. 131, 169-197.
• Witmer, 2001. The role of Protoavis in the debate on avian origins. In Gauthier and Gall (eds.). New Perspectives on the Origin and Early Evolution of Birds. Yale University. 538-548.
• Atanassov, 2002. Unpublished thesis. Texas Tech University.
• Harris i Downs, 2002. A drepanosaurid pectoral girdle from the Ghost Ranch (Whitaker) Coelophysis Quarry (Chinle Group, Rock Point Formation, Rhaetian), New Mexico. JVP. 22(1), 70-75.
• Martin, 2004. A basal archosaurian origin for birds. Acta Zoologica Sinica. 50(6), 978-990.
• Nesbitt, Irmis i Parker, 2005. Critical review of the Late Triassic dinosaur record, part 3: Saurischians of North America. JVP 25(3) 96A.
• Nesbitt, Irmis and i, 2007. A critical re-evaluation of the Late Triassic dinosaur taxa of North America. Journal of Systematic Palaeontology. 5(2), 209–243.
• Protoavis texensis na TheropodDatabase

• The Protoavis controversy – EvoWiki. wiki.cotch.net. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-12-03)]. (ang.)
• okładka Fortean Times (marzec 1998). luisrey.ndtilda.co.uk. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-06-30)].
• artykuł na stronie Ball State University. bsu.edu. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-06-20)]. (ang.)
• grafiki: [1] [2] [3]